Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.09.2015, Blaðsíða 39

annað eins dæmi um villimennsku. Nú er helst um það
deilt, hvort Rauðu Kmerarnir komu 3 milljónum eða 4
milljónum manna fyrir kattarnef!
En þeir menn voru þó til sem kepptu í sömu deild. Því
að á seinustu áratugum nýliðinnar aldar voru um 800
þúsund manns myrt í Rúanda. Og á áratugunum á und-
an á þriðja hundrað þúsunda í Búrúndí og tæplega
hundrað þúsunda í Úganda og svo fyrir skemmstu
mörghundruð þúsund manns í Darfur.
Þar og í Súdan öllu geisar enn óöld.
Þær ótöldu milljónir sem hafa dáið úr hungri og pest-
um, ekki síst börn, sem beint eða óbeint má rekja til
óhæfuverka og kúgunar, má í raun telja til fallinna í
stríði.
Suður-Ameríka er enn ónefnd og allt það sem gerst
hefur í löndunum fyrir botni Miðjarðarhafsins og
stendur enn yfir þar og í löndum í Austur-Asíu.
Hryllingurinn á Balkanskaganum eftir hrun Júgó-
slóvakíu er í minni og margt er ónefnt.
Efnahagslega vargöldin
Og á þessari sömu öld notaði heimurinn tímann á milli
styrjalda til að ganga í gegnum Heimskreppuna auk
margra annarra heldur minni.
Má minna á kreppuna 2007-2008 sem sumir halda
staðbundna við Ísland. Staðbundnari kreppur eru auð-
vitað til á þessum tíma, svo sem í Japan, Taílandi og
Argentínu.
Nú kraumar ein slík í Brasilíu, fimmta stærsta ríki í
heimi, hvort sem miðað er við landsstærð eða íbúa-
fjölda. Og menn vita hvernig ástandið er í Úkraínu og
Rússlandi þar sem íslensk stjórnvöld hafa boðist til að
tapa tugum milljarða á ári til að koma á reglu á meðan
borgarstjórnin sér um deilur Ísraels og Palestínu, sem
fjöldi manna hefur þó þegar fengið friðarverðlaunin í
Osló fyrir að hafa leyst.
Enn ónefnt
Enn er rétt að nefna tvö „afrek,“ sem telja má heims-
óáran til tekna, auk þess sem áður er talið. Það fyrra er
að á miðju tímabilinu var varpað tveimur kjarnorku-
sprengjum á borgir í Japan sem þurrkuðu út fleira fólk
á fáeinum mínútum en tekist hafði áður. Það síðara er,
að því er haldið fram af vísindamönnum, að manninum
hafi tekist, í fyrsta sinn í sögunni, að hafa með um-
svifum sínum slík áhrif á andrúmsloft jarðar, að annað
Armageddon, en sagt er að Opinberunarbókin boði,
blasi örugglega við nema gripið verði harkalega í
tauma. Eins og efnahagsástandið er í heiminum um
þessar mundir er ástæðulaust að búast við öðru en
froðukenndum sýndarákvörðunum.
Önnur sjónarmið
Framangreind dæmi, sem eru aðeins smábrot af því
sem telja mætti til, ættu að duga til að segja, að þessi
tími, aldarskeiðið 1915-2015 sé óöld allra alda. En er
það rétt? Ýmsir sjá þennan tíma, þrátt fyrir allt, í öðru
ljósi. Og það eru ekki eingöngu Pollýönnurnar sem
horfa svo afsakandi um öxl.
Fréttaskýrendur og fræðimenn í þúsundatali færa
gild rök fyrir sömu sjónarmiðum. Þeir segja að fyrr-
nefndur tími sé mesta framfaraskeið sem maðurinn
hafi lifað. Fleiri gangi nú til sængur hvert kvöld með
mettan maga en nokkru sinni áður.
Barn, sem fæðist nú, megi gera ráð fyrir að lifa ára-
tugum lengur en barn sem fæddist fyrir einni öld.
Menning hafi aldrei blómstrað eins og nú, og er þá
miðað við það, að allur almenningur eigi kost á að njóta
hennar. Almenn menntun hafi aldrei verið ríkulegri né
verið eins aðgengileg og nú.
