Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.11.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.11. 2015
Norðmenn eiga landamæri að
Rússlandi í norðri. Ofansjáv-
arskip rússneska flotans sigla
oft suður með vesturströnd
landsins frá bækistöðinni
miklu í Severomorsk.
Frá lokum kalda stríðsins
og fram á síðustu ár voru
samskiptin við Rússa ágæt en
nú hefur spenna aukist, m.a.
vegna Úkraínudeilunnar.
Norðmenn hafa nú svo miklar
áhyggjur af auknum umsvifum
Rússa á og í hafinu að þeir
hafa beðið önnur NATO-ríki
um að-stoð við að finna og
fylgjast með rúss-
neskum kaf-
bátum.
Mörg þúsund kílómetrar afhefðbundnum símaköpl-um og ljósleiðaraköplum
liggja eins og hulið net um botn
heimshafanna, þar á meðal við aust-
urströnd Bandaríkjanna. Í sept-
ember voru bandarískir gervihnett-
ir, flugvélar og skip notuð til að
fylgjast vandlega með rússneska
njósnaskipinu Jantar sem var á
hægri siglingu við austurströndina
áleiðis til Kúbu. Um borð í Jantar
eru tveir fjarstýrðir
dvergkafbátar sem hægt væri að
nota til að skera í sundur kapla á
margra kílómetra dýpi, að sögn
heimildarmanna í Bandaríkjaflota.
Rússar segja að vísu að Jantar sé
búið einstaklega háþróuðum tækj-
um og aðeins notað til hafrann-
sókna. Skipið stundi engar njósnir,
hvað þá að það sé hægt að nota til
hernaðar. En tortryggnin hefur
aukist, afstaða ráðamanna vest-
anhafs og í Vestur-Evrópu er farin
að minna æ meira á viðbrögðin í
kalda stríðinu.
Fjöldi geysilega mikilvægra kapla
er á botni Atlantshafsins með enda-
stöð í borgum eins og New York og
Miami sem er skammt frá Kúbu.
Um 95% daglegra netsamskipta
heims fara um kapla af þessu tagi
og á hverri sekúndu eru send um
þá boð um milljarðaviðskipti. Full-
yrt er að rússneskir kafbátar sigli
nú mun oftar en áður í grennd við
þessa kapla og virðist vera að
kanna aðstæður, ef til vill með árás
í huga.
Sérfræðingar BBC segja að
sennilega sé útilokað að skera á allt
netkaplasamband Bandaríkjanna
við umheiminn með því að ráðast á
kaplana. Tengingarnar við önnur
lönd séu einfaldlega of margar og
oftast hægt að beina umferðinni um
aðra miðla. En víða annars staðar
væri hægt að valda miklum erf-
iðleikum með slíkum skemmd-
arverkum.
Bandaríkjamenn hafa frá því á
áttunda áratugnum hlerað rúss-
neska kapla á hafsbotni. Í vitn-
isburði uppljóstrarans Edwards
Snowdens er einnig fullyrt að
njósnaþjónustur Breta og Banda-
ríkjamanna geti hlerað gagnaflutn-
ing í Bude í Cornwall. Þar koma á
land helstu kaplarnir yfir Atlants-
hafið. En auk áðurnefndra kapla,
sem oftast liggja á svipuðum slóð-
um og eldri símakaplar yfir hafið,
hafa Bandaríkjamenn lagt nokkra
leynilega njósnakapla um hafsbotn-
inn. New York Times segir hugs-
anlegt að Rússar séu aðallega að
leita þessara kapla.
Yfirleitt eru kaplarnir
grafnir um einn metra
niður í
jarðveginn til að reyna að koma í
veg fyrir að jarðskjálftar, akkeri
eða veiðarfæri fiskiskipa valdi á
þeim tjóni, næst landi eru þeir
gjarnan enn betur varðir og settir í
stokk. Samt verða þeir oft fyrir
tjóni en oftast nálægt landi á til-
tölulega litlu dýpi og því fljótgert
að lagfæra þá. Fyrir tveim árum
klófestu Egyptar þrjá kafara sem
voru að skera á mikilvæga kapla
sem annast samskipti við hluta
Evrópu, Afríku, Mið-Austurlanda
og Asíu.
