Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.12.2015, Blaðsíða 4

* Frá árinu 2013 hefur hælisleitendum frá Albaníu fjölgaðmikið og í ár er þriðjungur umsókna um hæli hér á landifrá albönskum ríkisborgurum. ÞjóðmálEYRÚN MAGNÚSDÓTTIR
eyrun@mbl.is
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.12. 2015
Fáar leiðir færar inn í landið
Málefni albanskra hælisleit-enda hafa ratað í fréttirundanfarna daga. 27 ein-
staklingum, frá Albaníu og Make-
dóníu, var vísað úr landi í vikunni
og út frá þeirri aðgerð hafa ýmsar
spurningar vaknað.
Í hópnum voru fjölskyldur með
alvarlega veik börn en þrátt fyrir
að sýnt væri að þau fengju ekki
sömu læknisþjónustu í heimaland-
inu og þau gætu fengið hér á landi
virðist það ekki duga til að fá
dvalarleyfi af mannúðarástæðum.
Þótt skýrt sé tekið fram í útlend-
ingalögum að taka eigi tillit til
þess ef um barn er að ræða voru
veikindi barnanna ekki talin
ástæða fyrir að veita fjölskyld-
unum dvalarleyfi af mannúðar-
ástæðum.
„Það er ekkert almennt dval-
arleyfi í lögunum sem veitir fólki
rétt til að vera hér þegar það er
komið með vinnu. Það eru í raun
ekki margar leiðir færar aðrar en
að sækja um hæli,“ segir Arndís
Anna K. Gunnarsdóttir, lögfræð-
ingur og réttargæslumaður hjá
Rauða krossinum.
Um eitt hundrað Albanar hafa
sótt um hæli hér á landi á þessu
ári, sem er um þriðjungur hæl-
isumsókna sem berast Útlend-
ingastofnun.
„Við höfum áhyggjur af því að
Albanar séu allir settir undir sama
hatt. Í umræðunni er gjarnan ver-
ið að bera aðstæður þeirra saman
við Sýrland, sem er skiljanlegt að
vissu leyti, en það má ekki verða
til þess að horft sé framhjá því
þegar fólk er raunverulega í
hættu,“ segir Arndís og bendir á
að þótt lögregla og dómskerfi sé
til staðar sé gríðarleg spilling í
landinu og því hafi fólkið sem nú
hefur verið sent til baka ekki
neina tryggingu fyrir því að geta
notið verndar lögreglu þar í landi.
Arndís áréttar að fjölskyldurnar
sem fjallað hefur verið um hafi
farið hárrétta leið með mál sín.
Telji fólk sig í hættu í sínu heima-
landi þá sæki það um hæli sem
flóttamenn og þá komi líka til
skoðunar dvalarleyfi af mannúðar-
ástæðum, sem getur m.a. verið af
heilbrigðisástæðum.
Atvinnuleyfi nær útilokað
Albanar geta ferðast frjálst hingað
til lands þannig að þeir hælisleit-
endur sem hingað leita eru al-
mennt hér á löglegum skilríkjum.
Fjölskyldufaðir sem fjallað hefur
verið um hafði þegar trygga at-
vinnu hér á landi hafði samt enga
möguleika á að fá atvinnuleyfi.
Þeirri spurningu hefur verið
varpað fram hvort ekki hefði verið
hægt að fá atvinnu á grundvelli
skorts á vinnuafli, því eins og
vinnuveitandi hans benti á í fjöl-
miðlum þá hefur hann vantað
starfsfólk og vildi gjarnan halda í
þennan tiltekna starfskraft.
Þessi leið var þó ófær líka þar
sem slíkt leyfi, jafnvel þótt það
fengist, veitir starfsmanni sem
hingað kemur frá löndum utan
EES ekki heimild til að hafa fjöl-
skyldu sína með. Dvalarleyfi á
grundvelli atvinnuþátttöku er ekki
veitt fólki utan EES nema að
mjög þröngum skilyrðum upp-
fylltum.
Það sem af er árinu 2015 hefur
Vinnumálastofnun synjað 30 um-
sóknum um atvinnuleyfi fyrir ein-
staklinga utan EES sem sótt var
um á þeim grundvelli að vinnuafl
skorti. Nær ómögulegt er að fá
þessa undanþágu fyrir starfsmenn
verktaka í byggingariðnaði, en
ekkert atvinnuleyfi á grundvelli
skorts á vinnuafli hefur verið veitt
vegna starfsmanna í byggingariðn-
aði frá hruni.
