Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.10.2015, Blaðsíða 50

50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.10. 2015
Bækur
Halldór Halldórsson þekkja kannskiflestir sem rapparann og uppi-standarann Dóra DNA, en hann á
sér fleiri hliðar eins og til að mynda þá
sem birtist í ljóðabók sem hann sendi frá
sér í vor og var gefin út að nýju aukin fyr-
ir stuttu. Bókin, Hugmyndir: Andvirði
hundrað milljónir, sem er fyrsta ljóðabók
Halldórs, kom út í mjög takmarkaðri út-
gáfu í vor á vegum Tunglsins forlags, en
aðeins voru gefin út af bókinni 69 tölusett
eintök. Hún kemur nú út öðru sinni endur-
bætt og með undirtitilinn Lítil atvik - Mikil
eftirmál.
Halldór segir að bókin hafi verið hratt
skrifuð, hann hófst handa í byrjun janúar
og lauk við verkið í mars, skrifaði ljóð fyrir
ljóð þar til komin var bók. Hann segist
hafa rennt blint í sjóinn með útgáfuna, en í
ljósi þess hve viðtökurnar voru góðar lang-
aði hann til að gefa fleirum kost á að lesa
og eins að bæta aðeins við.
„Mér fannst 69 eintök ekki nóg og svo
langaði mig til að bæta aðeins við hana.
Þeir í Tunglinu hvöttu mig líka áfram og
sögðu að Tunglið væri oft nýtt undir til-
raunaútgáfu sem kæmi síðar út í stærra
upplagi.“
Í nýju útgáfunni eru sex ljóð til viðbótar
við þau sem fyrir voru, en Halldór segir að
þau hafi ekki verið samin í upphaflegri
ljóðsmíðalotu. „Þetta eru hugmyndir sem ég
gekk með, hugmyndir og tónn og tilfinning,
og ljóðið kemur alltaf mjög auðveldlega hjá
mér ef tónninn og tilfinningin er komin og
nú eru komnir þeir þrír tónar sem ég átti
eftir, sem mig langaði til að bæta við.
Þetta er tónn eins og að senda fólki tón-
inn og frásögnin liggur svolítið í því að ég
man allt í einu eftir því að hafa verið ein-
hversstaðar og man hvernig mér leið:
„Djöfull væri ég til í að koma ríðandi aftur
á hesti og segja þeim hvað ég hef breyst.“
Það er svolítið tónninn í bókinni, þetta er
eins og að skrifa söguna upp á nýtt sem
sigurvegari.“
- Hvað varð til þess að þér leið sem
sigurvegara í byrjun janúar?
„Maður er bara lentur og á falleg börn
og fallega konu og íbúð með parketi sem
maður lagði sjálfur og hugsar bara: Nú er
ég óstöðvandi og þið sem híuðuð á mig áð-
ur fáið nú að finna til tevatnsins. Þetta er
samt engin biturðarbiblía, en karlmennska
er svo sterkt stef í ljóðunum, órar mínir
um karlmennsku á 21. öldinni. Hvernig það
er samrýmanlegt að vera karlmenni en
jafnframt tilfinningavera, hvernig maður
lætur það vega salt í lófanum á sér,“ segir
Halldór og þegar ég vitna í fyrsta ljóð bók-
arinnar, Performans, segir hann að karl-
mennska sé annaðhvort hallærisleg eins og
þar eða ofbeldisfull og röng eins og birting-
armynd hennar var um miðja síðustu öld.
„Getum við ekki kallað þetta the rebirth of
cool? Eric Clapton á tíunda áratugnum
þegar hann er kominn í vestið með skeggið
en samt orðinn fullorðinn. Að finna þennan
karlmennskutón aftur,“ segir Halldór, þagn-
ar um stund og heldur svo áfram: „En
annars á ég í miklum erfiðleikum með að
tjá mig um þetta, að setja þetta í sam-
hengi. Þú verður bara að lesa þetta, bókin
er skýr og ekki draumkennd þó hún sé
kannski martraðarkennd. Ég áttaði mig
ekki á því fyrr en konan mín benti mér á
hve hún er ofbeldisfull, það er spenna í
henni og ógnin um refsinguna og vöndinn –
þetta er innpökkuð reiði guðs og réttlæting
á þessu fyrirbæri sem karlmennskan er.“
Eins og fram kemur í upphafi hefur aðal-
starf Halldórs verið uppistand síðustu ár og
hann segist líka hafa lungann af sínum
tekjum af því, en hann vilji ekki daga uppi
þar. „Það hefur gefið mér mjög mikið að
vera grínisti, sérstaklega síðustu ár, og
núna er ég að skrifa leikrit og leika í því
hérna á Akureyri, en mig langar til að
leggja ritstörf fyrir mig og ætla að taka
það mjög alvarlega að skrifa lengri texta.
