Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.12.2015, Blaðsíða 14

E
va María Jónsdóttir hefur ekki
undan að taka á móti árnaðar-
óskum þessa morgunstund sem
við sitjum saman á kaffihúsi Þjóð-
minjasafns Íslands. Gestir og
gangandi kyssa hana og kjassa. „Ég finn mik-
inn áhuga fyrir þessu nýja starfi mínu, alla
vega á þessum bletti. Ég veit ekki hvort fólk
er eins spennt í Smáíbúðahverfinu eða Ár-
bænum,“ segir hún og kímir.
Kaffið er komið á borðið. Er það vel enda
trúir Eva María mér fyrir því að hún geti
ekki á sér heillri tekið fyrr en fyrsti bolli
dagsins er kominn á sinn stað í maganum.
Vani sem ágerst hefur með árunum.
„Ég er ofboðslega spennt fyrir þessu starfi
enda fellur það vel að reynslu minni og
áhugasviði. Þetta er í fyrsta skipti á ævinni
sem ég fæ vinnu út frá námi. Komin á miðjan
aldur,“ heldur Eva María áfram en um ára-
mótin tekur hún við starfi vef- og kynning-
arstjóra Stofnunar Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum eftir að hafa lokið
mastersnámi í miðaldafræðum við Háskóla
Íslands.
Ala sig ekki upp sjálf
Um er að ræða hlutastarf, 50%, sem Eva
María segir henta sér ljómandi vel um þessar
mundir enda með stórt heimili. Hún á þrjú
börn, maðurinn hennar önnur þrjú og svo
eiga þau eitt saman, fimm ára gamla telpu.
Ekki er upp á það logið, fjölskyldumynstrið á
21. öldinni. „Ég hélt satt best að segja að bú-
ið væri að útrýma öllum hlutastörfum í þágu
hagræðingar en svo er sem betur fer ekki. Í
mínum huga er mikilvægt að fólk eigi þess
kost að vinna hlutastarf, sérstaklega þegar
það rekur stórt heimili. Þau ala sig víst ekki
upp sjálf, blessuð börnin.“
Eva María segir sérstaklega mikilvægt að
halda vel utan um börn eftir hjónaskilnað en
sjálf skildi hún fyrir sjö árum. „Afi minn var
skilnaðarbarn árið 1915, sem var mjög sjald-
gæft á þeim tíma. Hann kom mjög harður
undan þeirri reynslu en afskaplega duglegur
og vinnusamur. Bróðir hans tók öðruvísi á
málinu og ég hef heyrt fólk í fjölskyldunni
lýsa honum sem of linum og alla tíð leiðum út
af örlögum fjölskyldunnar. Hvorugt er ákjós-
anlegt og mótaði þá alla tíð. Auðvitað voru
þetta aðrir tímar en það er sama, mér finnst
mikilvægt að gefa börnum sem mér er trúað
fyrir eins mikinn tíma og ég get.“
Um er að ræða nýtt starf og Eva María
segir að spennandi verði að taka þátt í að
móta það. Hún sé með allskyns hugmyndir.
„Árnastofnun er grundvallarstofnun í okkar
þjóðlífi og grunnverðmæti hennar eru gríð-
arleg. Samt hafa margir ekki hugmynd um út
á hvað starfsemin gengur. Það er ótrúlegt
magn efnis og upplýsinga inni í stofnuninni,
ekka bara handrit, ég áttaði mig vel á því í
mínu námi, og mitt hlutverk verður að láta
vita hvað er til og gera það efni aðgengilegra
fyrir fræðimenn sem aftur gera það aðgengi-
legra fyrir almenning. Þarna er til dæmis þó-
nokkuð af latínubréfum, sem handskrifuð eru
af Íslendingum. Hver vill vinna með það
efni?“
Líka fyrir útlendinga
Árnastofnun rekur eigin vef og kemur auk
þess að öðrum vefjum, svo sem handrit.is, þar
sem nálgast má myndir af og upplýsingar um
íslensk handrit, og ismus.is, þar sem hægt er
að hlusta á upptökur úr efnismiklu þjóð-
fræðasafni stofnunarinnar.
