Skólavarðan - 01.03.2011, Blaðsíða 36
36
Skólavarðan 1.tbl. 2011
Ef menntastefna er skilgreind sem hugmyndafræði stjórnvalda á
hverjum tíma – í þessu tilviki um markmið, inntak og skipan náms á
framhaldsskólastigi – hlýtur menntastefna gildandi laga að vera bland
í poka þar sem skipt var um húsbændur í mennta- og menningarmála-
ráðuneytinu eftir að lögin voru samþykkt frá Alþingi vorið 2008. Sú
sem hér talar heldur að samhengi málsins sé flóknara og að lögin og sú
menntastefna sem birtist eða birtist ekki í þeim sé í reynd einhvers
konar málamiðlun margra aðila sem aldrei róa allir í sömu átt.
Í nýrri menntastefnu ráða fagleg gildi ferðinni þar sem megin-
hlutverk menntakerfisins er að sinna samfélagslegum þörfum
þar sem kerfið lagar sig að ólíkum einstaklingum, þar sem fjöl-
breytileiki nemendahópsins er fjársjóður til að vinna með í
skólastarfinu, þar sem menntun allra nemenda er talin jafngild
að mikilvægi og þar sem mat á sjálfu skólastarfinu er margþætt
og nær bæði til akademískra, kennslu- og félagslegra þátta í
skólastarfinu og aðstoðar skólafólk við að ná árangri í starfi.
(Katrín Jakobsdóttir 2009)
Þetta er ekkert nýtt eða sérstakt og hafa öll lög um framhaldsskóla
verið þessu marki brennd allt frá því setið var og þrasað um það í
aðdraganda framhaldsskólalaga sem sett voru 1988 hvort yfirleitt ætti
að setja bindandi lög um skólastigið. Þegar næst kom að lagasetningu
6-8 árum síðar blésu vindar öðruvísi en á 9. áratug síðustu aldar og
þurfti þá þrjár atrennur að því að setja framhaldsskólalög sem sam-
þykkt voru 1996. Aðalnámskráin sem sett var á grundvelli þeirra 1999
varð mönnum einnig að þrætuepli í töluvert merkilegri rökræðu um það
hversu bindandi eða stýrandi námskrár ættu yfirleitt að vera. E.t.v. má
segja að sú mikla sveifla sem tekin var yfir á ysta kantinn hinum megin
með því að senda alla námsbrauta- og námskrárgerð (að frátöldum
almenna hlutanum auðvitað) út í alla framhaldsskóla landsins með
gildandi framhaldsskólalögum frá árinu 2008 sem sé dæmigerð íslensk
menntastefnuþróun þ.e. pendúllinn stoppar aldrei í miðjunni. Ekki ætla
ég að dæma hvort það er endilega slæmt en gera má því skóna að það
sé a.m.k. dýrara en ef einhvers konar verkaskipting væri viðhöfð.
Þess má geta í framhjáhlaupi að drög að aðalnámskrám frá árinu 2005
voru rituð miðað við að áform stjórnvalda um að stytta námstíma til
stúdentsprófs um eitt ár gengju þá strax eftir með tilheyrandi almennum
flutningi á námsefni og jafnvel námsáföngum milli framhaldsskóla- og
grunnskólastigs. Þetta varð ekki úr, umræðan hefur þróast síðan og
málið tekið nokkrum breytingum sem þó eru ekki skýrari en svo að það
verður okkur að umræðuefni hér í dag hvert sé eiginlega stefnt og hver
staðan sé á grundvelli laga sem sett voru fyrir bráðum þremur árum.
Helstu þræðir tilgreindrar menntastefnu
framhaldsskólalaganna frá 2008
Allir semja námsbrautir og námskrár
Allir skólar þróa námsbrautir sem byggjast á sérstöðu þeirra og styrk-
leika og eftirspurn eftir sérhæfðum námsleiðum og úrræðum. Fjölga
inn- og útgönguleiðum á skilgreindar námsbrautir
Þ.e.a.s. fleiri ljúka framhaldsskólanámi, nám frekar í boði við hæfi
allra, brottfall minnkar.
Ríkið tekur meiri ábyrgð á námi nemenda til 18 ára aldurs með
innleiðingu fræðsluskyldu
Jafna rétt allra nemenda til náms frá upphafi skólagöngu til lögræðis-
aldurs. Hálfklárað verk þar sem nemendur og fjölskyldur þeirra bera
enn jafn mikinn kostnað af skólagöngunni.
Lykilhæfni og samþætting fremur en
námsgreinabundið og –stýrt nám
Áhersla á lykilhæfni (þekking, færni, hæfni) fremur en áhersla á náms-
greinar og áhersla á að þræðirnir læsi, lýðræði, jafnrétti og skapandi
skólastarf gangi gegnum allt nám og skólastarf. Helstu drættir þessa
eru til samræmis við samevrópska menntastefnu eða sýn á menntun
og hæfni einstaklinga. Lykilhæfni á bæði að snúa að hæfni til þess að
stunda frekara nám á næsta skólastigi og að hæfni til virkrar þátttöku í
samfélaginu
Feiningar til að meta vinnu nemenda.
Nýju einingamatskerfi er ætlað að auka svigrúm og sveigjanleika við
gerð námsbrautarlýsinga. Það gefur möguleika á að meta vinnu nem-
enda í öllu námi á framhaldsskólastigi óháð því hvar það fer fram og
felur í sér jafngildingu bóknáms og verknáms þar sem það er hugsað út
frá vinnuframlagi nemandans. Að baki hverri einingu á að liggja því
sem næst jafnt vinnuframlag nemenda óháð námsvali. Þetta kallar á
endurmat á öllum áföngum sem kenndir eru nú í framhaldsskólum.
Eitt námsár, sem mælir alla ársvinnu nemanda með fullnaðarárangri,
veitir 60 einingar. Er þá miðað við að árlegur fjöldi vinnudaga nem-
enda sé að lágmarki 180 dagar og að tímasókn nemenda sé að jafnaði
6-8 klst. á dag. Hér sker Ísland sig úr öðrum Evrópuþjóðum sem mér
vitanlega hafa ekki farið þessa leið með nám á framhaldsskólastigi (ekki
frekar en að senda alla námsbrautasmíði og námskrárgerð út í skólana).
Erindi Elnu Katrínar Jónsdóttur, varaformanns KÍ,
á aðalfundi Félags framhaldsskólakennara:
Menntastefna og framhaldsskólalög
Elna Katrín Jónsdóttir
FAgFéLAgIÐ