Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.11.2015, Blaðsíða 38

Löggæsla
38 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.11. 2015
L
ögreglumönnum hefur fækkað á
umliðnum þremur áratugum og
hefur það áhrif starfsumhverfi
hennar. Þetta fullyrða þrír gam-
alreyndir lögreglumenn, Einar
Ásbjörnsson lögreglufulltrúi og rannsóknar-
lögreglumennirnir Arnþór Heimir Bjarnason
og Þórður Eric Hilmarsson, en allir hafa þeir
starfað í lögreglunni síðan á níunda áratugn-
um. Þeir hafa miklar áhyggjur af þessari
fækkun lögreglumanna.
Árið 1984 voru lögregluembættin á höfuð-
borgarsvæðinu þrjú, í Reykjavík, Kópavogi
og Hafnarfirði, auk þess sem Rannsóknar-
lögregla ríkisins var starfrækt. Árið 2007
sameinuðust embættin í eitt, lögregluna á
höfuðborgarsvæðinu.
Einar segir samvinnu fram að því hafa ver-
ið góða og lögregluna í Reykjavík oft hafa
farið í útköll í Kópavog, Hafnarfjörð og önnur
bæjarfélög sem heyrðu undir hin embættin,
ef mikið lá við og sömu embætti aðstoðað lög-
regluna í Reykjavík.
Árið 1984 voru íbúar höfuðborgarsvæðisins
130.722. Á mesta álagspunkti vikunnar,
laugardagskvöldi og aðfaranótt sunnudags
telst þremenningunum til að rúmlega 60 lög-
reglumenn hafi verið í varðliðinu hjá embætt-
unum þremur. Þeir segja fleiri samstarfs-
menn þeirra frá þessum tíma vera þeim
sammála um það. Með varðliði er átt við þann
hóp lögreglumanna sem er tiltækur vegna út-
kalla. Þessi tala fékkst ekki staðfest hjá lög-
reglunni á höfuðborgarsvæðinu en upplýsing-
arnar voru ekki aðgengilegar hjá embættinu.
Mannskap bætt við um helgar
Árið 2014 var íbúafjöldinn á höfuðborgar-
svæðinu 208.752. Að
sögn Jóhanns Karls
Þórissonar, aðstoðaryf-
irlögregluþjóns á Lög-
reglustöð 1, eru alla
jafna 20 lögreglumenn
á vaktbílum í höfuð-
borginni á hverri vakt
á virkum dögum nú
um stundir, það er á
dag-, kvöld- og nætur-
vöktum. Að auki eru
lögreglumenn í um-
ferðardeild og tveir bílar með tveimur mönn-
um hvor frá sérsveit ríkislögreglustjóra á
ferðinni. Annar er eyrnamerktur höfuðborg-
arsvæðinu en hinn sér um Vesturland og Suð-
urland. Umferðardeildin er skipuð þremur til
fimm mönnum frá klukkan 19 til klukkan tvö
eftir miðnætti. Þá hætta þeir störfum.
Á næturvöktum um helgar er bætt við
mannskap. Þá eiga að vera um 30 lögreglu-
menn á vakt á höfuðborgarsvæðinu og fleiri
ef um stóra viðburði er að ræða, eins og
menningarnótt, Gay Pride og 17. júní.
Þetta þýðir að helmingi færri lögreglumenn
eru á næturvakt um helgar nú en árið 1984,
30 í stað 60, enda þótt íbúum hafi fjölgað um
78.000 að viðbættri stórfjölgun túrista sem
eru hér í borg allan ársins hring og kalla á
aukna þjónustu. Árið 1984 var einn lögreglu-
maður á vakt aðfaranótt sunnudags á hverja
2.179 íbúa á höfuðborgarsvæðinu. Í dag er
einn lögreglumaður á hverja 6.958 + þá túr-
ista sem hér eru. Ætti viðbúnaður að vera sá
sami og 1984 þyrftu a.m.k. 96 lögreglumenn
að vera á næturvakt á laugardegi.
Vaktsvæðið nær frá Hvalfjarðarbotni að
Hvassahrauni í Straumsvík og upp að Litlu
kaffistofunni.
Mikið hefur verið rætt og ritað um niður-
skurð hjá lögreglunni undanfarin misseri og
fram komið að starfsmönnum lögreglunnar á
höfuðborgarsvæðinu í heild hafi fækkað um
18% frá því embættið var sett á laggirnar ár-
ið 2007.
Lögregla ræður varla við ástandið
á álagspunktum lengur
Arnþór, Einar og Þórður eru sammála um að
þessi þróun sé óheillavænleg. Mun eðlilegra
væri að fjölga í liði lögreglu í réttu hlutfalli
við íbúafjölgun.
Einar segir lítið sem ekkert mega út af
bera út af mannfæð og Arnþór bætir við að
nánast útilokað sé fyrir lögreglumenn að fá
frí á föstudags- eða laugardagskvöldi. Öllu
þurfi að tjalda til.
Þórður veltir fyrir sér hvort þróuninni sé
handstýrt og þá í hvaða tilgangi. „Væntanlega
til að spara peninga?“
Að áliti Arnþórs er staðan ósköp einföld:
Lögregla ræður varla við
ástandið á álagspunktum
lengur.
Þórður tekur í sama
streng: „Við látum þetta
ganga en erum löngu kom-
in yfir þolmörk. Það er hart
að þurfa að forgangsraða
verkefnum svo ekki sé talað
um neyðarútköllum, en það
kemur reglulega fyrir.