Neðansjávardróni með
kjarnorkuvopn
Miklu erfiðara yrði að eiga við tjón
af völdum fjarstýrðra tækja á
margra kílómetra dýpi. Þau gætu
valdið geigvænlegum truflunum og
hægt væri að valda slíkum
skemmdum með algerri leynd, nær
engin leið að rekja með vissu hver
hefði verið að verki.
Fullyrt er að Rússar séu nú að
smíða ómannaðan dróna til að flytja
litla, taktíska kjarnorkusprengju
neðansjávar. Hann megi nota til
árása á hafnir. En eru Rússar að
búa sig undir að beita skemmd-
arverkum ef stríð skellur á, stöðva
þau hröðu netsamskipti sem rík-
isstjórnir, fyrirtæki og almennir
borgarar á Vesturlöndum reiða sig
nú algerlega á?
Heimildarmenn í varnarmála-
ráðuneytinu í Washington segjast
sjá mörg merki um það. Mark
Ferguson, flotaforingi og yfirmaður
bandaríska flotans í Evrópu, segir
að framtíðarstefna Rússa sé að nota
í vaxandi mæli blöndu af ýmsum
aðferðum, hefðbundin vopn, sér-
sveitir og ný vopn. „Þetta merkir
að notuð verða vopn í geimnum,
beitt verður netárásum, upplýs-
ingastríði og samþættingu margra
aðferða sem ætlað er að lama allt
ferli ákvarðanatöku hjá Atlantshafs-
bandalaginu. Á hafinu er áherslan
lögð á að trufla ákvarðanaferli.“
Gætu reynt
að skera á
netkaplana
RÚSSAR ERU NÚ AÐ TAKA UPP NÝJA VARNARMÁLA-
STEFNU ÞAR SEM SAMÞÆTT VERÐA NÝ VOPN OG ÁRÁSIR
Á UPPLÝSINGASTREYMI. ÞEIR SÝNA MIKINN ÁHUGA Á
NEÐANSJÁVARKÖPLUM SEM ANNAST NETUMFERÐ.
Vladímír Pútín í
köfunarkúlu.
AUKIN SPENNA
Rússneska hafrannsóknaskipið Jantar (ambur) er afar fullkomið og talið víst að það sé m.a. notað til að njósna. Um borð
eru tveir fjarstýrðir dvergkafbátar sem menn óttast að hægt sé að nota til skemmdarverka djúpt á hafsbotni.
* Stríð er ekki annað en flótti hugleysingjansfrá vandamálum friðarins. Thomas Mann, þýskur rithöfundur. AlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is
HEIMURINN
K AÍN
PE N
ákv u í v
issbirnin
fen rá 1979 ha
eittnemaekki mátt eiga
ú mega þe
dragamæddum takmö
ríkimikilli fólksfjölgun
farið aðms, með um 1300
m vegnanka. Sú þróun veld
orðiðá aðing
rnirára
LANDK
kk um gGr oi ir björguðu 138 farand- og flóttamönn
num við eyna Kalym s hvofólksin
u Áða aæ n . miá svænnað slysið af
nst iðaðis sundur16 manns þegar trébátur þeirra l t í
frá sbos. St
k Tyrk
r ð
en
an
þa
B
TONASHINGW
Öldungadeild
gsndaríkjaþinBa
þykktsa
a áikm
föstudag samning um
tveggja ára og mun ha
að loka þurfi opinberu
vegna peni
gerst.Alrík
til lántöku rep
Ted Cruz o
báðir vilja
næsta ári. D
samskipti B
repúblikan
þingdeildu
RÚSSLAND
arutan
Ríab dag Bandaríkjamenn, varaði á föstu a
til aðstoðar uppreisnarmönnumandherlið til Sýrlands
ar al-Assad forseta. Rússar styðja núsem berjast gegn Bash
m og Bandaríkjamenn, sem krefjasAssad með loftárásu
fa ekkert samráð við stjórnþess að hann víki, ha ndherliðið.
a fram til þessa ekki sent neBandaríkjamenn haf hermenn til Sýrlands.