Félagsbréf - 01.12.1961, Blaðsíða 28

26
FÉLAGSBRÉF
Sumir menn eru þau ofurmenni, að þeir megna að, vinna skyldustörf
sín á sæmilegan hátt, skila fullkomnu meðaldagsverki hversdagsmanna, og
vinna svo af afgangsorku sinni í skömmtuðum tómstundum þau „verk, er
lengur hjá Iýðum vara en grafletur á grjóti.“ Það eru snillingarnir. Þeir
eru margra manna makar að afköstum.
Bjarni Thorarensen orti hin sígildu kvæði sín á naumum næðisstundum
frá miklum embættisönnum.
Sr. Matthías Jochumsson var í aldarfjórðung stundum ritstjóri, en þó
lengst af starfandi sóknarprestur. Hann þjónaði stórum prestaköllum í 20
ár. Hann var fyrirvinna stórrar fjölskyldu fram að hálf-sjötugu. í tóm-
stundum sínum, afgangsstundum frá brauðvinnu, vann hann hið mikla þrek-
virki sitt í menntun sinni, ritstörfum, þýðingum og ódauðlegum skáldskap.
Því verður ósvarað, hver maður hann hefði orðið, ef hann hefði fengið að
gefa sig heill og óskiptur að köllun sinni á heztu starfsárum ævi sinnar
líkt og Dostojevski, Tolstoj, Ibsen og Proust eða Kiljan. Sjálfur kemst hann
þannig að orði um hlutskipti sitt: „Þess geldur hnekki mitt gáfnaskar, að
gæfan ekki mér hliðholl var,“ og hann segir einnig: „Týndu bragarblómin
bætir enginn mér, ekkert nema óminn eftirlæt ég hér,“ og hann þýðir þetta
erindi eftir Tennyson: „En þá í rökin rýna fer og reiknar bezt mín sálin
þreytt, af fimmtíu kornum finn ég eitt, sem frjóvgun nær og ávöxt ber.“
Stephan G. Stephanson var landnemi, frumbýlingur og einyrki. Hann
braut þrisvar sinnum land í Norður-Ameríku. Hann hafði jafnframt bú og
varð bjargálna bóndi. Hann kom upp 6 bömum, sem lifðu hann, og sa
öldruðum foreldrum farborða. Á afgangs- og andvökustundum sínum varð
hann mikilmenni af afrekum sínum, í menntun sinni, hugsun og skáldskap-
Hann hlaut þau örlög, svo að notuð séu orð Sigurðar Nordals, „að vera
með lífi og sál í skáldskapnum og þurfa samt að verja dögum sínum frá
kl. 6 að morgni til kl. 9—10 að kveldi til þess að vinna vel og svikalaust
að allt öðru.“ Það er tómt mál að tala um, hvort búskaparvinna hans hafi
örvað, eflt og skerpt skáldskapargáfu hans eða dregið úr fullum þroska
hennar, veikt og sljóvgað hana. Sjálfur kveður hann svo um lífsönnina,
„sem styggði upp léttfleygu ljóðin mín öll, svo liðu þau sönglaust frá mér,
og vænbraut þá hugsun, sem hóf sig á loft og himinninn ætlaði sér.“
Tómstundir eru síður en svo alltaf iðjuleysisstundir. En þær veita tæki-
færi bæði til iðju og iðjuleysis. Iðjuleysi hefur að nokkru leyti verið draum-
ur hins stritandi hluta mannkynsins, eins og fram kemur í Paradísardraum-