Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.09.2015, Blaðsíða 18

G
runnskólanemar sem fengu að
minnsta kosti 25 mínútur í mat
eru líklegri til að velja ávexti og
borða meira af matnum sínum,
mjólk og grænmeti, samkvæmt nýrri rann-
sókn sem birt var í Journal of the Academy
of Nutrition and Dietetics.
Rannsóknin var gerð í Bandaríkjunum en
þar getur skólahádegismaturinn verið allt
að helmingurinn af því sem börn frá fátæk-
ari heimilum borða, að því er segir í grein
á psychcentral.com.
Rannsóknin leiddi í ljós að þegar börn fá
minna en 20 mínútur sitjandi við borð í
mötuneytinu fyrir hádegismat eru þau ólík-
legri til að velja ávexti en þau börn sem
fengu að minnsta kosti 25 mínútur í hádeg-
ismat (tölurnar voru 44% á móti 57%).
Börn sem höfðu styttri matartíma en 20
mínútur borðuðu 13% minna af aðalrétt-
inum, 10% minna af mjólk og 12% minna af
grænmeti en nemendur sem fengu að
minnsta kosti 25 mínútna matartíma. Þessar
niðurstöður gefa til kynna að börn sem fá
styttri matartíma missi meira af þeim hluta
matarins sem veitir góðar trefjar og kalk.
„Stefna sem bætir matarumhverfi í skól-
um getur haft mikilvæg lýðheilsuáhrif og
tekist á við þætti er varða offitu og bætt
heildarnæringargildi í mataræði barna,“
sagði Juliana F.W. Cohen hjá heilbrigðisvís-
indadeild Merrimack-háskóla í Massachus-
etts sem gerði rannsóknina.
Ferðatími og raðir líka þáttur
Samkvæmt rannsókninni er annað sem börn
þurfa að takast á við að tíminn sem þau fá
í mat fer líka í annað athæfi en að borða
eins og að ferðast í
mötuneytið eða
bíða í röð. Ef
tekið er tillit
til þessara
þátta kom í
ljós að sum
börn höfðu
aðeins tíu
mínútur til að
borða matinn.
„Þrátt fyrir
að ekki allir skól-
ar geti gefið
lengra hlé geta þeir
bætt sig á öðrum
sviðum,“ segir Cohen
og bendir þá á þætti eins
og fleiri raðir og meiri sjálfvirkni, sem geti
aukið skilvirknina talsvert.
Í rannsókninni eru skýr tengsl á milli
tímans sem nemi fær til að borða og magns
matarins sem hann innbyrðir og það þýðir
að nemendur eiga á hættu að missa af mik-
ilvægum kaloríum, kaloríum sem nemandinn
þarf að nota yfir skóladaginn.
„Stefna sem gerir nemendum kleift að
hafa 25 mínútur við borðið í matartímanum
getur bætt mataræðið og minnkað matar-
sóun í skólamötuneytum,“ segir Cohen enn-
fremur.
Tekið tillit til niðurstaðnanna
við endurskoðun ráðlegginga
Sunnudagsblað Morgunblaðsins leitaði til
Embættis landlæknis til að fá álit á þessari
rannsókn og varð Hólmfríður Þorgeirs-
dóttir, verkefnisstjóri næringar, fyrir svör-
um: „Við vitum ekki til þess að þetta hafi
verið kannað hér á landi. Í Handbók fyrir
skólamötuneyti sem Embætti landlæknis
hefur gefið út er talið eðlilegt að gera ráð
fyrir minnst 20 mínútna matartíma og
reikna ég með að það sé raunin í mörgum
skólum. Niðurstöður þessarar rannsóknar
eru mjög áhugaverðar og benda til þess að
hægt sé að bæta matarvenjur skólabarna
umtalsvert á mjög einfaldan hátt með því
að börnin fái minnst 25 mínútur til að mat-
ast í staðinn fyrir innan við 20 mínútur.
Reikna ég með að tekið verði tillit til
þessa þegar ráðleggingarnar verða
næst endurskoðaðar. Einnig
verður þetta skoðað hér í
tengslum við heilsuefl-
andi skóla- og sam-
félagsverkefni.
Það er
mjög mikilvægt að börnin fái nægan tíma
til að borða og geti notið þess með félögum
sínum en matartímarnir mega ekki vera
streituvaldar. Svo var þetta umhverfisvænt
en auk þess að auka neyslu á m.a. ávöxtum
og grænmeti dró þetta úr matarsóun.“
Í kaflanum „Matsalurinn og framreiðslan“
í Handbók um skólamötuneyti segir meðal
annars:
„Þótt helsta hlutverk skólamötuneytisins
sé að sjá börnunum fyrir staðgóðum og
næringarríkum máltíðum verður ekki hjá
því komist að matartíminn gegni einnig
mikilvægu uppeldishlutverki. Þegar mörg
börn eru saman komin þurfa þau að vera
þolinmóð, kurteis og tillitssöm hvert við
annað og starfsfólk mötuneytisins, eigi mál-
tíðin að verða að ánægjulegri samverustund.
Börnin læra því að fylgja settum reglum og
temja sér góða borðsiði ekki síður en að
borða hollan og góðan mat.
Máltíðir þurfa að fara fram í notalegu
umhverfi og æskilegt er
að fullorðnir borði
með börnunum
eða séu þeim
innan
hand-
ar og sýni þeim gott fordæmi, kenni þeim
rétta borðsiði og kurteisi. Matartíminn verð-
ur að vera nógu langur til að nemendurnir
geti borðað á eigin hraða. Nauðsynlegt er
að reikna með minnst 20 mínútna matarhléi.
Það skiptir líka máli hvenær maturinn er
borinn fram. Tímasetning matartíma er oft
breytileg til að hægt sé að anna því að
matreiða fyrir alla, en hádegismat ætti þó
ekki að bera fram fyrir klukkan
11.30 og allir ættu að
fá að borða ekki
seinna en
12.30.“
LENGD MATARTÍMA Í SKÓLUM SKIPTIR MÁLI
Betra
mataræði með
lengra hléi
Það dugar ekki að fjölbreytt fæði sé á boðstólum í skólamötuneytum heldur þurfa börnin líka nægan tíma til að matast.
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
* Það er mjög mikil-vægt að börnin fáinægan tíma til að borða
og geti notið þess með
félögum sínum en mat-
artímarnir mega ekki
vera streituvaldar.
GRUNNSKÓLANEMAR SEM FÁ 25 MÍNÚTUR Í MAT Á
SKÓLATÍMA BORÐA MEIRA AF HOLLARI MAT EN ÞEIR
NEMAR SEM FÁ 20 MÍNÚTUR EÐA MINNA TIL AÐ MATAST.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.9. 2015
Heilsa og hreyfing
Til að auka líkurnar á því að börnin borði fjölbreytt fæði er gott að bjóða upp á tvo valmögu-
leika, t.d. tegundir grænmetis eða ávaxta. Það getur haft veruleg áhrif á það hverju börnin
venjast og kennt þeim að meta fleiri tegundir, segir í Handbók um skólamötuneyti. Safaríkir
ávextir, t.d. melónur og vínber auk banana hafa verið hvað vinsælastir.
Ávexti og grænmeti alla daga
Getty Images/Hemera