Víkurfréttir - 15.12.1983, Síða 47

VÍKUR-fréttir
„Ég sé ekki eftir þeim tíma sem
farið hefur í þetta, - síður en svo“
- Spjallað við Sigrúnu á Nýjalandi
Það var eirm laugardaginn i byrjun desember, að
við lögðum leið okkar út i Garð, nánar tiltekið i hús
sem heitir Nýjaland og stendur fyrir ofan afleggjar-
ann til Útskála. Tilgangur ferðarinnar var að taka
húsmóðurina þar á bæ tali. Hún heitir Sigrún Odds-
dóttir og býr þar ásamt manni sinum, Hjálmari Magn-
ússyni. Sigrún á Nýjalandi, eins og flestir Garðmenn
kalla hana, þarf nú kannski ekki að kynna, hún hefur
staðið i fylkingarbrjósti i félagsmálum ýmis konar i
Garðinum um langt árabil. Sigrún býður okkur til
stofu, og við byrjum á að spyrja hana um uppruna
hennar.
,,Ég er fædd í Móhúsum,
hér aðeins utar, og bjó þar
til níuáraaldurs.enþáflutt-
ist fjölskylda mín að Prest-
húsum, sem standa rétt hér
fyrir neðan. Foreldrar mínir
Oddur Jónsson og Kristín
Hreiöarsdóttir, komu
hingað frá Vestur-Skafta-
fellssýslu, svo ég tel mig nú
vera hálfpartinn Skaftfell-
ing, þó ég sé fædd og
uppalin hér í Garðinum og
hafi alltaf átt hér heima. Svo
þegar við Hjálmar fórum að
búa, byrjuðum við hér í
kjallaranum á Nýjalandi.
Foreldrar hans, Magnús
Sigurðsson og Magnea
Isaksdóttir, bjuggu þá hér
uppi. Á þessu má sjá, að við
höfum átt heima hérásömu
torfunni frá barnsaldri."
Hvernig var hér umhorfs i
Garöinum, þegar þú varst
aö alast upp?
„Þegar ég man fyrst eftir
mér þá var mikil fátækt hér,
svona almennt. Það voru
svona einstaka heimili sem
stóðu upp úr, en almennt
var hér mikil fátækt. Ef t.d.
brást að fiskur bærist að
landi eða fyrirvinna heimil-
anna veiktist, þá voru heim-
ilin bjargarlaus. Þá voru
best sett þau heimili sem
höfðu kannski eina kú til að
hafa mjólk, en það voru
mörg heimili sem höfðu
enga grasbíta og þau voru
eölilega verulega illa sett.
Ég man til dæmis þegar við
áttum heima í Móhúsum, þá
höfðum við engar skepnur,
að við Júlli bróðir, sem er
tæpum tveimur árum eldri
en ég, við sóttum á hverjum
einasta degi þriggja pela
flösku af mjólk hérsuðurað
Vallarhúsum í Miðnes-
hreppi, en þá var þar gott
bú. Þessa þriggja pela
flösku af mjólk gaf Margrét i
Vallarhúsum mömmu á
hverjum einasta degi, og
var þetta eina mjólkin sem
til var á heimilinu þá. Þó
fátæktin væri mikil hér í
Garðinum á þessum tíma,
þá var hér gott mannlif, og
samstaöan mikil, og ég átti
hérgóðaæskuogunglings-
ár."
En félagslif, hvernig var
þaö á þessum árum fyrir
ungt fólk?
„Þá var hér starfandi
barnastúkaog KFUM-félag,
sem starfaði hér um tímaog
við vorum í því systkinin og
aðrir krakkar í þorpinu, og
náttúrlega í barnastúkunni.
Einar Magnússon, fyrrver-
andi skólastjóri Gerða-
skóla, var gæslumaður
barnastúkunnar þá, hann
hafði alveg geysileg áhrif á
okkur, bæði í barnastúk-
unni og í skólanum."
Úr þvi viö erum farin aö
tala um barnastúkuna, þá
ert þú gæsiumaöur hennar.
