Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.10.2015, Blaðsíða 48

A
ðalpersónur flestra bóka minna
eiga það sameiginlegt að vera
óvirkar, fullar af efasemdum
um sig og væflast fyrir sjálfum
sér, tíminn hleypur frá þeim á
sama tíma og þeim tekst ekki að stofna fjöl-
skyldu eða þéna nógu mikið. Ég er stundum
spurð hvort ég geti ekki látið aðalpersónur
mínar taka sig á, en mig langar einvörðungu
til að skrifa um fólk sem á erfitt með að fóta
sig í lífinu. Um fólk sem hefur háleit mark-
mið, en bognar alltaf af leið. Mér finnst ekk-
ert spennandi að skrifa um fólk sem vegnar
vel í lífinu,“ segir danski rithöfundurinn Helle
Helle. Þegar viðtalið fór fram dvaldi hún hér-
lendis í tengslum við Bókmenntahátíð í
Reykjavík, en hún er væntanleg aftur til
landsins eftir helgi þegar Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs verða afhent í Hörpu 27.
október. Helle er í ár tilnefnd fyrir skáldsögu
sína Hvis det er, en fyrstu tilnefninguna hlaut
hún árið 2009 fyrir bók sína Ned til hundene.
Helle kvaddi sér fyrst hljóðs í dönsku listalífi
1993 og hefur m.a. sent frá sér sjö skáldsögur
við góðar viðtökur. Sem dæmi má nefna að
fyrir Hvis det er fékk hún fullt hús, þ.e. sex
hjörtu af sex mögulegum, bæði í Berlingske
og Politiken.
Að sögn Helle einsetur hún sér ávallt að
gera eitthvað nýtt þegar hún hefst handa við
skrif á nýrri bók. „Þegar ég byrjaði á Hvis
det er langaði mig að skrifa bók þar sem
sögusviðið væri Jótland auk þess sem mig
langaði til að hafa karlkyns sögumann, en það
hafði ég aldrei prófað áður. Mér fannst spenn-
andi að staðsetja atburðina í skógi, langt frá
ys og þys borgarlífsins, og fjarri umhverfinu
sem verið hefur ríkjandi í fyrri bókum mínum.
Einnig velti ég fyrir mér hvort ég gæti skrif-
að skáldsögu þar sem ég segði lítið sem ekk-
ert, þar sem aðalpersónan gæfi mjög lítið af
sér og önnur persóna tæki frásögnina yfir,“
segir Helle og upplýsir að hún hafi í þeim efn-
um verið undir sterkum áhrifum frá The
Great Gatsby eftir Scott Fitzgerald.
„Mér finnst þó ólíklegt að lesendur mínir
hafi almennt áttað sig á þessum tengslum, því
bækurnar tvær gætu ekki verið ólíkari. Ég
endurlas The Great Gatsby áður en ég byrjaði
að skrifa Hvis det er. Í þeirri bók fá lesendur
ótrúlega lítið að vita um fortíð aðalpersón-
unnar, Jay Gatsby. Við fáum þó að vita að
hann var einu sinni ástfanginn af konu, en
eina myndin sem við fáum er minning hans
um sveitta efri vör konunnar eftir tennisleik.
Mér fannst svo áhrifaríkt að höfundurinn not-
aði þessa einu mynd til að lýsa heilu sambandi
og valdi að nýta mér þessa tækni. Roar [sögu-
maður Hvis det er] deilir einni minningu um
húðflipa kringum nögl annarrar manneskju
sem hvílir í lófa hans. Þetta leiddi til þess að
ég valdi að láta Roar gefa eftir pláss sitt þeg-
ar konan í bókinni kemur hlaupandi inn í frá-
sögnina með ennisband sitt. Mér fannst fynd-
ið, en um leið sársaukafullt, ef Roar væri
nánast ekki til staðar. Miðjuhluti bókarinnar,
þar sem saga konunnar er sögð, er eftir sem
áður sögð frá sjónarhorni Roars. Hann end-
ursegir sögu hennar og gerist þannig lesand-
inn hennar,“ segir Helle og bendir á að það að
tala um aðra sé leið til að tala um sjálfan sig.
„Það er það sem Roar gerir. Og það er það
sem maður gerir þegar maður skrifar.“
Aðspurð segist Helle nýta margt úr eigin
lífi í bækur sínar, en áréttar að bækur hennar
séu á engan hátt sjálfsævisögulegar. „Þegar
ég byrja á nýrri bók hef ég til hliðsjónar lista
yfir hluti sem mig langar að nota,“ segir Helle
og nefnir sem dæmi að fyrir Hvis det er hafi
hún haft á lista hjá sér baðsandala. Þegar
blaðamaður hváir heldur Helle áfram til út-
skýringar: „Ég bý úti á landi nálægt skógi.
