Skólavarðan - 01.03.2010, Blaðsíða 5
5SKÓLAVARÐAN 2.TBL. 10. ÁRG. 2010
GESTASKRIF: JóN SIGFúSSoN oG ÁLFGEIR LoGI KRISTJÁNSSoN
Á Íslandi er framboð á menntun eitt það
mesta sem þekkist og hefur aukist jafnt og
þétt undanfarin ár. Segja má að flestir sem
þess óska geti fundið sér nám við hæfi og
sýnir aukin skólasókn þá þróun glöggt. Þó
er ávallt tiltekinn hópur sem einhverra hluta
vegna ýmist hættir í námi eða hefur ekki
framhaldsnám eftir að grunnskóla lýkur.
Í rannsókninni Ungt fólk utan skóla 2001 sem
Rannsóknir & greining vann kom fram að sá
hópur ungmenna á framhaldsskólaaldri sem
ekki stundar nám í framhaldsskóla hafði lélegri
félagsleg tengsl við foreldra, vini og stofnanir
samfélagsins en jafnaldrar sem stunduðu skóla.
Einnig stríddu þau oftar við andlega og líkamlega
vanlíðan og voru líklegri til að neyta ávana- og
fíkniefna en jafnaldrar þeirra í skóla.
Á síðasta ári var ákveðið að gera aftur sam-
bærilega rannsókn. Ástæða þess er mikill áhugi
þeirra sem vinna að málefnum ungs fólks á
að skoða aftur stöðu og þróun mála hjá ung-
mennum á framhaldsskólaaldri sem sækja ekki
nám í hefðbundnum framhaldsskólum landins.
Sérstök áhersla var lögð á að skoða stöðu
hópsins undir lögaldri, þ.e. yngri en 18 ára.
Mennta- og menningarmálaráðuneyti ásamt
Reykjavíkurborg hvöttu til þess að rannsóknin
yrði gerð. Hún endurspeglar félagslega stöðu
þess hóps ungmenna 16 til 20 ára á Íslandi sem
stundar ekki nám við hefðbundna framhaldsskóla
en er þó á þeim aldri sem skilgreindur er sem
framhaldsskólaaldur.
Hafa ber í huga að mikið framboð er af öðru
námi á framhaldsskólastigi á Íslandi en því sem
fram fer í hefðbundnum framhaldsskólum, þ.e.
í sérskólum á framhaldsskólastigi. Dæmi um
slíkt nám er til dæmis kvikmyndun, tölvunám,
tónlistar- og dansnám o.fl. Ungmennum í
þannig námi eru gerð sérstök skil í rannsókn-
inni. Í henni var leitast við að setja fram eins
skýra mynd af þátttakendahópnum og mögu-
legt er. Meðal annars var athugað hvort munur
væri á svörum einstaklinga eftir búsetu en svo
reyndist ekki vera. Hins vegar kom fram veru-
legur munur á þátttakendum eftir því hvort þeir
sögðust atvinnulausir, í vinnu eða í námi utan
hefðbundinna framhaldsskóla. Niðurstöður
þessarar greiningar miðast við þessa þrjá hópa.
Niðurstöður voru unnar á þann hátt að bornir
voru saman þrír hópar ungmenna: 1) þau sem
segjast aðallega vera í námi, 2) þau sem segjast
aðallega vera í vinnu og 3) þau sem segjast vera
atvinnulaus. Hópunum þremur var einnig skipt
eftir aldri, þ.e. yngri en 18 ára og 18 ára og
eldri, og þar sem verulegur munur var á kynjum
voru niðurstöður greindar eftir kyni. Alls tóku
370 drengir og 405 stúlkur þátt í könnuninni. Í
heild sýna niðurstöður að hagir og líðan ung-
menna 16 til 20 ára sem eru aðallega í vinnu
eða atvinnulaus eru lakari en þeirra ungmenna
sem segjast vera aðallega í námi. Í ákveðnum
tilfellum voru niðurstöður einnig bornar saman
við þann hóp ungmenna sem stundar nám við
hefðbundna framhaldsskóla (rannsóknin Ungt
fólk 2007 meðal framhaldsskólanema) og lúta
m.a. að vímuefnanotkun, sjálfsmynd og líðan
ásamt ástundun íþrótta og líkamsræktar.
Áhugavert er að niðurstöður sem snerta ung-
menni sem eru í einhvers konar námi, utan hefð-
bundins framhaldsskóla, eru á margan hátt sam-
bærilegar niðurstöðum úr áðurnefndri rannsókn
meðal ungmenna í framhaldsskólum árið 2007.
Vísa þær til þess að hagir og líðan ungmenna 16
til 20 ára sem stunda eitthvert nám, innan eða
utan hefðbundinna framhaldsskóla, séu sam-
bærileg og betri en þeirra sem ekkert nám
stunda, vinna eða eru atvinnulaus. Þó ber að
hafa varann á í slíkum samanburði á rannsóknum
yfir tíma.
Niðurstöður benda þó til að allt nám hafi
jákvæð áhrif á ungmenni, hvort sem það er í
framhaldsskólum eða sérskólum á framhalds-
skólastigi.
Rannsóknin leiðir í ljós að tengsl ungmenna,
sem eru aðallega í vinnu eða atvinnulaus, við
fjölskyldu sína eru veikari en þeirra sem eru í skóla
og þau virðast frekar upplifa skort á stuðningi frá
foreldrum sínum. Einnig virðast ungmenni í vinnu
eða atvinnulaus telja sig eiga erfiðara með að fá
umhyggju og hlýju frá foreldrum sínum en þau
ungmenni sem eru aðallega í námi. Foreldrar
virðast líka frekar fylgjast með því hvar og með
hverjum þau ungmenni eru sem eru í námi.
Rannsóknir Rannsókna & greiningar hafa áður
leitt í ljós að stuðningur foreldra, eftirlit og aðhald
er veigamikill þáttur í því að tryggja almenna
velferð barna og ungmenna.
Rannsóknin nú sýnir einnig að þau ungmenni
sem eru aðallega í vinnu eða atvinnulaus eru
líklegri en þau sem eru aðallega í námi til að
hafa lakara sjálfstraust. Þessi ungmenni virðast
frekar upplifa það að hafa engan til að tala við,
vera einmana, eiga erfitt með eignast vini, upplifa
sig misheppnuð, finnast þau einskis nýt o.fl.
Í heild sýna niðurstöður að hagir og líðan ungmenna 16 til
20 ára sem eru aðallega í vinnu eða atvinnulaus eru lakari
en þeirra ungmenna sem segjast vera aðallega í námi.
Ungt fólk utan skóla – ný rannsókn
Frá vinstri: Jón Sigfússon og Álfgeir Logi Kristjánsson.