Þessu verður að breyta og
lausnin er bara stærð-
fræðilegs eðlis og liggur í auknu fjármagni og
mannafla.“
Það segir sig sjálft að þegar forgangsraða
þarf neyðarútköllum þá sitja smærri mál
gjarnan á hakanum. Þórður segir almenning
hafa takmarkaðan skilning á þessu og sé það
skiljanlegt enda eigi lögreglan að sinna laga-
legum skyldum sínum sem hún getur ekki
með nokkrum hætti gert.
Arnþór rifjar upp að 1984 hafi lögreglu-
stöðvar verið opnar allan sólarhringinn, í
Reykjavík, Kópavogi og Hafnarfirði. Í dag
komi almenningur að læstum dyrum á nótt-
unni þó svo að vakt sé haldið úti á stöðvun-
um.
Skemmtistöðum hefur fjölgað
Þeir segja umhverfið hafa breyst mjög mikið
á síðustu þrjátíu árum. Álagið á næturvökt-
unum sé til dæmis mun meira, sérstaklega
um helgar. Fyrir það fyrsta voru skemmti-
staðir mun færri árið 1984 en með bjórvæð-
ingunni 1989 spruttu knæpur upp eins og
gorkúlur og eru skemmtistaðir mun fleiri nú
og dreifðari. Þá er frjálst hvenær opið er í
dag en lokað var stundvíslega klukkan 3 á
nóttunni árið 1984.
Þeir segja manneklu lögreglunnar meðal
annars augljóslega leiða til þess að tími til að
sinna eftirliti með t.d. ölvunarakstri og vímu-
akstri sé mun minna en áður var. Lögreglan
hafi á köflum einfaldlega ekki nægan mann-
skap til að sinna því. Þeir taka þó fram að
ótrúlegur fjöldi ökumanna sé þó tekinn fyrir
framangreind brot en væntanlega væri hægt
að gera betur með auknum mannafla. „Það er
grafalvarlegt mál, því ekkert bendir til þess
að dregið hafi úr ölvunar- og vímuakstri und-
anfarin ár, enda ljóst að bílum á götunum
hafi fjölgað til muna. Áhugavert væri að gera
samanburða á bílaeign landsmanna og þess-
um brotum undanfarna áratugi,“ segir Þórð-
ur.
Einar rifjar upp að fyrsta sumarið sem
hann var í lögreglunni, 1981, hafi nokkrir
sumarafleysingamenn verið á sinni vakt. Nú
séu fáir afleysingamenn ráðnir. „Á þessum
tíma voru menn skráðir á varðgöngu um
borgina, til að halda uppi eftirliti og liðsinna
vegfarendum, íslenskum sem erlendum ferða-
mönnum. Það er ekki til mannskapur til slíks
í dag,“ segir Einar.
Hafa ber í huga að margt hefur breyst á
undanförnum þremur áratugum. Örygg-
isþjónustufyrirtæki, svo sem Securitas, hafa í
auknum mæli tekið við öryggisgæslu á heim-
ilum og geta greitt úr ýmsum málum sem
upp kunna að koma án þess að kveðja þurfi
lögreglu á vettvang. Það sparar lögreglu
sporin.
Þá sinna björgunarsveitir, sem vaxið hafa
mikið á þessum tíma, í auknum mæli verk-
efnum úti á landi og í óbyggðum. Arnþór
bendir þó á að þessir aðilar, björgunarsveitir
og öryggisþjónustufyrirtæki, hafi ekki lög-
regluvald og komi þar af leiðandi ekki í stað
lögreglu enda þótt þær geti leyst úr allskyns
málum.
Þórður segir öfugþróun í löggæslu hafa
hafist þegar fjármagn var skorið niður og í
ljós kom að lögreglan stóð ekki undir laga-
legri skyldu við starfann.
Mun fleiri ferðamenn
Straumur ferðamanna til landsins hefur auk-
ist verulega á undanförnum þrjátíu árum.
Hann er líka stöðugri yfir allt árið, féll svo til
alfarið á sumarmánuðina þrjá um miðjan ní-
unda áratuginn. Þetta kallar að vonum á
aukna löggæslu. „Allar spár ganga út frá því
að ferðamönnum komi til með að fjölga áfram
Uggandi
um stöðu
lögreglunnar
ÍBÚUM Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU HEFUR FJÖLGAÐ UM 78.000 Á UND-
ANFÖRNUM ÞRJÁTÍU ÁRUM. Á SAMA TÍMA HEFUR FÆKKAÐ Í VARÐLIÐI
LÖGREGLU. ÁRIÐ 1984 VORU UM OG YFIR 60 MANNS Á NÆTURVAKT HJÁ
LÖGREGLUNNI Í REYKJAVÍK, KÓPAVOGI OG HAFNARFIRÐI UM HELGAR. Í
DAG ERU ÞEIR UM 30 HJÁ LÖGREGLUNNI Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU.
SUNNUDAGSBLAÐ MORGUNBLAÐSINS RÆDDI VIÐ ÞRJÁ REYNSLUMIKLA
LÖGREGLUMENN SEM HAFA MIKLAR ÁHYGGJUR AF STÖÐU MÁLA.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Júlíus Sigurjónsson julius@mbl.is
* Ég efast um aðsvigrúm væri fyrir slík vinnubrögð
í dag. Núna erum við
alltaf að elta skottið
á sjálfum okkur.
Lögreglumenn á mótorhjólum fylgjast af ár-
vekni með umferðinni.
Lögregluvörður við þingsetningu. Þennan dag voru 2.000 manns á Austurvelli til að mótmæla.
Oft er mikið um að vera um
helgar. Hér handtekur lögregla
tvo pilta aðfaranótt sunnudags.
Tveir ránsmenn handteknir eftir að hafa
framið vopnað rán í verslun Bónuss.