Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.10.2015, Síða 45

18.10. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45
framhaldsnema í sögu og starfs-
fólk. Umfjöllunarefnið verður
hvernig heimilisstörfin eru skrif-
uð í söguna og húsmóður-
hlutverkið.
Meginstefið í þeirri umræðu
er að húsmóðirin sé fyrirbæri í
sögunni sem hafi aðeins verið til
í stuttan tíma.
„Heimilisstörf með öllu því
sem tilheyrir hafa alltaf verið
stunduð í öllum þjóðfélögum en
tímabilið þar sem litið er á hús-
verkin sem helstu köllun og at-
vinnu giftra kvenna er heldur
stutt.
Ég ætla í þessu spjalli að
ræða hvenær þetta tímabil hófst
og endaði og hvað einkenni það.
Í erindi mínu færi ég rök fyrir
því að tímabil húsmóðurinnar
hafi verið á milli 1875 og 1975
og það einkennist ekki síst af
því að talað sé um heimilisstörf
á mjög ákveðinn máta,“ segir
fræðikonan að lokum.
Ítarlegar upplýsingar um ráð-
stefnuna Borgaraleg réttindi
kvenna í 100 ár og dagskrá
hennar er að finna á vefnum:
kosningarettur100ara.is/
conference.
* Innflytjendakon-ur eru á botnisamfélagsstöðupýra-
mídans en þær eru
klemmdar á milli þess
sem norrænt samfélag
býst við af þeim og
venjum úr þeirra
menningarhópi.
Clare McGlynn er prófessor í lög-fræði við Durham-háskóla á Bret-landi og er sérfræðingur í lögum
er varða kynferðisofbeldi og klám. Rann-
sóknir hennar hafa snúist um notkun
sáttamiðlunar í kynferðisofbeldismálum og
hún vinnur nú með þolendum nauðgana til
að setja sig betur inn í þeirra skilning á
réttlæti og virkja þá í umbótaferlinu.
Fyrri verk hennar beindust að femínískri
aðgerðastefnu og stefnumótun, sérstaklega
að notkun vitnisburðar um kynlífshegðun í
nauðgunarmálum, að þeirri venju að þeir
sem ákærðir eru fyrir nauðgun njóti nafn-
leyndar og skilgreiningu hugtaksins pynt-
ing í mannréttindalögum. Verk hennar og
Eriku Rackley um ofbeldisfullt klám og
hefndarklám hefur haft áhrif á lagaum-
bætur en þar er því haldið fram að menn-
ingarlegur skaði sumra tegunda kláms
réttlæti slíkt regluverk.
Geturðu sagt mér hvað þú ætlar að tala
um á ráðstefnunni?
„Ég ætla að spyrja spurningarinnar
hvað réttlæti þýði fyrir þolendur kyn-
ferðisofbeldis. Við erum öll að leita leiða
til að ná fram réttlæti fyrir fórnarlömbin
og ríkisstjórnir og baráttufólk vilja rétt-
læti. En við teljum okkur vita hvað rétt-
læti sé og að það sé dómur og fangels-
isvist. Er þetta það sem þolendurnir
vilja?“ spyr Clare.
Er dómur og fangelsis-
vist eina svarið?
„Rannsóknir mínar sem ná til þolenda
kynferðisofbeldis hafa leitt í ljós að þeir
hafa mun víðari hugmynd um réttlæti. Ég
hef kallað þetta kviksjár-réttlæti (e. kalei-
doscopic justice). Hugmyndin um réttlæti
er síbreytileg, erfitt að spá fyrir um hana
og er ólík fyrir hvern og einn þolanda.“
Hún ætlar að ræða réttlæti á þessum
víðari nótum. „Og tala um hvernig við ætt-
um að íhuga sáttamiðlun (e. restorative
justice), ferli þar sem fórnarlambið og of-
beldismaðurinn hittast til að tala um áhrif
glæpsins. Starf mitt hefur leitt í ljós að
fyrir sum fórnarlömb er þetta mjög góð
leið til að finna eitthvert réttlæti.“
Hversu vel eru ensk lög í stakk búin til
að taka á hefndarklámi?
