Þjóðmál - 01.03.2013, Blaðsíða 87

86 Þjóðmál voR 2013
ákvæði EES-samningsins standa því ekki í
vegi að sjóðurinn ávaxti uppgreiðslufé með
þeim hætti sem heppilegast er fyrir sjóðinn,
enda ekki um það að ræða að sjóðurinn afli
fjár á skuldabréfamarkaði sem síðan sé varið
til endur lána til fjármálastofnana . Rétt er að
minna á að lagaleg umgjörð sjóðsins að þessu
leyti hefur verið könnuð sérstaklega af ESA
og verið talin standast ríkisstyrkjareglur EES-
samn ingsins .“ (Íbúðalánasjóður, 2005b, bls .
19 .)
Í þessum orðum kemur fram það sjónar-
mið að Íbúðalánasjóður geti verið „heild-
sölubanki“ fyrir aðrar lánastofnanir án
þess að löggjafinn hafi nokkru sinni tekið
ákvörðun þar um .
Samtök atvinnulífsins og Samtök banka
og verðbréfafyrirtækja létu sig málið varða
og leituðu til Jóhannesar Sigurðssonar,
lögmanns og pró fessors við HR . Er skemmst
frá því að segja að niðurstaða hans er mjög
á einn veg, þ .e . lánasamningar Íbúðalána-
sjóðs við banka og sparisjóði á grundvelli
heimilda til áhættustýringar eru ólögmætir
og stangast á við reglur EES . Niðurstaða
hans felur m .ö .o . í sér að Íbúðalánasjóði hafi
bæði verið óheimilt að gera samninga þessa
og að þeir væru einnig ó lögmætir að efni til,
því þeir uppfylli ekki skilyrði þess að teljast
verð bréf auk þess að fela í sér ólögmætan
ríkisstyrk fyrir viðsemjendur hans . Á sama
hátt telur hann að Íbúðalánasjóði sé ekki að
lögum heimilt að bjóða út íbúðabréf þegar
hann skortir ekki laust fé til þess að fjármagna
húsnæðislán . Samandregnar niðurstöður
Jóhannesar hljóða svo (Íbúðalánasjóður,
2005b):
Við ákvörðun á heimildum Íbúða-•
lánasjóðs verður að hafa í huga að hon-
um er markað hlutverk í lögum um
hús næðismál og reglugerðum settum
með stoð í lögunum . Samkvæmt lö g-
mætis reglu stjórnsýsluréttarins verður
sú starfsemi sem ríkisstofnun stundar
að rúm ast innan þeirra lagaheimilda
sem um starfsemina fjalla . Komist er að
þeirri niðurstöðu að Íbúðalánasjóði er
samkvæmt lögum og reglugerðum ekki
heimilt að veita lán til fjár mála fyrir-
tækja með þeim hætti sem sjóðurinn
gerir, jafnvel þótt tilgangurinn með þeim
lánum sé að endurlána einstaklingum eða
byggingaraðilum til kaupa eða bygginga á
íbúðarhúsnæði . Ástæðan er fyrst og fremst
sú að lán til íbúðareigenda í gegnum fjár-
mála fyrirtækin eru á öðrum kjörum og
umtalsvert hærri en heimildirnar sem
sjóðurinn hefur til að veita í almennum
lánum .
Ekki er gert ráð fyrir því í lögum um •
húsnæðismál að Íbúðalánasjóður afli
sér fjármuna til þess að stunda aðra
fjármálaþjónustu en þá sem honum er
falin sérstaklega skv . lögum . Með því
að auka við lántökur umfram það sem
eðlilegt er til að standa við skuldbinding-
ar um útlán, er sjóðurinn í raun að taka
þátt í annarri fjármálastarfsemi en þeirri
sem rúmast innan starfsheimilda hans
samkvæmt lögum . Lántökur umfram
það sem Íbúða lánasjóður þarf til þess að
fjármagna skyldubundin útlán skv . 10 .
gr . og 15 . gr . laganna eru því óheimilar
og að auki brot á reglum 3 . mgr . 11 .
gr . laga um húsnæðismál um eigna- og
skuldastýringu sem mælir fyrir um að
jafnvægi skuli vera á milli inn- og útlána
sjóðsins .
Lánasamningar Íbúðalánasjóðs við fjár-•
málafyrirtæki uppfylla ekki skilyrði laga
og reglu gerða um eigna- og áhættu-
stýringu . Samkvæmt reglunum er sjóðn-
um heimilt að eiga við skipti með eigin
verðbréf og önnur verðbréf í því skyni
að stýra áhættu, sbr . 4 . mgr . 11 . gr .
laganna . Lánasamningarnir uppfylla ekki
skilyrði þess að vera verðbréf . Samkvæmt
ákvæðum lánasamninganna eru þeir
ekki framseljanlegir en það er eitt skil-
grein ingar atriði verðbréfa . Að auki getur
það ekki talist til hefðbundinna áhættu-
stýringar aðferða að Íbúðalánasjóður