Kaupfélagið svarar - 15.10.1938, Blaðsíða 2
KAUPFÉLAGIÐ SVARAR
Hver gætip lisigs
|Ȓns. neytandi?
Kreppan.
Orka sú, sem íslendingar eiga
yfir að ráða í landsmálabarátt-
unni, gengur að langmestu leyti
til átaka milli stjórnmálaflokk-
anna í landinu. En að því leyti,
sem hún hefir beinzt út á við og
verið að einhverju leyti sameig-
inleg, hefir hún farið til þess að
verjast fjárhagslegu öngþveiti
af völdum kreppunnar, mæta
markaðshruni, óhagstæðum
jafnvirðisviðskiptum við aðrar
þjóðir, breyta framleiðsluhátt-
um okkar og vinna nýja mark-
aði. Svo mjög er nú að þjóðinni
kreppt á þessum vettvangi, að
sjálft sjálfstæðismál hennar
hefir enn ekki verið tekið á dag-
skrá. Er þó skammt þess að bíða
að ekki verði hjá því komizt, að
taka það mál til nýrra álita og
væntanlegrar úrlausnar.
Jafnvirðisviðskipti
og gjaldeyrisverzlun.
Þar sem áður var opinn mark-
aður fyrir framleiðsluvörur okk-
ar og þær greiddar í erlendum
gjaldeyri, hefir nú á siðustu ár-
um verið þröngvað upp á okkur
jafnvirðisviðskiptum af nálega
öllum helztu viðskiptaþjóðum
okkar. Þetta hefir óhjákvæmi-
lega leitt til sérstakra ráðstaf-
ana um að beina viðskiptum
landsmanna í ákveðna farvegi,
til þess að verjast algerðu
greiðsluþroti bankanna út á við.
Innfiutningstakmörkunum og
g j alaeyrisverzlun þ j óðarinnar,
eins og hún er nú, verður ekki
nánar lýst í þessari grein. Ytra
borð þeirra mála er flestum
kunnugt. Um nauðsyn opinberra
ráðstafana munu flestir heil-
skyggnir menn vera sammála.
En örðugleikar þeirra mála í
framkvæmd munu seint verða
skildir til hlitar eða yfirstignir
að fullu.
Þolraun atvinnuveganna.
Þessi síðustu ár hafa verið
mikil þolraun fyrir höfuð at-
vinnuvegi landsmanna, land-
búnað og sjávarútveg. Markaðs-
hindranir, markaðshrun og
verðsveiflur hafa skipzt á. Um
fátt hefir meira verið rætt en
stuðning við þessa atvinnuvegi
og viðleitnin hefir beinzt í þá
átt að þoka til framleiðsluhátt-
um okkar um vöruval og vöru-
meðferð og að leita nýrra mark-
aða. Má og telja, að furðulega
mikið hafi áunnizt í þessar áttir.
Þrátt fyrir nálega gersamlegt
hrun Spánarmarkaðarins fyrir
saltfiskinn, hefir að verulegu
leyti tekizt að halda í horfi.
Aukin, breytt og bætt hagnýting
sjávaraflans og leit eftir nýjum
markaði, hefir allmikið hamlað
upp á móti tjóninu við hrun
eldri markaða. Á vegum land-
búnaðarins hefir viðleitnin
beinzt í þá átt, að bæta sölu-
skipulag helztu landbúnaðar-
vara á innlendum markaði, til
þess að halda uppi verði þeirra
eftir því, sem fært hefir þótt.
Innlendur iðnaður.
Til þess að draga úr gjaldeyr-
isþörfinni út á við, hefir á und-
anförnum árum verið lögð mikil
áherzla á það, að efla innlendan
iðnað. Ýmsar nýjar iðnaðar-
greinir hafa risið upp í landinu
að vísu mjög misjafnlega þarfar.
Þörfin fyrir aukna vinnu í land-
inu hefir og gripið inn í þessar
ráðstafanir. Það er nokkur á-
stæða til að óttast, að við ráðs-
ályktanir Gjaldeyris- og inn-
flutningsnefndar varðandi inn-
flutning á vélum og hráefni til
iðnaðar, kdmi meira til greina
þessi allsherjarstefna þeirra, er
fyrir ráða málum þessum, að
„efla innlendan iðnað“, heldur
en nákvæmt mat á þörf eöa
þarfleysi sumra þeirra greina
(sælgæti allskonar, fegrunar-
meðul o. fl.).
Misvægi veltuf járins.
Verzlunarhöftin og gjaldeyris-
ráðstafanir þær, sem óhagstæð-
ar ástæður hafa þröngvað upp á
þjóðina annarsvegar og hin lítt
hugsaða allsherjarviðleitni, að
efla innlendan iðnað hinsvegar,
hafa dregið á eftir sér óþægi-
legan dilk. Veltufé þjóöarinnar
er að safnast d hendur fárra
manna, með þvílíkum hraða og
öfgum, eins og um stríðsokur
væri að ræða. Innflutningstak-
markanirnar hafa skapað stór-
kaupmönnum einokunaraðstöðu
um verzlun í ýmsum greinum,
en útilokað nýja samkeppni.
Nokkur dæmi um verzlunarokur
kaupmanna voru nýlega birt í
sumum blöðum bæjarins og
sýndu þau, að álagningin,reikn-
uð af kostnaðarverðinu (ekki
innkaupsverði eins og þar var
gert) komst jafnvel upp í 200%.