Fyrir einstaklinga frá löndum
utan EES eru möguleikar á að
komast hér í vinnu og fá að dvelja
í landinu einfaldlega mjög tak-
markaðir.
Það sem af er þessu ári hefur
Vinnumálastofnun veitt 1.124 ein-
staklingum utan EES atvinnuleyfi,
þar af er langstærstur hluti eða
1.064 tímabundin leyfi. Í flestum
tilvikum er um að ræða árs-
tíðabundin störf líkt og störf í
ferðaþjónustu, slátrun og fleira.
Þeir sem eru ekki með tímabundin
leyfi eru yfirleitt með tiltekna
menntun og fá leyfi á þeim grun-
velli. Allt er þetta á forsendum
vinnumarkaðarins hér, en ekki sér-
staklega hugsað fyrir einstaklinga
eins og t.d. albanska flóttamanninn
sem var þegar kominn með vinnu
hér á landi. Hann passar í raun
hvergi inn í nein leyfi.
Vilji íslenskur atvinnurekandi fá
albanskan verkamann í vinnu þarf
hann fyrst að sýna fram á að eng-
inn í allri Evrópu finnist til starf-
ans. Þá fyrst á viðkomandi mögu-
leika á að fá hér vinnu, en þau
leyfi eru aðeins veitt í takmark-
aðan tíma og viðkomandi á aldrei
möguleika á að vera áfram í land-
inu í meira en tvö ár. Að þeim
loknum þarf hann að yfirgefa land-
ið í tvö ár áður en hann getur átt
kost á að sækja um að nýju.
Möguleikar fólks frá löndum utan
EES, eins og Albaníu, á að koma
hingað yfirhöfuð og fá atvinnuleyfi
eru því afar litlir nema því sé veitt
dvalarleyfi á grundvelli mann-
úðarsjónarmiða. Til að dvalarleyfi
á þeim forsendum sé tekið til
skoðunar þarf umsækjandi að hafa
sótt um hæli og fengið synjun. Sé
hvorki veitt hæli né dvalarleyfi á
grundvelli mannúðarsjónarmiða er
viðkomandi vísað úr landi, jafnvel
þótt fólk vilji lifa hér og starfa –
fjarri hættum og hótunum.
Þótt einhverjir albönsku einstaklinganna sem
fluttir voru á brott í skjóli nætur í vikunni
hafi verið í föstu starfi hjá verktaka hér á
landi skiptir það ekki máli fyrir íslensk
stjórnvöld. Atvinnuleyfi til einstaklinga utan
EES eru ekki veitt nema að uppfylltum
ströngum skilyrðum og atvinnuleyfi á grund-
velli skorts á vinnuafli hefur ekki verið veitt í
byggingariðnaði síðastliðinn áratug.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
ALBANAR ERU UM ÞRIÐJUNGUR UMSÆKJENDA UM HÆLI HÉR Á LANDI. Í ALBANÍU ER EKKI STRÍÐ EN ÞEIR ALBANAR SEM HINGAÐ LEITA
ERU OFT TALDIR VERA Í RAUNVERULEGRI HÆTTU Í HEIMALANDINU. ÞÓTT ALBANAR GETI FERÐAST HINGAÐ FRJÁLST OG FENGIÐ VINNU
HÉR Á LANDI ÞÁ ER ENGIN LEIÐ FÆR TIL AÐ HALDAST Í LANDINU NEMA SÆKJA UM HÆLI. DVALARLEYFI VEGNA ATVINNUÞÁTTTÖKU
ERU EINFALDLEGA EKKI VEITT FÓLKI UTAN EES NEMA AÐ MJÖG ÞRÖNGUM SKILYRÐUM UPPFYLLTUM.
Starfsfólk og sjálfboðaliðar hjá Rauða krossinum hafa undanfarið staðið í
ströngu við að undirbúa komu flóttamanna frá Sýrlandi.
Dvalarleyfi á grundvelli
mannúðarsjónarmiða:
Veita má dvalarleyfi á
grundvelli mannúðarsjón-
armiða ef útlendingur getur
sýnt fram á ríka þörf á vernd,
t.d. af heilbrigðisástæðum,
eða vegna erfiðra félagslegra
aðstæðna viðkomandi eða
erfiðra almennra aðstæðna í
heimaríki eða í landi sem
honum yrði vísað til eða
vegna annarra atvika sem
ekki má með réttu gera hon-
um að bera ábyrgð á. Sér-
staklega skal taka tillit til þess
ef um barn er að ræða og
skal það sem barni er fyrir
bestu haft að leiðarljósi við
ákvörðun.
ÚR 12. GREIN
ÚTLENDINGALAGA