Þjóðmál - 01.03.2014, Blaðsíða 55

54 Þjóðmál voR 2014
Guðmundur Þór Guðmundsson
Um samband ríkis og
kirkju
I . Inngangur
Umræða og skoðanaskipti um sam­band ríkis og þjóðkirkju og stöðu
þjóðkirkjunnar hefur lengi staðið yfir
og sýnist sitt hverjum . Sumir telja að
þjóðkirkjan sé ríkiskirkja og þar með ríkis ­
stofnun er njóti fjárframlaga frá rík inu .
Aðrir, þ . á m . þjóðkirkjan sjálf, að þjóð­
kirkjan sé sjálf stætt trúfélag sem ráði mál­
um sínum sjálft án afskipta og íhlutunar
ríkisvaldsins og að fjár hags leg samskipti
byggist á gagn kvæmu sam komu lagi og
skiptum á verð mæt um . Sumir krefjast að­
skilnaðar ríkis og kirkju meðan aðrir halda
því fram að sá aðskilnaður sé þegar orðinn .
Þjóð kirkj an er í grunninn ein elsta stofnun
eða skipu lagsheild á Íslandi . Rætur kirkj­
unnar liggja allt til ársins 1000 er kristni
var lög tekin á Íslandi og hefur þessi skipu­
lags heild starfað samfellt frá þeim tíma .
Árið 1550 urðu siðaskipti á Íslandi og eftir
það tók Danakonungur við yfirstjórn kirkj ­
unn ar . Varaði sú skipan mála um aldir, uns
Ísland varð lýðveldi árið 1944 . Árið 1874
var hugtakið „þjóðkirkja“ lögfest í fyrstu
stjórnar skránni og ríkisvaldinu gert að
styðja þjóð kirkjuna og vernda . Skipu lag
þjóð kirkjunnar og starf hefur tekið mikl­
um breyt ingum frá þeim tíma . Ríkis vald ið
annaðist um rekstur kirkjunnar að miklu
leyti bæði með því að skipa mál um hennar
með löggjöf en einnig með því að annast
veraldlega stjórnsýslu hennar . Árið 1998
tóku gildi lög um stöðu, stjórn og starfs ­
hætti þjóðkirkjunnar nr . 78/1997 (þjóð ­
kirkju lög) og jafnframt sam komu lag rík is
og kirkju um kirkjujarðir og launa greiðsl ur
presta, dags . 10 . janúar 1997 (kirkju jarða­
samkomulag) . Með setn ingu þjóð kirkju­
laganna jókst svig rúm þjóð kirkj unn ar
til að stjórna mál um sínum um tals vert .
Kirkju jarða sam komu lagið fól í meg in at­
riðum í sér að kirkj an afhenti rík inu til
eignar kirkju jarð ir landsins . Þess í stað
tókst ríkið á hendur skuldbindingu um
að greiða laun biskups Íslands, vígslu ­
biskupa, 138 presta og prófasta þjóð ­
kirkjunn ar og 18 starfsmanna biskups ­
embætt i sins . Undir lok tuttugustu aldar
tók þjóð kirkj an við um sjón veraldlegrar
stjórn sýslu sinnar, sem ráð herra kirkjumála
hafði sinnt fram að því, nánast alla 20 .
öldina .