Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.11.2015, Blaðsíða 39

muni sagan að lokum þefa það sanna uppi. Marg-
vísleg „viðtekin sannindi“ verði því að lokum að víkja
fyrir niðurstöðu sögunnar. En myllur hennar mala
oft hægt, þótt þær kunni að lokum að mala vel, ekki
síst ef margir leggjast á móti.
Þeir sem afbaka staðreyndir hafa þó ekki endilega
augun á „sögunni“ í endanleik sínum.
Þeim nægir að afbaka hana kirfilega að lygin verði
sannleikur umræðunnar, sem fáir þori að efast um.
Þeim dugar að ruglandin standi í fáein ár eða ára-
tugi. Sagan, með stórum staf, lítur slíkt skeið eins og
hvert annað augnablik.
Vefur spunameistaranna ógeðfelldu nær til furðu
marga og heldur furðu lengi. Það eru ekki aðeins
hinir „nytsömu sakleysingjar“ allra tíma sem festast
í honum.
Og það gerist í tilvikum þar sem sögufölsunin,
byggð á síbilju fullyrðinga, er átakanlega fáránleg.
Jafnvel svo að sérstakt átak þarf til að falla fyrir
ruglinu.
Þekkt framleidd þjóðsaga snýst um Þjóðhags-
stofnun. Sú hefur ýmist verið notuð til að sýna fram
á hefnigirnisáráttu af áður óþekktri stærð, eða höfð
sem helsta efnið í kenningarsteypu um að hefði slík
verðbólguspástofa enn verið til, hefði ekkert banka-
hrun orðið á Íslandi.
Nýjasta dæmið
Helsti gleðigjafi þjóðarinnar í áratugi, Ómar Ragn-
arsson, var með tvær færslur þessarar gerðar sama
daginn nýlega. Nú hefur aldrei verið persónulega illt
á milli Ómars og bréfritara, svo þeim síðarnefnda sé
kunnugt, nema síður sé. Svo það getur ekki verið
skýringin á furðuskrifum af þessu tagi. Skýringin
hlýtur að vera sú að hann hafi verið búinn að sjá og
heyra vitleysurnar svo víða og svo oft að hann hafi
tekið að trúa þeim gagnrýnislaust.
Fyrri færsla Ómars hinn 21. október sl. var þessi:
„Frægt varð hér um árið þegar að Davíð Oddsson
líkaði ekki greiningarspár og starfsemi Þjóðhags-
stofnunar og Verðlagseftirlitsins (!) og lagði þessar
stofnanir hreinlega niður.“
Og hin færslan með sömu dagsetningu var þessi:
„Ekki skorti fögur fyrirheit árið 2002 þegar rík-
isbankarnir voru einkavæddir. Davíð Oddsson for-
sætisráðherra hét því að einkaeignaraðild yrði dreift
í anda Eyjólfs Konráðs Jónssonar og að þannig feng-
ist fram betri kostur varðandi svona rekstur.“ Þarna
tekst Ómari Ragnarssyni að rugla öllu saman, ár-
setningum, tilefnum og efnisatriðum, svo ekki stend-
ur steinn yfir steini og gerir bréfritara að ómerkingi
í leiðinni. Bætist það þá væntanlega við yfirgengi-
lega vanstillingu og hefnigirni fyrra dæmisins.
Ómar hefði getað komist hjá því að detta í þennan
pytt og endurtaka margtuggin ósannindi annarra.
Hann hefur því enga afsökun.
Staðreyndir málsins
Þetta seinna mál sem Ómar virðist vera að nefna
kom upp löngu fyrir einkavæðingu tveggja rík-
isbanka, eins og Styrmir Gunnarsson rifjaði upp ný-
lega í vandaðrir grein: „Á árinu 1997 voru þrír sjóðir,
Fiskveiðasjóður, Iðnlánasjóður og Iðnþróunarsjóður,
sameinaðir í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.,
FBA. Á svipuðum tíma voru Landsbanki Íslands og
Búnaðarbanki Íslands gerðir að hlutafélögum.