Er ekki svo? Tókst þú viö af
Unu Guömundsdóttur?
„Nei, ekki tók ég nú við af
Unu, heldur fyrir hennar
tilstilli. Ég tók við af Þor-
steini Gíslasyni, skólastjóra
og skipstjóra, hann tók við
af Unu. Hins vegar var Una
annar gæslumaður lengi
eftir að ég tók við, og ég
naut hennar leiðbeiningar
fyrst á eftir. Barnastúkan
Siðsemd hefur unnið mikið
og gott starf hér í byggðar-
laginu í gegnum tíðina, sér-
staklea fyrir félagslíf ungs
fólks. Ég tók við barnastúk-
unni 1962 og er þvi búin að
vera með hana i yfir tuttugu
ár, en í stórstúkuna Framför
geng ég 1960 og hef verið í
henni síðan."
Nú, eins og þú veist, eraö
risa hér i nágrenninu, eóa i
Keflavik, vinveitingahús,
kannski næsta spurning sé
þá, hvernig finnst þér sem
stúkumanneskju, aöhérrisi
vinveitingahús á ööru
hverju horni?
„Mér finnst það bara
alveg hræðilegt, ef ég á að
segja eins og er, og ég vil
meina og hef alltaf haldið
þvi fram, að þegar áfengis-
salan var opnuð í Keflavík á
sínum tíma, jókst drykkju-
skapur á Suðurnesjum. öll-
um, alveg stórjókst. Mér
finnst þessi vínveitingahús
ekki vera framfaraspor, það
er kannski ekki að marka
mitt álit, þvi ég viöurkenni
það hreinlega að ég er alveg
afskaplega fanatísk á þessa
hluti. Ég segi það ekki ein-
ungis af því að ég er góö-
templari, heldur vegna þess
að ég hef alla tíð verið svona
í mér.“
Nú stefnir i þaö aö þaö
komi til einnar atkvæöa-
greiöslunnar enn á Alþingi
um aö leyfa innflutning á
sterku öli?
„Mér er engin launung á
því, að ég er á móti bjórn-
um, ég held að bjórdrykkja
verði viðbót við vínneysl-
una og þar sem ég hef
kynnst því finnst mér það
vera þannig."
,,Þá kemur næst aö
spurningunni um fikni-
efnin?
„Það er með fíkniefnin,
það sama og áfengiö. Það
er eins og almenningsálitið
sé með þessu á einhvern
handa máta. Það er eins og
enginn þori að tak fast á
þessu af einhverjum ástæð-
um, það er farið í kringum
þessi mál eins og köttur í
kringum heitan graut. Þó
vita flestir hvaða afleiðingar
þetta hefur og hve hrikalegt
ástand verður við neyslu
þessara efna. Samt er eins
og enginn þori að vera á
móti því einhvern veginn.
Hvort það er hægt að koma í
veg fyrir innflutning þess-
ara efna inn í landið með
aukinni gæslu eða eftirliti,
það má kannski vel vera, en
almenningsálitið verður að
breytast til að einhver ár-
angur náist."
Hvernig finnst þérstúkan
eöa Góötemplarareglan
standa i dag mióað viö
hvernig hún stóö áöur fyrr?
„Því miöur stendur hún
ekki nærri því eins vel, það
fjölgar ekki í stúkunni, það
fækkar heldur, það kemur
ekki nýtt fólk í stúkurnar.
Það er nánast þannig að
maður er talinn vera í eins
konar sértrúarsöfnuði, að
vera innan vébanda Góð-
templarareglunnar, og hún
hefur ekki þau áhrif sem
hún hafði áður. Það getur
vel verið að hún hafi ekki
lagað sig nóg að tíðarand-
anum hverju sinni, ég veit
það ekki og er kannski ekki
dómbær á þaö. Hitt veit ég
þó, að það vantar einhvern
meiri kraft í Góðtemplara-
reglunatil að hún geti haml-
að eitthvað á móti þessu
sem er að gerast í áfengis-
og fíkniefnamálum. Hérfyrr
á árum hópaðist fólk i
stúkurnar, menntamenn og
lærðir menn, ein stúkan í
Reykjavik var t.d. fræg fyrir
hvað í henni voru margir
prestar og hún var kölluð
prestastúkan. Þessir menn
höfðu áhrif og gáfu for-
dæmi sem fólk tók tillit til og
fór eftir. Það er nú líka svo
margt sem glepur nú til
dags, hér áður fyrr var þetta
kannski eini félagsskapur-
inn í plássunum og tilbreyt-
ing að vera i honum, enda er
Góðtemplarareglan frum-
kvööull að alls konar
skemmtanahaldi, svo sem
leiklist og fleiri góðum
hlutum."
