Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.10.2015, Blaðsíða 41

send til Helgu Ágústu Sigurjónsdóttur inn-
kirtlasérfræðings sem sá að þetta var ekki
eðlilegt og hafði fljótt samband við Björn
Loga sem greindi þetta á örstuttum tíma.
Það breytti lífi mínu. Oft er búið til lækna-
teymi hjá fólki en ég fór frá einum til annars
og þeir misstu vonina eða áhugann á að geta
greint mig. Þetta var svolítið mikið sem ég
gekk í gegnum fyrir ekkert,“ segir Hildur en
varð í kjölfarið félagsfælin og kvíðin. Hún
segist fá innilokunarkennd, svitna og fá öran
hjartslátt ef hún er innan um marga og verði
að komast út og það hefur haft þau áhrif að
hún hefur forðast að mæta á viðburði þar
sem fólk kemur saman. Hún telur að veik-
indin hafi haft mikil áhrif á andlega heilsu
sína. „Ég er búin að missa svo mikið úr líf-
inu. Ég mætti oft ekki í skólann en tók
stundum fjarnám. Ég er í raun komin langt
með að klára stúdentsprófið miðað við hvað
ég hef misst mikið úr. En það hefur verið
mjög erfitt,“ segir hún.
Meðferðin hjálpar mikið
Ég spyr hvenær hafi liðið yfir hana síðast.
„Það var bara í síðustu viku, en það gerist
miklu sjaldnar en það gerði,“ segir hún og
segist hafa haft mjög gott af dvölinni á
Reykjalundi þar sem hún var í endurhæf-
ingu en fólki með starfræn einkenni batnar
oft við að vita hvað er að segir hún. Þar áð-
ur hafði hún sótt tíma hjá sálfræðingum.
„Ég fattaði ekki fyrst að það voru veikindin
sem gerðu mig svona leiða en svo fór ég á
kvíðameðferðarstöðina í fyrra og viðurkenndi
að það væru veikindin. Þá leið mér strax
miklu betur. En núna er komið smá bakslag
og ég er hjá sálfræðingi á Reykjalundi og
svo er ég á félagsfælninámskeiði og það
hjálpar rosalega mikið. Svo fæ ég líka lyf við
kvíðanum,“ segir Hildur.
Hún segist þrátt fyrir allt eiga nokkrar
góðar vinkonur og kærasta og eru þau farin
að skilja betur veikindin eftir að greiningin
kom.
Sjálf með fordóma
Hildur segir að yfirliðsköstum fari fækkandi
og þakkar það auknum skilningi á sjúkdómn-
um og meðferðinni. „Það er númer eitt að
sætta sig við sjúkdóminn og skilja hann, eins
og kannski með öll veikindi. Til dæmis þung-
lyndið og kvíðann. Maður verður að skilja
sjúkdóminn sjálfan. Ég var á tímabili með
svo mikla fordóma fyrir þessu að ég var far-
in að ímynda mér að ég væri að ímynda mér
að ég væri veik, kannski væri ég bara að
gera mér þetta upp. Það sögðu margir við
mig: Hættu þessu. Ef ég væri að feika það
myndi líkaminn ósjálfrátt láta mig bera
hendurnar fyrir mig þegar ég væri að
detta,“ segir hún alvarleg. Hún segist þurfa
að halda áfram að vinna í þessu jafnt og þétt
og passa vel upp á sig, halda allri rútínu, lifa
heilsusamlegu lífi, sofa nóg og hreyfa sig.
Tvær kynferðislegar árásir
Fleiri áföll hafa dunið yfir Hildi en henni
hefur tvisvar sinnum verið nauðgað. Í fyrra
skiptið á útihátíð þegar hún var fimmtán ára
en þá þekkti hún gerandann. Hún lagði fram
kæru sem var látin falla niður því það stóð
orð á móti orði. Í seinna skiptið var hún
sautján ára í Spánarferð með vinkonum sín-
um og var sú árás ekki kærð. Hún segist
vera búin að vinna sig frá þessu og hún
skammist sín ekki lengur fyrir það.
Lyfin gerðu ekki gott
Læknar settu Hildi á lyf við þunglyndinu og
kvíðanum. „Ég fæ alveg daga sem það hang-
ir bara svart ský yfir mér og ég hugsa nei-
kvæðar hugsanir. En ég er kannski með
meiri kvíða, ég þarf að manna mig upp í að
fara út í búð eða í skólann og þarf að hafa
dálítið fyrir því. Ég mælist samt jafnhátt
með þunglyndið og kvíðann,“ segir hún. „Ég
fékk eitt sinn lyf hjá læknunum, beta-
blokker. Ég hafði alltaf verið í djassballett
og þegar ég var á þessu lyfi gat ég ekki
labbað upp stiga án þess að stoppa. Og á al-
veg rosalega stuttum tíma þyngdist ég um
25 kíló. Og þá leið mér ekki heldur vel með
það, skiljanlega,“ segir hún en enginn vill
þyngjast svona, síst ef þunglyndi er til stað-
ar fyrir.