Olían, raforkan, kolin og kjarnorkan séu borin röng-
um sökum. Einmitt þau hafi létt slítandi striti af öllum
fjöldanum. Laun hafi hækkað, frítími aukist og lífeyris-
aldur orðið sanngjarn. Sjúkdómar, sem áður fólu í sér
dauðadóm, séu nú læknaðir með einföldum aðferðum.
Og ýmsir kvillar, sem áður töldust ólæknandi sjúkdóm-
ar séu það ekki endilega lengur, vegna ótrúlegra fram-
fara í læknavísindum, tækjum og lyfjum. Þessar fram-
farir hafi ekki síst orðið síðustu 100 árin.
En hvað þá með allan ófriðinn sem áður var nefndur?
Hinir glaðbeittu benda á að friðarverðlaun séu veitt ár-
lega með fjaðraþyt og söng.
Og kjarnorkuvopnabúrin fordæmdu tryggi það, að nú
sé aðeins hægt að heyja staðbundin stríð, þar sem
kjarnorkuveldi takist ekki á. Í því felist framfarir!
Að vísu kunni friðardúfurnar í Osló ekki enn við að
láta framleiðendur kjarnorkuvopna fá friðarverðlaunin,
enda þótt verðlaunin séu kennd við frægasta sprengju-
gerðarmann heimsins.
Niðurstaðan
Miðað við allt þetta er varlegast að segja að tilveran
þessi 100 ár sé þversagnarkennd.
Öldin, þegar menn komust loks til tunglsins, og Arms-
trong tunglnámsmaður (eða einhver hinna) náði í tungl-
stein handa Íslendingum til að sýna á Húsavík, og öld
penisilínsins og annarra kraftaverka, tækni og vísinda,
hafi óneitanlega einnig verið öld ófriðarbáls og ógna.
Þótt þær fullyrðingar standist skoðun, að aldrei hafi
mannlífinu fleygt svo fram sem síðustu 100 árin, þá
verði andstæðunni ekki neitað.
Jörðin hafi þá verið lögð í stærri stíl, oftar og lengur
undir vígvöll en í annan tíma. Viðurkenna ber að aldrei
hafi meira fé verið varið til framfærslu fátæklinga,
menntunar, bólusetninga og heilsugæslu alls almenn-
ings, og að fæðuframleiðsla og fæðuúrval og mannsæm-
andi húsakynni séu mun aðgengilegri eftir þessa öld en
áður.
En hitt sé jafn rétt að aldrei hafi öðru eins ógrynni
fjár verið eytt í hergagnaframleiðslu, þar á meðal til
gereyðingarvopna, kjarnorku og eiturefna, og aldrei
hafi meira blóð runnið á jafn fáum árum ofan í þessa vol-
uðu jörð og þá. Og nær hver einasti dropi þess hafi kom-
ið úr sakleysingjum, því milljóna tugir unglinga í her-
búningum hafi flestir verið jafnsaklausir og konur og
börn, þótt þeir fylgdu fyrirmælum um að drepa fremur
en vera drepnir, því ættjörðin krefðist þess af þeim.
Þeir fáu lítrar blóðs, sem t.d. láku úr Hitler á kjallara-
gólfið í Byrginu fyrir 70 árum eða úr þeim hinum, nær
og fjær, sem mörkuðu vígvellina, en létu aðra um bar-
dagann, voru eins og ósjálegir dropar í blóðhafinu.
Samviskuspurning
Nútímamaðurinn nýtur svo sannarlega þeirra miklu
framfara sem orðið hafa s.l. 100 ár, en hvað varð um allt
hitt? Eru menn, sem hvergi komu nærri, enn með hluta
þess í sínu farteski?
Kannski hafa sumir enn nagandi samviskubit vegna
þess alls og kannski litar það nú afstöðu lykilfólks í
valdakerfinu og jafnvel ræður því á hvern veg ákvarð-
anir falla. Hver veit?
Það væri ekki nema mannlegt og jafnvel stórmann-
legt, en ekki öruggt að það væri farsælt.
Spurningum um það efni verður svarað síðar.
Kannski það herrans ár 2115.
Morgunblaðið/RAX
27.9. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 39