Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.11.2015, Blaðsíða 42

Þ
eir fallast í faðma félagarnir sex
sem voru í áhöfn frystitogarans
Péturs Jónssonar RE-69 fyrir
réttum tuttugu árum. Sumir
þeirra hafa verið í góðu sam-
bandi, aðrir hafa varla sést í allan þennan
tíma. Tilefni fundarins er að rifja upp
reynslu sem haft hefur djúpstæð áhrif á líf
þeirra allra en Pétur Jónsson var fyrsta
skipið sem kom til hafnar á Flateyri eftir að
snjóflóðið mannskæða féll aðfaranótt 26.
október 1995. Fyrir utan blaðaviðtal sem
einn skipverja fór í skömmu eftir flóðið hef-
ur ekki verið rætt um aðkomu þeirra að
björgunarstarfinu opinberlega og þeirra yf-
irleitt ekki getið í heimildum. Fyrir vikið er
löngu tímabært að rjúfa þögnina.
Sexmenningarnir eru Erlingur Birgir
Kjartansson, kallaður Birgir, Friðgeir
Bjarkason, Kristján Sigurður Pétursson,
Ólafur William Hand, Pétur Blöndal og
Ragnar Þór Ólason, betur þekktur sem
Raggi Óla. Alls voru tuttugu manns í áhöfn
en skipstjóri var útgerðarmaðurinn sjálfur,
Pétur Stefánsson.
Klukkan 4:07 aðfaranótt 26. október 1995
féll snjóflóð úr Skollahvilft á Flateyri með
þeim afleiðingum að mörg hús eyðilögðust
og á þriðja tug manna var saknað. Neyð-
arkall var sent út til nálægra skipa, meðal
annars Péturs Jónssonar RE sem var undir
Grænuhlíð í Ísafjarðardjúpi í vari. Kolvit-
laust veður var fyrir vestan og skipverj-
arnir segjast aldrei hafa verið eins lengi í
vari, líklega fimm eða sex daga. Önnur skip
voru ekki á þessum slóðum, einhver inni á
Ísafirði en gátu sig hvergi hrært, þar sem
fraktskip hafði strandað í innsiglingunni.
Einhver skip biðu einnig af sér veðrið inni
á Patreksfirði.
Keyrði trekk í trekk á ölduna
Birgir var staddur í brúnni þegar neyð-
arkallið kom. Hann segir veðrið hafa verið
snarvitlaust og loftþrýsting mikinn en eigi að
síður hafi ekki komið annað til greina en að
setja stefnuna strax á Flateyri. Einar
Sturluson, fyrsti stýrimaður, var við stýrið
en Pétur skipstjóri kom fljótt upp. Þess má
geta að tvö skip fengu á sig alvarlegan
brotsjó fyrir vestan þennan dag, Margrét
EA og Sléttbakur EA, á leið frá Patreks-
firði.
Áhöfnin var ræst og vissi ekki fyrri til en
skipið var komið á svakasiglingu upp í öld-
una. Ólafur, sem var nýjasti meðlimurinn um
borð, rifjar upp að honum var sagt að vera
tilbúinn að fara í flotgalla ef með þyrfti.
„Menn vissu ekki hvaðan á sig stóð veðrið,“
segir hann. Þá minnir að siglingin hafi tekið
á bilinu þrjá til fjóra tíma og eru sammála
um að áhöfnin hafi verið í lífshættu á meðan.
Slíkur var veðurhamurinn. „Skipið keyrði
trekk í trekk á ölduna á leiðinni til Flat-
eyrar, þetta var neyðarsigling,“ bætir Ólafur
við.
Til allrar hamingju var Pétur Jónsson
kraftmikið og vel byggt skip og skipstjórn-
endur eldri en tvævetur, þannig að siglingin
gekk vonum framar.
Veðrið var óvenju slæmt fyrir þennan árs-
tíma og Raggi Óla rifjar upp að prýðilega
hafi viðrað annars staðar á landinu.
Skipið komst ekki alla leið til hafnar og
sóttu björgunarsveitarmenn áhöfnina á
slöngubát og ferjuðu hana síðasta spottann í
land, fimmtán manns. Fimm urðu eftir um
borð í skipinu. Skipverjar muna ekki ná-
kvæmlega klukkan hvað þeir komu í land á
Flateyri en telja það hafa verið laust fyrir
klukkan níu um morguninn. Heimamenn
höfðu þá unnið baki brotnu við björg-
unarstörf frá því flóðið féll og skömmu eftir
að áhöfnin á Pétri Jónssyni kom til Flat-
eyrar kom annað skip með björgunarsveit-
armenn frá Ísafirði, það hafði siglt með
mennina yfir fjörðinn frá Holti.
Ennþá snjóflóðahætta
„Menn geta búist við ýmsu á sjó en enginn
okkar hafði reynslu eða þekkingu á björg-
unarstörfum á landi,“ segir Kristján en
áhöfnin var drifin beint inn í björg-
unarmiðstöðina í þorpinu sem var til húsa í
bakaríinu. Snjóflóðahætta var enn á staðnum
og Raggi Óla rifjar upp að þeim hafi verið
gert að setja málmbolta inn á sig svo auð-
veldara væri að finna þá með málmleit-
artækjum græfust þeir í fönn við björg-
unarstörfin. Þeim var líka úthlutað þeim
snjóflóðaýlum sem til voru á staðnum sem
myndi auðvelda leit að þeim ef annað flóð
félli. „Ég gat ekki séð að heimamenn væru
sjálfir með neinar ýlur, þeir grófu bara og
grófu,“ segir Raggi Óla.
Þeir eru sammála um að heimamenn á
Flateyri hafi unnið þrekvirki við skipulagn-
ingu og leitina sjálfa. Nógu erfitt hafi verið
fyrir vandalausa að halda einbeitingu og
sönsum við þessar skelfilegu aðstæður. Á
Flateyri þekktust meira og minna allir og
sumir leituðu ættingja sinna og vina.
Það var kolsvartamyrkur og kafaldsbylur
þegar áhöfnin lagði af stað í átt að húsunum
sem orðið höfðu flóðinu að bráð. Þeir skiptu
sér niður í fjögurra manna hópa og með
hverjum hópi var einn heimamaður. Birgir
segir menn ekki hafa séð handa sinna skil.
„Við vissum ekki einu sinni hvar fjallið var.
Það rann allt saman í myrkrinu og hríðinni,“
segir hann en allt rafmagn hafði farið af
þorpinu.
Eyðileggingin blasti við
Ólafur bætir við að heimamenn hafi leiðbeint
þeim, eins og hægt var. „Það var engin leið
að átta sig á því hvernig þorpið sneri.“
Þess má geta að Pétur Jónsson RE var
Hamfarir
42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.11. 2015