Reiknuð af innkaupsverði verð-
ur hún mun hærri. Ýmsar vefn-
aðarvörur, búsáhöld o. fl. er hér
lendis selt í búðum kaupmanna
við tvöföldu verði við það, sem
gerist í nágrannalöndunum. Á
sama hátt hafa innflutnings-
ráðstafanir og tollverndir fóstr-
að upp á síðustu árum fámenna
stétt, en álitlegan stofn einskon-
ar iðnaðarokrara. Þessir nýríku
menn, sem í skjóli þessara
skiljanlegu en misviturlegu iðn-
aðarráðstafana, gerast eftir-
gangssamir um það, að þeim sé
tryggð tollvernd og að innflutn-
ingshöftunum sé beitt þeim í
hag.
Hverjir borga brúsann?
Það hefir verið rakið hér að
framan, hversu óhjákvæmilegar
verzlunarráðstafanir hins opin-
bera og misviturlegar iðnaðar-
ráðstafanir hafa leitt til hækk-
andi verðlags á ýmsum flokkum
vara og jafnvel fullkomins ein-
okunarokurs í sumum greinum.
Og hverjir borga brúsann? Ég
og þú, neytandi! Við borgum
brúsann. Heróp síðustu ára hefir
verið: Stuðningur til handa
framleiðslunni, tollvernd til
handa iðnaðinum, innflutnings-
takmarkanir, sem hafa veitt til-
tölulega fámennum hópi manna
aðstöðu til óheyrilegs vöruokurs.
En í öllu þessu sjálfsvarnarfáti
þjóðarinnar hefir einn mikils-
verður aðili gleymzt. Og sá að-
ili er neytandinn sjálfur. Ekkert
hefir verið gert til þess að halda
í skefjum okri því, sem hefir
orðið bein afleiðing af fyrr-
nefndum ráðstöfunum. Ekkert
eftirlit með gæðum framleiðslu-
vara, annarra en matvæla. Eng-
ar takmarkanir á vöruverði. Og
niðurstaðan verður sú, að al-
múginn verður fátækari með
hverju ári sem líður. Aurarnir
týnast úr vösum fjöldans í gildn-
andi sjóði nokkurra vöruokrara
og nýríkra iðnaðarhölda.
Hver gætir hags þíns,
neytandi?
Enginn gætir hags þíns, eins
og nú háttar til, ef þú ekki gerir
það sjálfur. Hugieiðingarnar hér
að framan eiga einkum við á-
standið eins og það hefir verið
og er hér í Reykjavík. Neytenda.
samtökin í höfuðstaðnum mega
enn teljast vera á æskuskeiði.
Þau hafa enn ekki hlotið bol-
magn, til þess að taka upp
keppni við kaupmenn nema á
takmörkuðu sviði viðskiptanna.
En hverju hafa þau áorkað? Ár-
ið 1937 var samkeppnin í mat-
vöruverzlun af þeirra hálfu orð-
in svo sterk, að kaupmenn sáu
sér nauðugan einn kost að lækka
verðið aimennt til samsvörunar,
Auk þess kemur hér til greina á-
góðahluti og sjóðir félagsmanna.
Þannig hafa þau nú þegar brotið
stórt skarð í múrinn til hags-
muna fyrir þá, sem skilja mátt
þessara sjálfbjargarsamtaka.
Takmark verzlunarsamtaka
almennings í landinu er það, að
sigrast á okrinu, féflettingu al-
múgans við kaup og sölu, óhæfi-
legri fjársöfnun einstakra
manna en koma til leiðar sið-
mennilegum viðskiptum og al-
mennri hagsæld. Samvinnumað.
urinn skilur, að slík samtök eru
höfuð sjálfsvörn hins fátœka al-
múga i lífsbaráttunni, miklu á-
hrifarikari og farsælli en hœkk-
anir launa og kaupgjalds. Látum
okkur hella vatni í botnlaust ílát.
Og sjá! ílátið verður allt af jafn
tómt. Látum okkur hækka laun
og kaupgjald, sem jafnharðan
rennur í vasa fámennrar stéttar
stórkaupmanna og iðnaðarhölda.
Og allir þeir, sem laun taka,
verða jafn fátækir eftir sem áð-
ur, en ríkissjóði og atvinnuveg-
um íþyngt til hagsmuna fyrir
nokkra okrara. Þetta er kjarni
málsins. Þessvegna eru neyt-
endasamtökin barátta hins fá-
tæka manns fyrir lífi sínu og
fjölskyldu sinnar, markvís þróun
til aukinnar farsældar almenn-
ings og siðmennilegri þjóðfélags.
hátta.
Og þeir, sem nú ráða fyrir
hinum opinberu verzlunar- og
iðnaðarráðstöfunum, þurfa að
skilja þennan kjarna málsins til
fyllri hlítar. Úr því að hinn ó-
breytti almúgamaður skilur með
hverjum hætti ber að snúast til
varnar gegn almennri fátækt og
niðurbroti atvinnuveganna og
tekur sér stöðu í fylkingu sam-
takanna, er valdhöfunum tæp-
lega minna ætlandi, en að skilja
hvers virði samtökin eru fyrir
viðleitni þeirra sjálfra um betri
stjórn í landinu til varnar og til
viðreisnar almennri hagsæld og
þróun atvinnuveganna. Þraut-
píndir, örfátækir neytendur, þýð
ir hrun atvinnuveganna. Þess-
vegna heimtum við réttlæti.
Þessvegna heimtum við, neyt-
endur og samvinnumenn, skyn-
samlegan stuðning í viðleitni
okkar.
Neytandi.
V ndraefnid
xiýla,
\
\
er aðaliimtalNefnið
Fl| otvirkasl.
Óskaðlegl fyrir
tauið og
iiendurnar.
70 aura §tór pakkl
Máoa-itangfaiápa
á svörtu blettlna.