Þessi bók er náttúrlega bara öskur trúðsins
í nóttinni að vera tekinn alvarlega, að allt
verði ekki afskrifað sem eitthvert grín. Ég
var hræddastur við það að þetta yrði af-
skrifað sem einhver grínbók, en þó það sé
vissulega húmor í henni þá er þetta ekki
glensbók.“
LEITIN AÐ KARLMENNSKUTÓNINUM
Sigurvegari skrifar söguna
Halldór Halldórsson segir það hafa gefið sér mikið að vera grínisti, en nú hyggist hann leggja ritstörf fyrir sig.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
HALLDÓR HALLDÓRSSON GLÍMIR
VIÐ KARLMENNSKUÍMYND Í SINNI
FYRSTU LJÓÐABÓK; HVERNIG ÞAÐ
SAMRÝMIST AÐ VERA KARLMENNI
EN JAFNFRAMT TILFINNINGAVERA.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
* Það er spenna íbókinni og ógninum refsinguna og vönd-
inn – þetta er innpökkuð
reiði guðs og réttlæting á
þessu fyrirbæri sem karl-
mennskan er.
Mamúska - Saga um mína pólsku ömmu
heitir ævisaga eftir Halldór Guðmundsson
og er óvenjuleg um margt. Þannig er bók-
in ekki um þekktan Íslending eða alræmd-
an og ekki heldur um erlent stórmenni,
heldur er rakin saga pólskrar alþýðu-
stúlku, Marianne Kowalczys, sem lifði eina
mestu umbrotatíma mannkynssögunnar og
rak síðan vinsælt veitingahús meðal Ís-
lendinga í kjallara í Frankfurt sem Mam-
úska.
Halldór hefur skrifað margar ævisögur
og nefnir einmitt að þegar menn séu farnir
að fást við ævisögur á annað borð þá séu
þeir alltaf á höttunum eftir sögum. „Ég
kynntist þessari konu við sérkennilegar
aðstæður þar sem ég kom úr svart-hvítum
bókamessuheimi inn í annan heim í þess-
um kjallara þar sem hún réð öllu og öll
umgjörðin var eins og á millistríðsárunum,
þetta var eins og að stíga aftur í tíma.“
Halldór segist hafa orðið forvitinn um
gestgjafann og kynntist henni betur þegar
hún fór að bjóða honum í heimsókn þar
sem hún bjó á hæðinni fyrir ofan.
„Ef það er eitthvað sem er gegnum-
gangandi í því sem ég hef fengist við í
bókmenntum þá er það öld öfganna, tutt-
ugasta öldin, og þegar ég komst lengra inn
í sögu Mamúsku komst ég að því að hún
er frá því svæði sem sagnfræðingurinn
Timothy Snyder kallaði blóðakra, fædd í
pínulitlu þorpi á mörkum Litháens, Pól-
lands og Hvíta-Rússlands, af bláfátæku
sveitafólki. Þetta er örlagasaga sem svo
margir lifðu á þessu svæði á þessum tíma
og sýnir vel hvað örlög venjulegs fólks
voru óvenjuleg.“
Bókin kom út á þýsku árið 2010, en ekki
sama bókin, heldur það sem kalla má aðra
gerð hennar, enda segist Halldór hafa
komist yfir svo mikið af upplýsingum og
myndum eftir að þýska útgáfan kom út að
íslenska útgáfan sé bæði meiri og betri, í
raun sérútgáfa, en ekki þýðing.
Í FERÐ Á BÓKASTEFNUNA Í FRANKFURT FYRIR MÖRGUM ÁRUM KYNNTIST HALLDÓR GUÐMUNDSSON
GAMALLI KONU SEM RAK VEITINGAHÚS ÞAR Í BORG OG HAFÐI LIFAÐ ÆVINTÝRALEGA DAGA.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Örlagasaga Mamúsku
Halldór Guðmundsson með Marianne Kowalew,
Mamúsku, á bókastefnunni í Frankfurt.
Ljósmynd/Svein Paustian