Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.10.2015, Blaðsíða 8

8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.10. 2015
Í bók sinni, Leiðin til ánauðar, Der Weg zurKnechtschaft, gerði höfundurinn Friedrich Ha-yek tilraun til að skilgreina hvers vegna frjáls-
markaðshugsun öndverðrar 19. aldar hefði smám
saman hneigst til ríkisafskipta. Þetta væri leiðin til
ánauðar og taldi Hayek hana geta leitt til vald-
stjórnar. Þess má geta að bókin er skrifuð á árum
heimsstyrjaldarinnar síðari, í skugga alræðiskerfa.
En þótt Hayek varaði við beinum inngripum rík-
isins í efnahagsstarfsemina var hann síður en svo
andvígur því að ríkið hefði skipulagningarvald á
hendi. Hann vildi skipulagningu en að hún miðaði
einvörðungu að því að greiða götu markaðs-
viðskipta og festa þau í sessi.
Hayek og samherjum hans tókst ætlunarverk
sitt. Ákall þeirra um endurhvarf til kaldhamraðrar
markaðshyggju varð til þess að pólitískar áherslur
á Vesturlöndum færðust í átt til markaðshyggju á
áratugunum undir aldarlok. Og enn svífur þessi
hugsun „ný-frjálshyggju“ yfir vötnum. Það er mót-
sagnakennt að Evrópusambandið, afkvæmi evr-
ópsks kratisma, er sennilega strangtrúaðast allra í
kirkju markaðshyggjunnar. Á þeirri hyggju hvílir
höfuðgagnrýni mín á Evrópusambandið: Þ.e. mið-
stýrðu ríkisboðvaldi í þágu markaðsviðskipta.
Evrópusambandið hefur komið upp dómstólum
til að skera úr um hvað lýðræðislega kjörnum
stjórnvöldum er heimilt að gera og hvað ekki, hvað
samrýmist lögmálum markaðarins og hvað skuli
bannað!
Og með sameiginlegri peningastefnu er stefnt að
því að setja refsivönd í hendur Seðlabanka Evrópu.
Til marks um það sem koma skal, voru tilmæli í vik-
unni sem leið, til spænskra stjórnvalda, að endur-
skoða fjárlögin því þau væru ekki í samræmi við
leyfilega stefnu!
Á öllum sviðum er unnið að því að efla
markaðs-ræði á kostnað lýð-ræðis.
Evrópusambandið er ekki eitt um þessar
áherslur. Í vikunni féll dómur hér á landi sem stað-
festir eignarrétt á vatnsréttindum. Mörgum þykir
þessi dómur sanngjarn og réttmætur. Ég tel hann
boða ill tíðindi enda áfangi á framangreindri braut.
Hann færir náttúruna og nýtingu hennar fastar en
áður undir einkaeignarrétt og ekki nóg með það,
geirnegld verður nú inn í þankagang allra hlut-
aðeigenda, ábatahugsun. Því meira sem verður
virkjað þeim mun meira hagnast handhafi eign-
arréttarins.
Þessari arðs- og rentuhugsun er nú verið að
koma fyrir í öllum okkar lögum og ef til vill í stjórn-
arskrá líka. Þar vilja menn krefja Landsvirkjun um
arð og meiri arð, og eflaust mun vatnið fylgja í kjöl-
farið. Þá verður hagur allra að virkja sem mest því
þannig er gullið malað. Fram til þessa höfum við
tryggt hagsmuni okkar með eignarhaldi á raf-
magns- , vatns- og hitaveitum og notið ábatans í
lágu gjaldi fyrir drykkjarvatn og húshitun.
Þessi hugsun er víkjandi enda við komin langt á
þeirri vegferð sem Friedrich Hayek vildi beina
okkur inn á. Spurning er hvort sú leið liggur ekki
einmitt þangað sem hann vildi forða frá: Til frelsis-
skerðingar og jafnvel ánauðar.
Leiðin til ánauðar
* Þessari arðs- og rentu-hugsun er nú verið aðkoma fyrir í öllum okkar lögum
og ef til vill í stjórnarskrá líka.
ÚR ÓLÍKUM ÁTTUM
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
Facebook-flóttinn svokallaði yfir á
samskiptamiðilinn Twitter er oft
ræddur á síðarnefnda samskipta-
miðlinum og er trendið #ástæð-
urtilaðhættaáfa-
cebook vinsælt.
Andrés Jónsson
almannatengill tísti
í vikunni: „Þegar ég
set eitthvað á FB
sem ég ætlaði 1st að setja á Twitter
þá finnst mér ég berskjalda mig
meira en FB hæfir. Segir margt um
Twitter.“
Ingólfur Þórarinsson, betur
þekktur sem Ingó Veðurguð, komst
í fréttirnar í vikunni en lögreglu-
stjórinn á Suður-
landi hefur meðal
annars ákært hann
fyrir að hafa í óleyfi
farið inn á sund-
laugarsvæðið við
Íþróttamiðstöðina í Vestmanna-
eyjum og hafst þar við í heitum potti
eftir lokun. Einhverjum þykir þetta
fullharkalega tekið á Ingó. Þórdís
Gísladóttir, rithöfundur og þýð-
andi, skrifaði á Twitter: „Eins gott að
Ingó veðurguði verði refsað grimmi-
lega fyrir að stelast í sund, það þarf
að fyrirbyggja svona lausung með
öllum ráðum.“
Kvikmyndin Hrafninn flýgur var
sýnd á RÚV um síðustu helgi og
lögðu ýmsir orð í belg á samskipta-
miðlunum meðan á sýningu stóð.