Opin umræða hjálpar
Hún horfir nú bjartari augum til framtíðar
og hyggst klára stúdentspróf sem fyrst og
fara svo jafnvel í þroskaþjálfun. „Ég sé allt í
allt öðru ljósi núna, þótt ég sé með allar
þessar greiningar,“ segir hún. Það hjálpaði
líka þegar herferðin undir myllumerkinu
égerekkitabú birtist á netinu. Hildur hefur
sjálf skráð sig þar. „Þá komu svo margir
fram og það hjálpaði mér svakalega mikið.
Þá sá ég hvað það voru margir með einhver
andleg vandamál. Ég held að flestum líði
þannig þegar þeir verða þunglyndir að þeir
séu bara einir í þessu. Þarna sér maður hvað
það eru brjálæðislega margir með eitthvað.
Svo eru bara allir að segja sínar reynslusög-
ur og það hjálpar rosalega mikið,“ segir
Hildur og finnst umræðan um þessi mál
mikið vera að opnast hjá ungu fólki. „Um
leið og maður getur sagt að maður hafi lent í
nauðgun eða í andlegum veikindum batnar
manni mest. Þá fyrst var mér alveg sama
þótt ég væri með þetta allt, og að vera með
starfrænu einkennin. Núna loksins skamm-
ast ég mín ekki fyrir að vera með þau. Það
er rosalega stórt skref að skammast sín ekki
fyrir neitt sem maður lendir í. Núna er ég
sátt við þetta allt.“
Hildur hefur gengið á milli lækna í fimm
ár vegna óútskýranlegra yfirliðskasta.
Hún var nýlega greind með starfræn
einkenni, þunglyndi og kvíða en tekst
nú á við lífið með bros á vör.
Morgunblaðið/Ásdís
25.10. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 41
Í grein Læknablaðsins sem birtist árið
2009 er útskýrt hvað þýðir að vera með
starfræn einkenni en talað er um að vera
með starfræn einkenni þegar ekki finnst
vefræn skýring á einkennum, þ.e.a.s. ekki
finnst neitt að manneskjunni líkamlega.
Sjúklingar með einkenni á borð við lömun
og skyntruflanir ganga oft á milli lækna án
þess að nein vefræn orsök finnist og getur
vandinn orðið langvinnur og haft í för með
sér minnkuð lífsgæði.
Starfræn einkenni eru algeng meðal
fólks og hafa rannsóknir sýnt að allt að
helmingur fólks sem leitar til heimilislækna
kemur vegna þeirra. Hugbrigðaröskun er
eitt af því sem fellur undir starfræn ein-
kenni en nýlegar rannsóknir benda til trufl-
ana í taugabrautum sem tengja og samhæfa
heilasvæði tengd ætlun, skynjun og hreyf-
ingu. Í gegnum tíðina hefur stundum verið
talið að sjúklingar sem þjást af starfrænum
einkennum á borð við lömun séu að gera
sér upp veikindin en í dag er talið að það
sé ekki raunin. Ekki er vitað með neinni
vissu hvað veldur starfrænum einkennum
og er oft leitað að sálrænum ástæðum.
Læknar sem fá til sín sjúkling með starf-
ræn einkenni þurfa fyrst að útiloka vef-
ræna orsök. Þeir þurfa að sýna sjúklingi
nærgætni og leggja áherslu á að ekki sé um
neinn alvarlegan líkamlegan sjúkdóm að
ræða. Þeir þurfa að útskýra að taugakerfið
virki ekki rétt þótt ekki sé hægt að sýna
fram á það með prófum. Þeir þurfa að
sýna að þeir trúi að sjúklingur sé ekki að
gera sér upp veikindin og sýna honum
fram á bata og mögulega meðferð.
Talið er að 50-90% sjúklinga verði betri
af einkennum sínum eftir hefðbundnar
rannsóknir og útskýringu á eðli vandans.
Einn helsti vandi fólks með starfræn ein-
kenni er að því er ekki trúað. Þannig er
manneskjan með einkenni en ekki sjúk-
dóm og spyrja sig margir hvort þeir séu að
ganga af göflunum. Svo er ekki og það tek-
ur tíma fyrir fólk að skilja og sætta sig við
að þótt það greinist ekki með sjúkdóm er
það ekki að ímynda sér einkennin. Algengt
er að þunglyndi og kvíði verði fylgifiskar
starfrænna einkenna.
Vefjagigt og mígreni eru önnur dæmi um
starfræn einkenni þar sem ekki finnast lík-
amlegar ástæður einkenna en enginn efast
um tilvist þessara sjúkdóma þó að lækna-
vísindin eigi erfitt með að finna líkamlegar
orsakir.
LÍKAMLEG EINKENNI ÁN SKÝRINGA
Starfræn einkenni