Skólavarðan - 01.03.2010, Blaðsíða 26
26 SKÓLAVARÐAN 2.TBL. 10. ÁRG. 2010
mENNTuN í NAmIBíu
Ljósmyndir: Haukur Már Haraldsson
Giskað hefur verið á að um næstu aldamót
verði liðlega helmingur þeirra 6.700 tungu-
mála sem töluð eru í heiminum liðinn undir
lok. Gleymdur. og með tungumálum hverfur
menningararfur þeirra þjóða sem hin horfnu
mál hafa talað.
Meðal þeirra mála sem talin eru í útrýmingar-
hættu er kwedam, eitt af fimm tungumálum sem
San þjóðin í Namibíu talar. Kwedam er tungumál
5000 manna og annað tungumál, !Kung (einnig
þekkt sem !Xun), er talað af svipuðum fjölda
San.
San fólkið er líklega með snauðustu hópum
sunnanverðrar Afríku. Upphaflega voru þetta
veiðimenn sem ferðuðust um slétturnar og lifðu
á veiðibráð. Friðanir dýrategunda og sístækk-
andi bújarðir bænda hafa hægt og hægt hrakið
þetta fólk af veiðilendunum og nú er svo komið
að San fólkið er háð utanaðkomandi aðstoð.
Þróunarsamvinnustofnun Íslands hefur um
langt árabil unnið með heimamönnum í Nami-
bíu að margvíslegum verkefnum, aðallega
tengdum sjávarútvegi og menntun. Þarna má
nefna sjómannaskólann í Walvis Bay, skóla- og
vatnsveituátak meðal Himba í NV-Namibíu og
heyrnleysingjaskóla í norðausturhluta landsins.
Frá árinu 2008 hefur stofnunin svo stutt verkefni
sem snýst um að þróa kennsluefni fyrir San,
einkum fyrir leikskóla- og grunnskólastig þegar
næmiskeið máltökunnar er mest. Verkefnisstjóri
þessa átaks er dr. Davíð Bjarnason, en hann
hefur á hendi félagsleg verkefni í Namibíu á
vegum ÞSSÍ.
Ástæða er til að fagna því að Íslendingar skuli
koma að svo þýðingarmiklu og metnaðarfullu
verkefni. „San börn geta nú sökkt sér ofan í eigin
menningu í gegnum miðil sem skrifaður er á
þeirra eigin móðurmáli,“ segir Davíð í grein á vef
Þróunarsamvinnustofnunar. „Verkefninu verður
fylgt eftir með menntasmiðju fyrir kennara, sem
miðar að því að undirbúa San kennara með
hagnýtri þekkingu og færni í lestri og skrift á
tveimur tungumálum, til að tryggja að móður-
málið verði í öndvegi sem kennslumál sem og í
almenna námsumhverfinu.“
Samkvæmt lögum í Namibíu er skólaskylda
og stefna stjórnvalda felur í sér stuðning við
móðurmálskennslu á þremur fyrstu árum skóla-
göngu. Til að tryggja framgang þessarar stefnu
þarf að búa til námsefni á viðkomandi móðurmáli
og mennta kennara til að kenna það. Flest
tungumál San fólksins eru einungis raddmál,
án ritmáls, sem skapar vandkvæði við að útbúa
námsefni þar sem þróa þarf ritmál fyrir hvert
tungumál samtímis. San börnin hafa því til þessa
Íslendingar styðja þróun móðurmáls San þjóðarinnar
fengið takmarkaða kennslu í móðurmáli sínu.
Bein afleiðing þessa er að brottfall San nem-
enda hefur verið alvarlegt vandamál, eins og
sjá má af því að aðeins 1,8% San nemenda
sem hefja nám í fyrsta bekk heldur áfram upp í
framhaldsskóla. Beint samhengi er á milli skorts
á móðurmálskennslu og ófullnægjandi náms-
árangurs San barna. Stuðningur við móðurmálið
og kennslu þess er því talin ein mikilvægasta
lausnin á aðsteðjandi vanda í menntunarmálum
San í Namibíu.
Haukur Már Haraldsson
Höfundur er kennari í Tækniskólanum og á sæti í
Þróunarsamvinnuráði og Þróunarsamvinnunefnd.
Áhugasamir geta lesið grein sem hér er vitnað til eftir
dr. Davíð Bjarnason á vef ÞSSÍ www.iceida.is/frettir/
nr/1082. Á vefnum er líka smárit um Namibíu og meira
efni um þetta verkefni og fleiri í landinu.