Síðan ákvað þáverandi ríkisstjórn Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknarflokks að selja FBA en í
dreifðri eignaraðild.
Hinn 8. ágúst 1998, birtist hér í Morgunblaðinu við-
tal við þáverandi forsætisráðherra, Davíð Oddsson,
og þar sagði:
„Davíð sagði, að þó nú sé í tízku að tala um kjöl-
festufjárfesta telji hann að í bankastofnun geti alveg
dugað að stærstu eignaraðilarnir, sem komi til með
að hafa leiðbeinandi forystu um reksturinn, eigi eign-
arhluti á bilinu 3% til 8% til dæmis. Hann telji hins
vegar ekki æskilegt að einn aðili eða skyldir aðilar
ráði 30-40% eignarhlut í bankastofnun … Þó það hafi
ekki verið rætt í ríkisstjórn telji hann það koma fylli-
lega til álita að tryggja það með lagasetningu að
eignarhald í bönkunum, þegar ríkið sleppi af þeim
hendinni, verði dreift.“
Þetta var stefnumarkandi samtal við þáverandi for-
sætisráðherra og tveimur mánuðum síðar ákvað rík-
isstjórnin að selja 49% hlut í FBA. Almenningi yrði
boðið að skrá sig fyrir hlutum að hámarki þremur
milljónum króna.
Hvað gerðist þá? Og þar er komið að kjarnanum í
lykilspurningu Sigurðar Nordals til Bjarna Bene-
diktssonar um hvað mætti læra af einkavæðingu
bankanna fyrir hrun.
Bankar og fjármálafyrirtæki hófu svokallaða
kennitölusöfnun. Þessir aðilar keyptu hluti í umboði
einstaklinga á grundvelli samninga um að viðkom-
andi einstaklingar seldu þeim hlutina.
Fjórum mánuðum eftir hið stefnumarkandi viðtal
við forsætisráðherra landsins hér í Morgunblaðinu
var sú stefnumörkun ríkisstjórnar, sem byggðist á
lýðræðislegu umboði kjósenda til þingmanna stjórn-
arflokkanna brotin á bak aftur með valdi peninga.
Hvað gerðist svo?
Rétt fyrir jól sama ár (1998) skýrði Morgunblaðið
frá því að Viðskiptastofa SPRON hefði fyrir hönd sex
sparisjóða og Sparisjóðabankans keypt um 9% hlut í
FBA af Búnaðarbanka Íslands. Kaupþing, sem þá
var í eigu sparisjóðanna átti fyrir önnur 9% og réð að
auki yfir 5% fyrir hönd annarra hluthafa. Sparisjóða-
samsteypan hafði á skömmum tíma eignast um fjórð-
ungs hlut í FBA, sem ríkisstjórn landsins hafði
ákveðið að skyldi verða í dreifðri eignaraðild.“
Því má svo bæta við orð Styrmis, að athygli Fjár-
málaeftirlitsins var vakin á þessu máli og eftir langa
mæðu komst það að því að ekkert óeðlilegt hefði
gerst! Það lofaði ekki góðu um það eftirlit.
Enn þá vitlausara
Varðandi hitt málið, Þjóðhagsstofnun, þá er það svo
„banalt“ að það ætti varla að vera svara vert.
Þar virðist Ómar gagnrýnislaust éta upp bábiljur
sem haldið hefur verið á lofti af mönnum í sérkenni-
legum erindum. Því tæpt er að trúa því að Ómari
gangi illt til.
Yfirborðsgjálfur tröllríður umræðu, einkum á net-
inu og þar missa menn fljótt fótanna. En hver var
fjöðrin sem varð að þessum 5.000 hænum? Menn úr
ýmsum flokkum höfðu lengi velt því fyrir sér hvort
Þjóðhagsstofnun gerði mikið gagn lengur. Hún var
barn síns tíma og fjöldi stofnana fékkst nú við verk-
efni sem henni voru áður fengin. Efnahagsspár
stofnunarinnar höfðu lengi verið hafðar í flimtingum,
því þær stóðust ekki vel.
