Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.11.2015, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.11. 2015
Fjölskyldan Vísindaveislu verður slegið upp í Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands,milli klukkan 12 og 16 í dag, laugardag, þar sem vísindamenn Verkfræði- og
náttúruvísindasviðs HÍ segja frá rannsóknum og fræða gesti og gangandi um
undraheim vísindanna. Þemað í ár er ljós í tilefni af Alþjóðlegu ári ljóssins.
Vísindadagur HÍ í Öskju
Kanadíski prófessorinn SandraTrehub fær oft spurningunahvaða tónlist eigi að spila
fyrir ungbörn. Fólk vill fá nákvæma
formúlu um hvað virki best til að
örva börnin, fá upplýsingar um lagið
eða höfundinn sem gera börnin að
litlum tónlistarsnillingum síðar meir.
Það er ekkert svar við þessu, segir
hún.
„Fyrir einhverjum kynslóðum
hefði ekki nokkur maður spurt
slíkra spurninga. Núna eru for-
eldrar mjög stressaðir. Þeir halda
að það sé til 100% rétt leið til að
gera hlutina,“ segir Trehub, en hún
sem margföld mamma og amma og
með áratugareynslu í faginu hefur
fengið margar spurningar.
Eitt sinn spurði móðir hana
hvaða bók hún ætti að lesa fyrir
barnið.
„Og ég spyr: hvað er barnið gam-
alt? Tveggja mánaða, var svarið,“
segir Trehub. Hún útskýrði fyrir
móðurinni að á þessum aldri skipti
efnið ekki eins miklu máli og það að
barnið heyri rödd móðurinnar.
„Núna er tónlist oftar en ekki
eitthvað sem fólk hlustar á eitt með
sjálfu sér í gegnum heyrnartól en í
gegnum söguna hefur söngur verið
félagslegt athæfi. Með börnum er
söngur bæði félagslegt tæki og fyrir
náin samskipti,“ segir Trehub en
megnið af fyrirlestrinum sem hún
hélt í Háskóla Íslands í vikunni
fjallaði um áhrif söngs og tals móð-
ur sem beint er að barni. Í fyrir-
lestrinum ræddi hún um rannsóknir
sínar á börnum yngri en eins árs.
„Söngur með börnum er sér-
stakur. Mömmurnar opna augun og
sýna mikil svipbrigði,“ segir hún og
vísar til látbragðsins. Hún hefur
tekið upp á myndband söng fjöl-
margra mæðra til barna sinna. Tjá-
skiptin eru mikil og segir hún að
þegar börnin eru ekki sjáanleg eigi
mæðurnar erfitt með að endurtaka
leikinn á eins litríkan hátt.
Hún hefur ferðast um heiminn í
rannsóknarskyni og minnist hún á
eina heimsókn til Gabon þar sem
hún heimsótti Albert Schweitzer-
sjúkrahúsið. Hún hafði ætlað sér að
taka upp söng en það reyndist
flóknara en hún hélt, þó af
skemmtilegri ástæðu. „Ef einhver
heyrði mömmu eða annan syngja
var það svo smitandi að fólk dreif
að og fór að syngja með. Ég varð á
endanum að komast að því hvenær
læknarnir færu í hádegismat og fá
lánaða skrifstofuna til að geta tekið
upp mæður að syngja fyrir börnin
sín. Þarna er söngur mjög fé-
lagslegur og sömuleiðis á mörgum
fámennum stöðum sem ég hef heim-
sótt. Við syngjum kannski við sér-
stök tilefni en í litlum samfélögum
þá syngur fólk og dansar þegar það
hittist,“ segir hún.
Það er gróska í rannsóknum á
tónlistarskynjun ungra barna en
margt er órannsakað enn. Trehub
hefur sjálf rannsakað breitt svið. „Í
mörg ár lagði ég áherslu á hljóðin
einvörðungu en þetta snýst ekki
bara um hljóðin. Fyrir börnin er
það sem er að gerast, svipbrigðin og
hreyfingar, jafn mikilvægt og söng-
urinn sjálfur,“ segir hún.
Elska lög með hreyfingum
Börn virðast líka elska lög þar sem
hreyfingar fylgja. Trehub tekur
undir það og bendir á að börn læri
hreyfingarnar oft áður en þau læri
að syngja lagið, hreyfingarnar koma
á undan eins og í „Kalla litla
kónguló“.
Flestir eru að rannsaka tónlist
sem spiluð er með hljóðfærum en
henni finnst það ekki eins áhugavert
rannsóknarefni. „Jú, þú getur sýnt
fram á að börn geti þekkt takt-
breytingar en tónlistin er ekki eins
grípandi, hún nær ekki að fanga at-
hygli þeirra á sama hátt,“ segir hún
og á þá við söng sem beint er að
barni.
Hún segir marga þætti söngs
vera til staðar í því hvernig móðir
talar við barnið sitt. Lestur sé jafn-
an líflegur og brosað sé við barninu.
Þetta eigi sérstaklega við um vest-
ræna menningu. Allir menningar-
heimar syngja þó fyrir ungbörn þó
það sé ekki alls staðar með sama
hætti.
