Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.11.2015, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.11. 2015
Heilsa og hreyfing
E
inn fjórði hluti Evrópubúa
þarf að takast á við ýmiss
konar heilsufarsleg vanda-
mál sem eru tilkomin vegna
streitu á vinnustað. Þetta leiðir
skýrsla Evrópsku vinnuvernd-
arstofnunarinnar frá síðasta ári í
ljós.
Hér á landi hefur Streituskólinn
verið starfræktur í nokkur ár en
skólinn hefur einkum haldið nám-
skeið fyrir fyrirtæki um forvarnir
gegn streitu. Nú hefur nýrri þjón-
ustu verið komið á fót sem Ragn-
heiður Guðfinna Guðnadóttir,
vinnusálfræðingur og ráðgjafi og
kennari við skólann, segir hafa ver-
ið aðkallandi. Nýja þjónustan er
hálfgerð bráðamóttaka fyrir þá sem
þjást af mikilli streitu og kallast
einfaldlega Streitumóttakan. Til
Streitumóttökunnar leitar fólk sem
á orðið í miklum erfiðleikum með
að samhæfa starf og einkalíf eða er
yfirkomið af þreytu og komið með
líkamleg óþægindi og skapbreyt-
ingar.
„Hvað svo sem það er, hvort sem
það er vitundarvakning eða að mikil
streita er einfaldlega farin að þjaka
fleiri, þá hefur verið ótrúleg aukn-
ing í því að fólk sem er að bugast
undan álagi leitar til okkar og þetta
var orðið þannig að við vorum orðin
hálfgerð bráðamóttaka fyrir fólk
sem var að kikna undan álaginu,“
segir Ragnheiður Guðfinna en bæði
eru það fyrirtæki sem senda starfs-
menn sína til fagaðila skólans en
svo leita einstaklingar þangað á
eigin vegum en eftir matsviðtal er
ákveðið hvernig aðstoð hentar ein-
staklingum best og hversu bráðað-
kallandi það er að grípa strax inn í.
A-týpan keyrir
sig frekar í þrot
Innan streituskólans starfar þver-
faglegt teymi sem kemur að mál-
efnum skjólstæðinga sinna frá ólík-
um áttum. Ragnheiður Guðfinna er
með meistarapróf í félags- og
vinnusálfræði, þar starfar líka geð-
læknir sem metur skjólstæðinga út
frá því hvort vandamál þeirra sé al-
varlegra en streita, þá er félags-
fræðingur sem þekkir inn á kerfið
og lagaþætti þess, hjónabands- og
fjölskylduráðgjafi, áfengis- og fíkni-
ráðgjafi, hjúkrunarfræðingur og
heilsu- og mannauðsráðgjafi. Það
kann að koma
mörgum á
óvart að svo
víðfeðmt teymi
þurfi að hjálpa
stressuðum
einstaklingum
en fyrir utan
sálrænar af-
leiðingar
streitu eru af-
ar líkamlegir
fylgikvillar
sem fylgja, jafnvel hjartaáfall sam-
kvæmt rannsóknum. „Ég held að í
raun séum við samt bara að sjá
toppinn á ísjakanum, því það eru
mjög margir
sem leita sér
ekki hjálpar
fyrr en þeir eru
orðnir alveg
ráðþrota og
þeir sem koma
til okkar eru
gjarnan komnir
á þann stað.
Viðkomandi er
kannski búinn
að leita sér að-
stoðar hjá heimilislækni, er með
óþægindi í meltingar- eða önd-
unarfærum því öndunin er undir
gríðarlegu álagi. Sumir finna fyrir
óreglulegum hjartslætti og óttast
að þeir séu að fá hjartaáfall. Þessi
líkamlegu einkenni eru ofboðslega
sterk og sumum finnst þeir hrein-
lega vera að hrökkva upp af en svo
kemur í ljós að þessi einkenni eru
tengd streitu.“
Ragnheiður Guðfinna bendir á at-
hyglisverðan punkt í þessu. Muninn
á hvernig A-týpan og B-týpan tek-
ur á því að leita sér hjálpar þegar í
slíkt óefni er komið.
„A-týpan er gjarnan manneskjan
sem hefur farið þetta á hnefanum
og harkað þetta af sér langt um-
fram það sem hún þolir. Hún tjáir
sig lítið um líkamlega líðan sína við
sína nánustu en fer þó til heimilis-
læknisins sem að lokum kemst að
því að þetta á sér andlegar orsakir.
B-týpan er hins vegar opnari og
segir sínum nánustu frá því að
heilsufarið sé afar slæmt og hún
upplifi sig eins og skuggann af
sjálfri sér og fær hvatningu til að
leita sér hjálpar. A-týpan er því í
raun líklegri til að keyra sig í þrot
og vera farin að upplifa algjöra
kulnun í starfi.“
Hvað er átt við þegar streitan er
STREITUMÓTTAKA NÝ ÞJÓNUSTA
Streita
getur verið
bráðatilfelli
RAGNHEIÐUR GUÐFINNA GUÐNADÓTTIR VINNUSÁL-
FRÆÐINGUR SEGIR ÞAÐ SÍFELLT FÆRAST Í AUKANA AÐ
FÓLK ÞURFI Á BRÁÐAAÐSTOÐ AÐ HALDA VEGNA
STREITU. FÓLK HAFI EINFALDLEGA KEYRT SIG Í ÞROT.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
Ný áströlsk rannsókn vísindamanna gefur til kynna að efni sem finnst til að mynda í svörtu tei
minnki líkurnar á því að fólk brjóti í sér bein og tedrykkja sé því sérlega æskileg fyrir eldra fólk
sem er hættara við beinbrotum. Vel er vitað að kalk og D-vítamín gerir beinin sterkari en nú
má bæta að minnsta kosti einum tebolla á dag við matseðilinn.
Svart te gott fyrir beinin
Það getur verið einstaklingsbundið hvernig
streita birtist hjá fólki og fer það eftir því
hvernig mataræði þess, hreyfing, styrkur og
persónuleikinn er í grunninn.
Einkenni streitu er hins vegar skipt upp í
fjóra flokka:
Líkamleg einkenni:
Meltingartruflanir og magaónot, aukinn
hjartsláttur, hækkaður blóðþrýstingur,
þyngsli fyrir brjósti og öndunarerfiðleikar.
Fölt andlit þar sem háræðarnar dragast
saman.
Hegðunarleg einkenni:
Reiðiköst, fólk er uppstökkt, viðkvæmni,
hækkaður málrómur og grátur til skiptist
jafnvel. Klaufamistök í vinnunni og skrýtnar
ákvarðanir sem eru ekki þaulhugsaðar.
Reynum að vinna meira því okkur líður eins
og við afköstum ekki eins og við gerðum.
Flýjum þá tilfinningu með aukinni vinnu.
Óreglulegir matmálstímar og óhollara mat-
aræði svo sem skyndibitar, meiri áfengis-
neysla og reykingamenn reykja meira.
Tilfinningaleg einkenni:
Kvíði og ótti gagnvart því sem koma skal.
Sorgartilfinning, reiði, dvínandi gleði. Færri
jákvæðar tilfinningar og fleiri neikvæðar.
Sálræn einkenni:
Hugsanirnar eru neikvætt stemmdar,
sjáum glasið hálftómt en ekki hálffullt. Minni
raskast, verðum utan við okkur og flökkum
mikið milli hugsana.
Einkenni streitu
Getty Images/iStockphoto