Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.09.2015, Blaðsíða 14

Úttekt
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.9. 2015
L
undinn hefur orðið meira áberandi
í borgarlandslaginu á síðustu tíu
árum með auknum ferðamanna-
straumi til landsins. Þessi skrýtni
og skemmtilegi fugl sem stundum
er kallaður prófastur vegna útlits og atferlis er
afar vinsæll meðal ferðamanna.
Aðalheiður Guðmundsdóttir, dósent í þjóð-
fræði við Háskóla Íslands, tengir ekkert sér-
staklega við lundann. Hún skilur samt af
hverju hann heillar, hann er fugl með karakter
og eftirminnilegt útlit og því skiljanlegt að
hann sé ákjósanlegur minjagripur.
Krummi nær þjóðarsálinni
„Persónulega hefði ég talið að krummi væri
nær þjóðarsálinni, enda skortir ekki þjóðsögur
og -kvæði þar. Krummi lifði í návígi við fólk
öldum saman, ólíkt lundanum, og tilheyrði ís-
lenskum hversdagsveruleika. Annar vinsæll
fugl var maríuerlan, sem vappaði víða við
bæina, og svo auðvitað lóan, sem er vorboðinn.
Álftir koma fyrir í einhverjum þjóðkvæðum,
sem og spóinn,“ segir hún.
Árni Björnsson þjóðháttafræðingur kannast
ekki við lundann úr þjóðsögum eða alþýðutrú
nema hvað sagt var að mýs þrifust ekki í eyj-
um þar sem væri lundabyggð. „Því áttu menn
það til að fá sér mold úr lundaholum og flytja
inn í bæjarhús þar sem músagangur hafði ver-
ið mikill og þótti reynast vel,“ segir hann en
engin skýring er á þessu gefin en einhverjum
hefur dottið lundalúsin í hug. Frá þessu segir í
Íslenskum þjóðháttum Jónasar frá Hrafnagili.
Árni telur að hin nýlega lundatíska eigi rætur
að rekja til erlendra ferðamanna. „Þegar ég
stundaði leiðsögn á sumrin á árunum kringum
1970 kom mér á óvart hvað útlendingar voru
spenntir fyrir lundanum og vildu tefja sem
lengst við lundabyggðir. Hann er vissulega
skemmtilegur útlits,“ segir hann og undrast ekki
að verslunarrekendur hafi ýtt undir þessi tengsl.
„Ég hef engin persónutengsl við lundann, og
ætti ég að velja dýr fyrir Ísland, dytti mér
fyrst í hug blessað litla lambið ellegar land-
námskýrin sem er nokkuð sérstök í heim-
inum,“ segir hann.
Bjó til lunda árið 2005
Örn Svavarsson, sem þá var með Heilsuhúsið
en rekur núna Minju við Skólavörðustíg lét
framleiða fyrir sig lunda í Kína árið 2005.
„Þetta er skondin fígúra sem margir hafa haft
gaman af í gegnum tíðina. Þetta lundaæði sem
slíkt var ekki komið í gang þá. Hann var byrj-
aður að sjást, það voru til póstkort með lund-
um og sjálfsagt einhverjir farnir að gera lykla-
kippu eða dúkku en þetta var ekkert æði,“
segir hann.
Lundinn sem um ræðir er eitthvað sem er
vel þekkt í dag. Hann lítur út eins og upp-
stoppaður lundi en er í raun eftirmynd. „Ég
hafði séð á sýningu fyrirtæki sem framleiddi
nákvæmar eftirlíkingar af allskonar fuglum úr
plasti og fjöðrum. Það var varla hægt að sjá
muninn á þessu og uppstoppuðum fugli,“ segir
Örn sem datt í hug að láta framleiða þetta fyr-
ir sig því það hafi alltaf selst einn og einn upp-
stoppaður lundi en með þessum hætti væri
hægt að selja eitthvað svipað fyrir brot af
verðinu.
Um þetta leyti stofnaði Örn Minju sem er
öðruvísi minjagripabúð sem selur m.a.
íslenskan hönnunarvarning og fellur ekki í
flokk hefðbundinna lundabúða þó að lundinn
hans góði sé þarna enn inni á milli.
En hvað heldur Örn að sé það sem heilli
fólk svona við lundann? „Það er fyrst og
fremst goggurinn og þessi litagleði,“ segir
hann og bætir við að til sé mikið af dúkkum
og dóti í mörgæsalíki en lundinn hafi eitthvað
svipað við sig. „Hann hefur þennan krútt-
leika. Það höfðar til fólks. Eru ekki allir að
horfa á kattavídeó á YouTube? Fólk vill sjá
eitthvað krúttlegt,“ segir hann.