Í fyrirlestri sínum ræddi hún
mest um mæður og uppskar í lokin
spurninguna: En hvað með feðurna?
Hún segir að feður sem taki þátt í
uppeldi ungra barna sinna syngi
líka fyrir þau. Þeir vilji hinsvegar
ekki láta taka sig upp á hljóðband
og alls ekki upp á myndband.
Fullorðnir nota tónlist í takt við
tilfinningar sínar eða til að stjórna
tilfinningum sínum. Börn hafa ekki
þessa stjórn og þurfa foreldrarnir
því að sjá um þennan hluta. Trehub
hefur rannsakað hvernig tónlist hef-
ur áhrif á skap ungbarna.
Rannsókn var gerð á sex mánaða
gömlum börnum sem voru ein í
óspennandi og illa lýstu umhverfi
með engan fullorðinn í kringum sig.
Helmingur hlustaði á tal sem beint
var að ungbarni og hinn helming-
urinn á söng fyrir ungbörn, röddin
var óþekkt og tónlistin sömuleiðis.
Þrátt fyrir það leið helmingi lengri
tími án þess að börnin færu að
gráta þegar þau hlustuðu á sönginn
miðað við talið.
Í rannsókn á tíu mánaða gömlum
börnum kom í ljós að mæður voru
fljótari að róa börn sín með söng
heldur en tali. Þegar söngur var
notaður brugðust börnin mun hrað-
ar við en með tali, söngurinn virðist
láta þau gleyma fyrr því sem gekk
á.
„Þegar börnin mín voru lítil gat
ég fengið þau til að gera hvað sem
er ef ég setti það fram í söng. Ef ég
söng: Nú förum við í baðið, þá stóðu
þau upp frá leiknum. Söngurinn
fangaði athygli þeirra betur,“ segir
hún og bendir á eina rannsókn sem
hún gerði sem leiddi í ljós að mæð-
ur syngi oft fyrir barn sitt í erfiðum
eða óþægilegum aðstæðum. Til
dæmis getur söngur hjálpað börn-
um sem eiga erfitt með að vera
kyrr á skiptiborðinu þegar verið er
að skipta á þeim.
Trehub hvetur foreldra til að
syngja fyrir börnin sín. „Jafnvel
þótt við hugsum málið ekki út frá
því hversu tónelskt barnið verði
heldur sem tól fyrir barnauppeldi
þá er söngurinn mjög gott og prakt-
ískt tæki.“
ÁHRIF SÖNGS OG TALS SEM BEINT ER AÐ BARNI
Söngur er gott
tæki í barna-
uppeldi
Sandra Trehub er kanadískur prófessor sem rannsakað hefur áhrif tónlistar á ungbörn.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
ÞAÐ ER EKKI TIL NEIN TÖFRALAUSN VARÐANDI HVAÐ
BÖRN EIGI AÐ HLUSTA Á, FREKAR EN Í ÖÐRU Í SAMBANDI
VIÐ BARNAUPPELDI. KANADÍSKI PRÓFESSORINN SANDRA
TREHUB ER SÉRFRÆÐINGUR Í ÁHRIFUM TÓNLISTAR Á
UNGBÖRN.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Lífleg svipbrigði og bros fylgja söng móður.
Getty Images/Zoonar RF
* Núna er tónlistoftar en ekkieitthvað sem fólk
hlustar á eitt með
sjálfu sér í gegnum
heyrnartól en í
gegnum söguna
hefur söngur verið
félagslegt athæfi.
Sandra Trehub hélt fyrirlestur um tónlistarhæfni ungbarna í Háskóla
Íslands í vikunni. Hún er kanadískur prófessor í sálfræði, sem hefur
rannsakað hvernig tónlist hefur áhrif á börn frá unga aldri og hvernig
tónlistarskynjun þroskast. Hún hefur birt hundruð greina og bókar-
kafla á sínu sviðið undanfarna fjóra áratugi og hlaut hún heiðurs-
verðlaun árið 2013 fyrir ævistarf sitt frá Society for Music Perception
and Cognition.
Trehub hefur verið leiðandi í fræðum sem snúa að rannsóknum á
heyrnrænni skynjun ungra barna og átt þátt í þróun rannsóknar-
aðferða sem mæla vitsmunalega getu og færni barna á fyrsta ári. Þó
að hún sé komin á eftirlaun hefur hún hvergi slegið af og heldur
áfram að birta og stunda rannsóknir á rannsóknarsetri sínu Music
Development Lab við Toronto-háskóla.
Sandra Trehub á í rannsóknarsamstarfi við dr. Helgu Rut Guð-
mundsdóttur, dósent í tónmennt við Menntavísindasvið. Rannsóknir
þeirra snúa að söng ungra barna og hlutverki foreldra í söngþroska
barna sinna. Saman eru þær höfundar að nýjum bókarkafla um þetta
efni í The Oxford handbook of Singing.
Fyrirlesturinn var haldinn á vegum Rannsóknarstofu í tónlistar-
fræðum og í samstarfi við Nordic Network for Music Education.
Leiðandi í rannsóknum á heyrnrænni
skynjun ungra barna