„Mitt fyrsta verkefni verður að efla eigin
vef stofnunarinnar og gera hann aðgengilegri
en það er mjög mikilvægt að koma vefnum á
framfæri við bæði fræðimenn og almenning.
Þar má nálgast margs konar fróðleik um ís-
lenska tungu, bókmenntir og menningu og
þar geta til dæmis þeir sem vilja skrifa góða
íslensku sótt sér leiðbeiningar, meðal annars
um beygingu orða og stafsetningu.“
Hún segir þetta ekki síður eiga við um út-
lendinga en Íslendinga en fyrir liggi að næst
á eftir náttúrunni komi erlendir gestir hingað
til að kynna sér menningu þjóðarinnar. „Það
eru margir meðvitaðir um að miðaldabók-
menntir okkar séu merkilegar. Þess utan
hafa íslenskir fræðimenn ekki undan að rann-
saka þennan merkilega arf, við þurfum allra
handa fræðimenn og samanburður við útlönd
er mjög mikilvægur. Þrátt fyrir að við séum
eyland hafa íslenskar bókmenntir aldrei verið
alveg einangraðar.“
Þegar Eva María varð ólétt af yngsta
barninu sínu, sem fæddist árið 2010, varð
henni ljóst að hún væri ekki að fara að vinna
fulla vinnu. „Það var allt að breytast hjá mér.
Nýr maður og þrjú stjúpbörn sem ég þekkti
lítið á þessum tíma og svo var ég orðin ólétt.
Þarna fann ég mjög glöggt að tímabært væri
að setja einkalífið í fyrsta sæti og ákvað því
að kveðja heim fjölmiðlanna. Það gerði ég
með þakklæti en ekki söknuði. Það er
skemmtilegast að vinna í sjónvarpi þegar
maður er á bólakafi og vill helst ekki gera
neitt annað og að mér læðist sá grunur að til
lengri tíma hafi ég haft meiri áhuga á starf-
inu en mínu eigin lífi og nánasta umhverfi.
Ég hafði tekið mínu eigin lífi sem sjálfsögðum
hlut og fjölskyldunni sem gefinni. Við þetta
bætist að ég hafði misst forvitnina um annað
fólk sem er alls ekki gott fyrir þann sem
vinnur við að spyrja.“
Skildi ekki hugmyndafræðina
Þarna hafði líka orðið hrun í samfélaginu og
dansinum æðisgengna við gullkálfinn lokið.
„Hvort sem okkur líkar betur eða verr tóku
fjölmiðlar þátt í að byggja upp þetta mikla
veldi sem íslenska þjóðin hélt að hún væri í
aðdraganda hrunsins. Eftirminnilegasta við-
talið sem ég tók á þessum tíma var við Krist-
ínu Pétursdóttur hjá Kaupþingi sem hafði lát-
ið af störfum hjá bankanum vegna þess að
hún var ekki sammála því að mikilvægast
væri að bankinn þendist út og færði út kví-
arnar í stað þess að reka betur þær einingar
sem fyrir voru. Ekki leið heldur á löngu uns
allt var hrunið.“
Í stað þess að leita sér að hlutastarfi ákvað
Eva María að fara í nám. Við Háskóla Ís-
lands er til nám sem kallast medieval Ice-
landic studies, skammstafað MIS og nemend-
urnir þar af leiðandi kallaðir „mislingar“. Evu
Maríu leist vel á þetta nám en komst að raun
um að það væri bara ætlað enskumælandi
nemendum. Engu tauti var við forráðamenn
námsins komið þótt Eva María staðhæfði að
hún talaði prýðilega ensku. Þess í stað var
henni bent á að rita sig inn í íslensk fræði og
fá leiðbeinanda til að setja saman fyrir sig
nám sem svipaði til MIS. „Leiðbeinandinn
hvatti mig strax til að fara að vinna með
handrit, þar væri allt sem ég væri að leita að.
Ég hafði ekki áttað mig á því og mér féllust
satt best að segja hendur þegar ég horfði í
fyrsta skipti á gömlu handritin. Hvernig get-
um við lesið þetta?“
Hún hlær.
Þar með hófst glíma Evu Maríu við „skrift-
ir allra alda“ og hún komst fljótt að raun um
hið fornkveðna – æfingin skapar meistarann.