Nýlundar Nýdanskrar
Hann segir að þessir lundar sem hann lét
framleiða hafi alltaf verið notaðir í ýmiss kon-
ar sprell en nýjasta dæmið er frá hljómsveit-
inni Nýdönsk sem fékk lunda hjá honum.
Jón Ólafsson segir að hljómsveitin hafi vilj-
að auka vöruúrvalið en fyrir utan geisladiska
og vínylplötur hafa bæst við fánar hljómsveit-
arinnar, nótnabækur og fleira.
„Okkur þótti rétt að þjónusta tónleikagesti
nú í september með því að bjóða upp á lunda
til sölu. Fannst okkur þetta sjálfsögð þjónusta
enda lundinn afar vinsæl söluvara. Við mál-
uðum goggana í nýdönsku fánalitunum, tölu-
settum fimmtíu eintök og árituðum. Þar með
voru þetta orðnir Nýlundar. Nýlundarnir seld-
ust upp á 15 mínútum þarna 12. september.
Við fórum svo út á land viku síðar með 30 Sér-
lunda sem eru mjög líkir Nýlundunum en
ótölusettir. Þetta upplag kláraðist líka. Við
handmáluðum goggana sjálfir og tókum í þetta
tvo fimmtudagsmorgna. Okkur líkaði fönd-
urgerðin mjög vel og gætum vel hugsað okkur
að föndra meira saman í framtíðinni, til dæmis
útilokum við ekki árlegt jólaföndur Ný-
danskrar,“ segir Jón, gamansamur að vanda.
Bolir, bangsar og bollar
Alexander Þór Crosby er í beinum tengslum
við ferðamenn í starfi sínu sem verslunar-
stjóri í fjórum minjagripabúðum sem bera
einfaldlega nafnið Lundinn. Lundinn hefur
þar fengið heiðurssess og er boðið upp á fjöl-
breytt úrval vara sem tengjast lunda, allt frá
fatnaði yfir í spilastokka og styttur.
Hann segir það vera mjög persónubundið
hvað ferðamenn velji sér en bolir, bangsar og
bollar séu dæmi um vinsælar lundavörur.
Um aðdráttarafl lundans segir hann: „Ég
held að lundinn höfði til ferðamanna á sama
hátt og norðurljósin, hann er mjög fallegur
og einstakur, ekki til á mörgum stöðum í
heiminum og maður þarf að hafa fyrir því að
sjá hann með eigin augum,“ segir hann og
bætir við að hann telji að lundinn hafi lengi
verið eitt af táknum Íslands líkt og norður-
ljósin á veturna og nætursólin á sumrin.
Hann segir ferðamannina hafa jafnan mik-
inn áhuga á lundanum, þeir spyrji mikið um
hann og tali um hvað hann sé fallegur fugl.
„Lundinn er mjög fallegur og sjarmerandi
fugl,“ segir hann.
Ef hann sjálfur hefði valið eitthvert dýr
sem tákn fyrir Ísland þá hefði hesturinn orð-
ið fyrir valinu. „Ég hef alltaf talið að íslenski
hesturinn sé eitt af táknum landsins enda
mjög einstakur.“
Jóhann Óli Hilmarsson, fuglafræðingur og
ljósmyndari, þekkir lundann betur en flestir.
Bók hans Lundinn kom út hjá Forlaginu á ís-
lensku, ensku og þýsku árið 2008. Einnig hefur
hann tekið myndir í lundadagatal Snerruútgáf-
unnar síðustu ár, sem hefur notið vinsælda, en
fyrirtækið gefur líka út lundaspil.
Verðmætasti
fugl landsins
HVAÐ ER SVONA HEILLANDI VIÐ LUNDA OG AF HVERJU VARÐ HANN AÐ
TÁKNI FYRIR ÍSLAND? HVÍ EKKI HRAFNINN, ÍSLENSKI HUNDURINN, HEST-
URINN EÐA JAFNVEL KÝRIN? VINSÆLDIR HANS VIRÐAST AÐ MESTU TENGD-
AR ÚTLITI, ÞESSI MÖRGÆS NORÐURSINS ER BARA SVO AGALEGA KRÚTTLEG.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
* Lundinn höfðar til ferðamanna á samahátt og norðurljósin, hann er mjög fal-legur og einstakur, ekki til á mörgum stöð-
um í heiminum og maður þarf að hafa fyrir
því að sjá hann með eigin augum.