„Á Englandi tóku ný lög um hefnd-
arklám gildi í mars 2015. Þetta eru vel
þegin lög þar sem nú í fyrsta sinn er
hefndarklám flokkað sem glæpur. Þessi
nýju lög hafa haft það í för með sér að
fórnarlömbin eru nú meðvitaðari um að
þetta sé glæpur og lögreglan veit að hún
getur gert eitthvað í þessu. Það hafa verið
þónokkrar sakfellingar frá því að nýju lög-
in tóku gildi.“
McGlynn segir þó að það séu ákveðin
vandamál varðandi lögin. „Til dæmis vitum
við að eitt af hverjum fimm fórnarlömbum
hefur ekki viljað fara með málið lengra hjá
lögreglunni vegna óttans við að verða
nafngreint opinberlega og niðurlægð.“
Samkvæmt nýjustu tölum hafa nærri
200 tilfelli af hefndarklámi verið tilkynnt
til lögreglu í Englandi og Wales. Yngsta
fórnarlambið var 12 ára og það elsta 58
ára og flest málin tengjast djörfum mynd-
um af konunum sem fyrrverandi makar
þeirra hafa dreift án leyfis. Tölurnar sýna
þó aðeins topp ísjakans en tölur frá
stærstu lögregluembættunum vantar inn í
þær.
Galli á lögunum
um hefndarklám
Skapar kaflinn í lögunum um það að
myndinni verði að vera dreift í þeim til-
gangi að valda fórnarlambinu skaða ákveð-
ið vandamál?
„Þetta er stórt vandamál því það tak-
markar virkni þeirra. Þetta þýðir að
myndir sem er dreift í kjölfar tölvuárásar
falla ekki undir þau, myndir sem er dreift
í gróðaskyni ekki heldur, myndir sem er
dreift „í gríni“ falla heldur ekki undir lög-
in. Þetta þýðir í raun að sá sem er ekki
fyrstur til að hlaða inn eða dreifa mynd er
ólíklegur til að falla undir lögin þar sem sá
hafði ekki þennan ásetning um að valda
skaða.“
Hvað finnst þér vera stærsta áskorunin
sem konur mæta nú á leið okkar að kynja-
jafnrétti?
„Við tökum ekki ójafnréttið og ofbeldi
gegn konum nógu alvarlega. Til dæmis
hefur rannsókn í Ástralíu nýlega leitt í ljós
að ofbeldi gegn konum sé mun meiri ógn
en hryðjuverk. Ef heimurinn eyddi eins
mikilli orku í baráttuna gegn ójafnrétti og
hann gerir í baráttuna gegn hryðjuverkum
byggjum við í mun jafnari og frjálsari
heimi.“
Leiðin til réttlætis
Clare McGlynn er prófessor í lögfræði við
Durham-háskóla á Bretlandi.
*Ef heimurinn eyddieins mikilli orku íbaráttuna gegn ójafnrétti
eins og hann gerir í bar-
áttuna gegn hryðjuverkum
byggjum við í mun jafnari
og frjálsari heimi.
Michelle Ryan er prófessor í skipulags-og félagssálfræði við Háskólann í Ex-eter á Bretlandi og er einnig í hluta-
starfi prófessors í fjölbreytileika við Háskól-
ann í Groningen í Hollandi. Í Exeter er hún
deildarforseti rannsókna á framhaldsstigi og
framkvæmdastjóri náms á doktorsstigi. Ný-
verið sinnti hún rannsóknum innan British
Academy á sviði hug- og félagsvísinda þar sem
hún skoðaði áhrif sjálfsmyndar á upplifun af
jafnvægi í samspili atvinnu og einkalífs. Ryan
er jafnframt þátttakandi í fleiri rannsókn-
arverkefnum. Hún hefur, ásamt Alex Haslam,
afhjúpað glerbrúnina sem lýsir sér í því að
konur eru líklegri til að fá leiðtogastöður sem
fela í sér áhættu eða eru ótryggar. Rannsóknir
á glerbrúninni voru á lista New York Times
yfir 100 áhrifamestu hugmyndirnar árið 2008.