Nú skulum viö venda okk-
ar kvæöi i kross og spyrja
þig, Sigrún, um Kvenfétag-
iö. Hvenær byrjaöir þú aö
starfa meö þvi?
„Ég gekk nú ekki í Kven-
félagið Gefn fyrr en 1948.
Ég þekkti þó vel til kvenfé-
lagsins, þvi móðir mín gekk
snemma i félagið. Þaö er
stofnað 1917 og er einu ári
yngra en ég. Bæöi þekkti ég
það af því að móðirmín varí
félaginu og svo líka af þvi
hvað það gerði hér í þorp-
inu. Ég geng sem sé í félag-
iö og fer á fyrsta fundi beint
inn í stjórnina og hef verið
þar siðan, fyrst sem ritari,
síðan sem formaöur 1976
og er það enn".
Þú segir aö kvenfélagiö
séstofnaö 1917, hvervartil-
gangurinn meö stofnun
þess?
„Eins og ég sagði áður
var hér mjög mikil fátækt.
Þá dettur einni góðri konu,
Helgu Indriðadóttur, i hug
að stofna hér kvenfélag til
að reyna að hjálpa fátæk-
ustu heimilunum að öðrum
þræði, og að hinu leytinu
voru uppi raddir um að
byggja nýja kirkju hér á Út-
skálum. Þessi kona fer til
þáverandi prestfrúar á
Útskálum, frú Ásdísar Rafn-
ar, og færir þetta í tal við
hana. Hún tekur þessu
mjög vel og þá er ákveðið
að boða til stofnfundar. Það
er þannig að í fyrstu lögun-
um er það svo, að helming-
ur sjóðs kvenfélagsins
gengur í kirkjubyggingu á
Utskálum og hinn helming-
urinn til liknar bágstöddum.
Mörg fyrstu ár félagsins er í
fundargerðum þess líka
beiðni frá ýmsum heimilum
um aðstoö, kannski umeina
flík eða eitt lak, því fátæktin
var það mikil eð fólk átti
ekki til skiptanna. Þegar til
dæmis fyrirvinnan veiktist
þá var oft erfitt á heimilun-
um og þá kom kvenfélagið
til hjálpar og færði þessu
fólki nokkrar krónur eöa
kannski einhverja flík. Svo
gerist það í kringum 1920,
að hætt er viö að byggja
nýja kirkju, vegna þess að
söfnuðurinn er ekki i stakk
búinn til að byggja hana. Þá
er farið í að hlúa að gömlu
kirkjunni og hún stendur
hér enn, 122 ára. Þá er
lögum félagsins breytt á
þann veg, að félagið skuli
safna í sjóð til líknar og
framfaramála í Útskála-
sókn, jafnframt að hlúa a<'
kirkjunni, enda er það svo
að flestir munir sem kirkiar
á í dag eru gefnir af kven
félaginu. Það gerði fleira en
að liösinna fátæku fólki og
kirkjunni, það sinnti
menntamálum, rak til
dæmis unglingaskóla i
samvinnu við Ungmennafé-
lagið Garðar þrjá mánuði á
hverju hausti, það tók að sér
aö kenna krökkum aö lesa
þar sem voru erfiðar
aðstæður heima fyrir, sinnti
leiklistarstarfsemi, það kom
upp mörgum leikritum, sem
sýnd voru um öll Suðurnes,
i samvinnu við stúkuna
Framhald
á
næstu siöu