Elfar Logi Hannesson leikari skrif-
aði á Facebook: „,,Þungur hnífur“ enn
er þetta ein flottasta lína hinnar ís-
lensku kvikmyndasögu. Já, ég var að
horfa á Hrafninn flýgur aftur. Eldist
ágætlega og alveg sammála einum
gaggarnum sem kallaði þetta ,,ala vík-
inga spaghettí að hætti bestu vestra“.
Jakob Þór mjög flottur í höfuðrull-
unni, Egill Ólafsson eðal góður að
vanda, Flosi skettlegur líka að vanda.
Hefði þó viljað sjá Jón Sigurbjörns í
stærri rullu ég hef alltaf verið alveg
rosalega veikur fyrir honum alveg ein-
stakur leikari. Flottastur allra var þó
Helgi Skúlason. Mikið svakalega var
hann flottur leikari og mikill listamað-
ur. Gerði allt svo satt meira að segja
er sögumaðurinn á plötunni Karíus
og Baktus svo sannfærandi að ég
bursta tennurnar við hverja hlustun.“
AF NETINU
„Ég sá alltaf fyrir mér að leikritið gæti endað á
sviði því það er mjög myndrænt,“ segir Starri
Hauksson, höfundur útvarpsleikritsins Spor
sem er nú sett upp á sviði í annað sinn í London
á þessu ári.
Leikritið var frumflutt á Rás 1 fyrir nokkrum
árum en það er norrænn leikhópur með nokkra
íslenska innanborðs sem sýnir leikritið í The
Drayton Arms Theatre í Suður-Kensington
næstu tvær vikurnar og verður það frumsýnt
20. október. Hópurinn samanstendur af með-
limum úr leikhópunum StepByStep Productions
og SimpleLife Productions en með aðalhlutverk
fara Aron Trausti, Sigurður Hólm, Vala Fan-
nell, Bragi Árnason og Sindri Swan. Listrænn
stjórnandi leikhópsins er íslenski leikstjórinn og
leikarinn Vala Fannell og leikstjóri er Maya
Lindh.
Nokkrar af sýningunum verða á íslensku með
enskum texta en það er Aron Trausti sem þýðir
verkið á ensku. Verkið var prufukeyrt á leiklist-
arhátíðinni Crouch End Festival í London í
sumar fyrir fullu húsi og þurfti að bæta við sýn-
ingum til að anna eftirspurn.
Starri segir áhugann á verkinu hafa komið sér
skemmtilega á óvart. „Ég hef í gegnum tíðina
verið að skrifa um allt milli himins og jarðar fyr-
ir fólk og sagði bara já þegar þau vildu fá að
þýða verkið. Þau hafa safnað fyrir því að geta
sett upp verkið núna í Drayton Arms-leikhúsinu
á Karolina Fund og hafa strax náð að safna fyrir
tveimur sýningarvikum og eru langt komin með
fleiri sýningar. Mér skilst á leikstjóranum að
þau séu að gæla við þá hugmynd að gera bíó-
mynd úr verkinu og hefja þá vinnslu strax næsta
sumar. Það er gaman að sjá hvað þau hafa mikla
ástríðu fyrir þessu.“
Starri sér um rekstur Gauksins ásamt unn-
ustu sinni Sólveigu Johnson og segist lítinn tíma
hafa haft til skrifta síðustu tvö árin. Í gegnum
tíðina hefur hann meðal annars sett upp ljóða-
sýningu, tekið þátt í ýmsum ljóðagjörningum,
skrifað einleikinn Önnu fyrir Lifandi leikhús og
verið viðloðandi „Bar leikhús“ í samstarfi við
Þórdísi Elvu Þorvaldsdóttur og Guðmund Inga
Þorvaldsson en það samstarf leiddi til uppsetn-
ingar á Ójólaleikritinu. Þá er hann einn af með-
limum Vinnslunnar sem er tilraunavettvangur
fyrir listgreinar, þar á meðal leikhús. „Ég er
sestur aftur við skrif á nóttunni, svona þegar
það er búið að loka Gauknum. Það er það mikið
að gera að skrifin eru yfirleitt hjáverk,“ segir
Starri sem er barnabarn einnar ástsælustu
skáldkonu Íslendinga, Jakobínu Sigurðardóttur,
og ólst upp í námunda við hana í Mývatnssveit.
Spor fjallar um líf í kjölfar áfalls og segir frá
þrítugum manni, Andra, sem býr einn og neyð-
ist til að horfast í augu við fortíðina einn daginn.
Verkið tekur á þáttum eins og fyrirgefningu,
missi og óstöðugleika tilfinningalífsins. „Það má
segja að þetta sé kómískt drama, mig langaði að
skrifa dramaleikrit sem væri ekki væl. Það get-
ur nefnilega verið gott að hlæja að hlutum sem
eru hrikalegir.“
Starri Hauksson er önnum kafinn rekstrar-
stjóri Gauksins en tekst vel upp þegar hann
gefur sér tíma í skrif.
Morgunblaðið/Eva Björk
Leikritið Spor aftur á
svið í London
Vettvangur