Athugasemdir af því tagi hafa sjálfsagt leitt til
þess að Tryggvi Felixson og Már Guðmundsson
gerðu sérstaka athugun á efnahagsspám Þjóðhags-
stofnunar fyrir árin 1974-86 og birtu í langri grein í
Fjármálatíðindum. Varla hefur slík athugun verið
gerð af tilefnislausu.
Hinn 23. júní 1988 fjallar DV um málið og ræðir
við menn um niðurstöður þeirra Tryggva og Más um
skekkjuna í spám Þjóðhagsstofnunar.
Hinn 24. febrúar 1987, fyrir kosningar það ár, er
birt heil opna í Þjóðviljanum, þar sem fjallað er um
þingsályktunartillögu Eyjólfs Konráðs Jónssonar og
nokkurra annarra þingmanna Sjálfstæðisflokksins
um að leggja Þjóðhagsstofnun niður.
Svavar Gestsson, þá formaður Alþýðubandalags-
ins, tekur mjög vel í þær hugmyndir, og segir þær
raunar upphaflega komnar frá sér!
Hinn 15. júlí birtir dagblaðið Tíminn forsíðufrétt
um að Jón Baldvin Hannibalsson (fjármálaráðherra)
saki stofnunina um „vísvitandi rangfærslur“.
Inni í blaðinu stendur m.a.: „Segir Jón Baldvin að
þar séu rangfærslur að yfirlögðu ráði og að ótrúlegt
sé að svona texti skuli vera sendur út í nafni Þjóð-
hagsstofnunar.“
Og mynd, sem fylgir þessu bréfi, sýnir að í árarað-
ir höfðu menn haft miklar efasemdir um tilurð þess-
arar stofnunar.
Gerð að spunaefni
Í vel skipulagðri atlögu hér á landi, sem nú er nokk
vitað hverjir kostuðu, var reynt af miklu afli að koma
sök af bankafallinu yfir á bankastjóra Seðlabanka Ís-
lands og þá ekki síst á þann sem helst hafði um all-
langa hríð andæft þeim öflum sem að lokum koll-
keyrðu bankana og varað við framgöngu þeirra, eins
og glögglega kom fram í Rannsóknarskýrslu Alþing-
is.
Í áróðursherferðinni var margt tínt til, stórt og
smátt. Eitt af því furðulegasta sem kokkað var upp
til að sanna ábyrgð viðkomandi á hruninu, var að
fyrrverandi forsætisráðherra hefði í ofsakasti beitt
sér fyrir að því Þjóðhagsstofnun yrði lögð niður.
Og svo var látið eins og menn væru að tala í fullri
alvöru þegar fullyrt var að hefði stofnun um spár
verðlagsþróunar verið til staðar árið 2008 þá hefði
ekki orðið neitt hrun!
Nefnd Alþingis um störf Rannsóknarnefndar Al-
þingis gerði sig að kjánum um margt. Á meðal þess
kjánalegasta var þó það að gera tilraun til þess að
láta eina af rugluðustu samsæriskenningunum líta
skár út, með því að samþykkja samhljóða að Þjóð-
hagsstofnun yrði komið á fót á ný.
Fimm ár eru liðin frá þeirri samþykkt. Og enginn
hefur hreyft legg eða lið í þessa átt. Hvers vegna í
ósköpunum ekki, fyrst að ekki einn einasti þingmað-
ur lagðist gegn því?
Vilja alþingismenn kannski fá nýtt bankahrun?
Snerist ekki hrunið um það hvort Þjóðhagsstofnun
hefði verið til eða ekki?
Sagan er fyrir alllöngu tekin að elta sögusmett-
urnar uppi og sýna þær í sínu rétta ljósi.
Þess háttar fyrirbæri þola ekki að kastljós sög-
unnar falli á sig.
Þær steinrenna við það eins og aðrir tröllkarlar og
-kerlingar.
* Varðandi hitt málið, Þjóðhags-stofnun, þá er það svo „banalt“að það ætti varla að vera svara vert.
Þar virðist Ómar gagnrýnislaust
éta upp bábiljur sem haldið hefur
verið á lofti af mönnum í sérkenni-
legum erindum.
15.11. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 39