Glerbrúnin er framlenging á myndlíking-
unni um glerþakið og lýsir því hvernig ein-
staklingar sem tilheyra ákveðnum hópum eru
líklegri til að gegna leiðtogahlutverkum sem
fela í sér meiri hættu á mistökum og gagn-
rýni.
Í erindinu verður fjallað um rannsóknir sem
spanna áratug og hafa afhjúpað glerbrúnina,
meðal annars með því að greina gögn um
frammistöðu fyrirtækja, með tilraunum á
rannsóknarstofum og viðtölum við kvenleið-
toga. Einnig verður fjallað um undirliggjandi
sálfræðilega þætti eins og staðalímyndir,
stuðningsnet og skipulag stofnana.
Ótryggari staða á erfiðleikatímum
„Ég ætla að tala um hvað gerist eftir að konur
brjótast í gegnum glerþakið og taka að sér
hlutverk leiðtoga og sérstaklega ætla ég að
skoða hvaða stöður þær eru líklegar til að
fara í. Meira en áratugur af rannsóknum hefur
afhjúpað glerbrúnina sem sýnir að konur séu
líklegri en karlar til að taka að sér leiðtoga-
stöður á erfiðleikatímum. Rannsóknir sýna að
konur eru líklegri til að vera tilnefndar í leið-
togastöður þegar erfiðleikar steðja að og því
er staða þeirra ótryggari,“ segir Ryan.
Kenningin um glerbrúnina passar vel inn í
íslenskt samfélag. Jóhanna Sigurðardóttir tók
við sem forsætisráðherra í kreppunni og
sömuleiðs varð Birna Einarsdóttir bankastjóri
Íslandsbanka í október 2008. Ryan segir að
dæmi frá Íslandi séu oft notuð í umræðunni
um glerbrúnina en hún hafi þó ekki rannsakað
Ísland sérstaklega.
Konurnar virðast taka til hendinni þegar
kreppir að en fá þær almennt viðurkenningu
fyrir störf sín?
„Rannsóknir okkar á fyrirtækjum skráðum
á markaði gefa til kynna að konur standi sig
jafn vel og karlmenn eftir kreppuástand eða
erfiðleika þegar horft er á tölurnar, sem eru
hlutlægar, en það er áhugavert að verð hluta-
bréfanna, sem er huglægara mat, virðist vera
karlmönnunum hliðhollara. Í viðtölum segja
konur að störf þeirra séu ekki endilega metin
að verðleikum eða viðurkennd og þegar hlut-
irnir hafa farið að ganga betur hafa konur
greint frá því að þær hafi verið fluttar annað,“
segir hún.
Ef þessum konum mistekst, fá þær þá ann-
að tækifæri annars staðar?
„Oft fá þær það ekki. Og það getur líka
gerst að ef einni einustu konu í erfiðri stöðu
mistekst getur það styrkt staðalmyndina um
að konur hafi ekki leiðtogahæfileika.“
Glerbrúnin tekur
við af glerþakinu
Michelle Ryan, prófessor í skipulags- og fé-
lagssálfræði við Háskólann í Exeter á Bretlandi.
* Konur standa sig jafnvel og karlmenn eftirkreppuástand eða erfiðleika
þegar horft er á tölurnar, sem
eru hlutlægar, en það er
áhugavert að verð hlutabréf-
anna, sem er huglægara mat,
virðist vera karlmönnunum
hliðhollara.