„Það var mjög góð tilfinning þegar þessi
heimur byrjaði að ljúkast upp og maður byrj-
aði að geta lesið handrit.“
Sjötíu ára starfsævi
Meðan Eva María nam íslensk fræði á MA-
stigi varð til nám í miðaldafræðum á mast-
ersstigi við Háskóla Íslands. Það gat hún
ekki látið framhjá sér fara. Hægt er að velja
nokkrar leiðir innan námsins og Eva María
valdi íslenskar bókmenntir. „Ég er afar
ánægð með þetta nám. Ég hafði frábæra
kennara og möguleikarnir eru ótrúlegir.
Menn geta átt sjötíu ára starfsævi fyrir hönd-
um og aldrei dauður punktur. Í mínu tilviki
verða það kannski ekki alveg sjötíu ár.“
Hún hlær.
Meðan á náminu stóð kynntist hún nokkr-
um erlendum nemendum, það er „misl-
ingum“, og kveðst bera ómælda virðingu fyrir
þeim. Mikla ástríðu þurfi til að flytja hingað
og læra forníslensku til að geta grúskað í
handritum. Lokaverkefni Evu Maríu teigði
sig inn á tuttugustu öldina enda segir hún að
færa megi rök fyrir því að miðöldum hafi
ekki lokið hér á landi fyrr en þá, með tilkomu
útvarpsins. „Útvarpið lokaði alla vega á eitt
af helstu einkennum miðalda, rímurnar. Þær
hafa lítið verið í umferð síðan, það eru bara
Sigur Rós og kvæðamannafélögin sem hafa
unnið með rímur. Það fer ekki mikið fyrir
þessari hefð okkar sem ríkti yfir aðrar
kvæðagreinar í um sex hundruð ár.“
Ómótstæðilegur karakter
Verkefnið hverfðist um þann mikla kappa
Gretti Ásmundarson, nánar tiltekið rímur af
honum frá fimmtándu öld og nánast fram á
okkar daga en söngleikur var sem kunnugt er
saminn um Gretti seint á síðustu öld. „Ég hef
lengi haft áhuga á rímum og Grettir er ómót-
stæðilegur karakter sem er með sterk tengsl
inn í þjóðarsálina. Það stenst enginn Gretti
sem kynnist honum. Því get ég lofað. Hann
var skáldmæltur og á margan hátt vænn en
skapstór og ofbeldisfullur og rakst illa í sam-
félaginu. Þá var Grettir með afbrigðum myrk-
fælinn eftir glímuna frægu við drauginn
Glám. Ég tek alltaf afstöðu með Gretti og er
það sennilega ekki mjög fræðilegt. Móðir
Grettis, Ásdís á Bjargi, unni honum en hann
var ástlaus af föður sínum sem aftur hafði
verið ástlaus af sínum föður. Þetta er algengt
þema í fornsögunum og ef til vill verða
ógæfumenn til vegna þessa. Segja má að ég
beri móðurlega umhyggju fyrir Gretti.“
Hún brosir.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Eva
stundar nám við Háskóla Íslands. Hún rit-
aðist fyrst inn haustið 1991, að loknu stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum í Hamrahlíð.
„Það munaði litlu að ég færi í eðlisfræði en
ég var með svo mikla timburmenn um morg-
uninn sem ég þurfti að ákveða mig endanlega
Ber móðurlega um-
hyggju fyrir Gretti
EVA MARÍA JÓNSDÓTTIR HEFUR VERIÐ RÁÐIN VEF- OG KYNNINGARSTJÓRI STOFNUNAR ÁRNA MAGNÚSSONAR
Í ÍSLENSKUM FRÆÐUM. STARFIÐ LEGGST MJÖG VEL Í HANA ENDA FELLUR ÞAÐ VEL AÐ MENNTUN HENNAR OG
ÁHUGASVIÐI. HÚN ÚTILOKAR EKKI AÐ VINNA AFTUR Í SJÓNVARPI EN BRÝNT SÉ AÐ RÍKISÚTVARPIÐ LOSNI ÚR
GÍSLINGU STJÓRNMÁLANNA OG FJÁRHAGSÞREFI SVO ÞAÐ GETI RÆKTAÐ SITT HLUTVERK MEÐ SÆMD.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.12. 2015
Viðtal