Næstu nágrannar mínir eru hjón sem búa í
nokkurra kílómetra fjarlægð og ég þekki þau
ekkert. Lóðin þeirra er alltaf mjög snyrtileg.
Dag einn þegar ég hjólaði framhjá húsinu
þeirra fyrir nokkrum árum rak ég augun í
stakan baðsandala sem lá á grasflötinni
þeirra. Sandalinn lá þarna mánuðum saman
og vakti forvitni mína. Ég velti því eðlilega
HELLE HELLE HLÝTUR MIKIÐ LOF FYRIR NÝJUSTU SKÁLDSÖGU SÍNA
„Hvert orð dýrt“
DANSKI RITHÖFUNDURINN HELLE HELLE NEYÐIR LESENDUR SÍNA TIL AÐ LESA HÆGT VILJI ÞEIR EKKI MISSA AF
ÞVÍ SEM MÁLI SKIPTIR. AÐ HENNAR MATI ER HÆGT AÐ SEGJA MJÖG MIKIÐ MEÐ TILTÖLULEGA FÁUM ORÐUM.
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is
48 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.10. 2015
Sýningin Lítil verður opnuð á Torginu við
Kaffitár á Þjóðminjasafninu í dag, laugardag,
kl. 14. „Lítil er ástarjátning til smæðarinnar
og fegurðarinnar sem býr í hinu litla,“ segir
m.a. í tilkynningu, en þar kemur fram að
kveikjan að verkinu sé saga Ólafar eskimóa,
dvergvaxins vesturfara, sem heillaði Vest-
urheim með fölsuðum frásögnum af lífi sínu
sem eskimói. „Verkið er fyrsta samstarfs-
verkefni listamannanna Ragnheiðar Hörpu
Leifsdóttur og Sigrúnar Hlínar Sigurðar-
dóttur. Forvitni um heimskautin og ævisögur
færði þær saman og nú takast þær á við brot-
hætta og kraftmikla ævisögu Ólafar með
orðum, tónum og fínofnu silki. “ Eftir viku,
laugardaginn 31. október kl. 15, verður í
bókasal Safnahússins við Hverfisgötu fluttur
gjörningur til heiðurs Ólöfu þar sem listafólk
tekst á við eigin upplifun af smæð sinni gagn-
vart heiminum, hávöxnu fólki og náttúrunni.
ÁSTARJÁTNING TIL SMÆÐAR
LÍTIL
Ragnheiður Harpa og Sigrún Hlín voru inn-
blásnar af sögu Ólafar eskimóa í verki sínu.
Eygló, Karlotta og Ólöf, en á myndina vantar
Jónu. Í bakgrunni eru verk eftir Karlottu.
Mörk nefnist ný sýning í Listasafni Árnesinga
sem opnuð verður í dag, laugardag, kl. 14.
Þar getur að líta verk eftir myndlistarmenn-
ina Eygló Harðardóttur, Jónu Hlíf Halldórs-
dóttur, Karlottu Blöndal og Ólöfu Helgu
Helgadóttur. „Heiti sýningarinnar hefur jafn
margar og ólíkar tilvísanir sem verkin en ein
tilvísunin er í skóginn, sem leggur grunn að
pappírsgerð, en það er efnið sem þær vinna
allar með […] Verkin sem ýmist eru tvívíð
eða þrívíð skapa áhugavert samtal og sam-
hengi sín á milli og koma á óvart,“ segir m.a. í
tilkynningu. Safnið er opið fimmtudaga til
sunnudaga kl. 12-18. Aðgangur er ókeypis.
LISTASAFN ÁRNESINGA
MÖRK
Stofnun Vigdísar Finnboga-
dóttur, Bókmennta- og list-
fræðastofnun HÍ og Forlag-
ið efna til málþings um verk
Milans Kundera í dag í
stofu 101 í Odda milli kl.
14 og 17. Frummælendur
eru Jón Karl Helgason pró-
fessor, Steinunn Sigurð-
ardóttir rithöfundur og
Torfi H. Tulinius prófessor. Sérstakur gestur
málþingsins er François Ricard, háskólakenn-
ari við McGill-háskóla í Montréal í Kanada, og
mun Friðrik Rafnsson þýðandi ræða við hann
um verk Kundera. Ricard hafði umsjón með
heildarútgáfu verka Kundera sem kom út hjá
Gallimard í Frakklandi.
Í lokin mun Auður Aðalsteinsdóttir, bók-
menntafræðingur og ritstjóri Hugrásar, hefja
almennar umræður um verk Kundera. Ást-
ráður Eysteinsson, prófessor og forseti Hug-
vísindasviðs HÍ, stjórnar málþinginu. Aðgang-
ur er ókeypis og öllum opinn.
MÁLÞING UM SKÁLD
MILAN KUNDERA
Milan Kundera
Menning