Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.12.2015, Blaðsíða 20

Viðtal
20 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.12. 2015
Árvakur leitar að einstaklingum
í 50% hlutastarf
Um er að ræða dreifingu á höfuðborgarsvæðinu. Vinnutíminn er 3-4 tímar í senn,
sex daga
vikunnar og að mestu í næturvinnu. Góðir tekjumöguleikar og fín hreyfing fyrir
duglegt fólk.
Viðkomandi þarf að vera orðinn 18 ára og hafa bíl til umráða.
Umsóknir er hægt að fylla út á mbl.is, neðst á forsíðu. Á umsóknareyðublaðinu skal
tiltaka dreifingu þegar spurt er um ástæðu umsóknar. Einnig er hægt að skila inn
umsókn merktri starfsmannahaldi í afgreiðslu Morgunblaðsins í Hádegismóum 2.
Fyrir frekari upplýsingar má hafa samband við dreifingarstjóra Árvakurs,
Örn Þórisson í síma 569 1356 eða á ornthor@mbl.is
Aukavinna
fyrir orkubolta
M
argir þekkja
Katrínu Lilju
Sigurðardóttur,
aðjúnkt við Há-
skóla Íslands í
efnafræði, sem Sprengju-Kötu en
Katrín hefur verið óþreytandi við
að kynna vísindaheiminn fyrir ung-
um sem öldnum síðustu árin. Katr-
ín hélt erindi á 75 ára afmælisþingi
Rannís á dögunum og talaði þar
meðal annars um mikilvægi þess
að börn fengju fyrr fræðslu í skól-
um í fögum á borð við efnafræði
auk þess sem hún kom inn á það
hvernig er að vera ungur vís-
indamaður í dag og af hverju við
þurfum yfirleitt á vísindamönnum
að halda.
Af hverju fórstu út í það að
kynna vísindi fyrir börnum og ung-
lingum?
„Það var aldrei stefnan að fara
sérstaklega út á þær brautir.
Sjálfri þykir mér þetta svo
skemmtilegt og er kennari í eðli
mínu þannig að smám saman vatt
þetta upp á sig. Þetta byrjaði þeg-
ar ég var sjálf í námi. Efnafræði-
nemar við Háskóla Íslands koma
stundum fram með sýnitilraunir
þegar skólinn er með opinn dag og
svo héldum við líka nokkuð stórar
efnafræðisýningar á Vísindavökum
Rannís. Ég fann mig strax í þessu
enda þykir mér fagið svo heillandi
og það er hægt að setja það fram á
ótrúlega skemmtilegan hátt.“
Árið 2012 urðu tveir atburðir til
þess að aðkoma Katrínar að efna-
fræðisýningum tók kipp. „Í fyrsta
lagi fékk ég tölvupóst frá Noregi
þar sem Sprengjugenginu var boð-
ið að taka þátt í Evrópskri ráð-
stefnu fyrir fólk sem heldur vís-
indasýningar, aðallega í eðlis- og
efnafræði. Núna hef ég verið þátt-
takandi í ráðstefnunni árlega og
mun á næsta ári halda hana innan
veggja HÍ. 9. apríl næstkomandi
munu um 60 manns frá um 20
löndum setja upp heljarinnar vís-
indasýningu í Háskólabíó og öllum
er boðið.“
Hinn vendipunkturinn var þegar
Katrín kynntist Ævari Þór Bene-
diktssyni eða Ævar vísindamanni.
Hann var þá kynnir á Vísindavöku
Rannís og tók eftir því að Katrín
kynnti efnafræðina af mikilli
ástríðu. „Hann hafði samband við
mig í kjölfarið og vildi fá mig til
samstarfs við gerð sjónvarpsþátta
sem nú í vetur verða sýndir á
RÚV þriðja árið í röð. Árið 2012
byrjaði ég líka að ferðast með
Sprengjugenginu um landið með
Háskólalestinni svokölluðu. Síðan
þá hef ég haldið yfir 40 efnafræði-
sýningar víðsvegar um landið auk
efnafræðinámskeiða fyrir efstu
bekki grunnskólanna. Allt þetta
varð til þess að verkefnum mínum
við vísindamiðlun fjölgaði ört,“ seg-
ir Katrín sem þykir þetta alltaf
jafn skemmtilegt.
Katrín segir það hafa verið
mikla hvatningu þegar Sprengju-
gengið hlaut viðurkenningu fyrir
framúrskarandi vísindamiðlun árið
2014 og bætir við að Rannís sé
miðstöð stuðningskerfis, vísinda,
nýsköpunar, menntunar, menning-
ar, æskulýðsstarfs og íþrótta hér á
landi.
Má ekki hætta þegar
börnin fá áhugann
Í starfi sínu við efnafræðisýningar
segir Katrín að það séu yfirleitt
einföldu tilraunirnar sem veki
mestan áhuga fólks og sérstaklega
ef hægt er að finna tengingu við
daglegt líf og nánasta umhverfi.
Svo hafi foreldrar ekki síður gam-
an af þessu öllu saman.
„Almennt þyrfti efnafræði-
kennsla að byrja fyrr og í raun
mætti byrja að gera einfaldar til-
raunir og skoða eiginleika efnanna
í kringum okkur strax í leikskóla.
Allt sem er í kringum okkur er bú-
ið til úr efni og það er ekki erfitt
að finna tilraunir sem henta öllum
aldursstigum. Börnin gætu til
dæmis að skoðað hvernig vatn eyk-
ur rúmmál sitt þegar það frýs eða
hvernig mismunandi efni leysast
mismikið í vatni. Þessar tilraunir
eru auðveldar í framkvæmd og
börnin læra meira en þau grunar.
Það virðist misjafnt eftir grunn-
skólum en mér sýnist að það sé yf-
irleitt ekki fyrr en í efstu bekkjum
grunnskóla sem unglingar fá smá
kynningu á efnafræði og sjá yf-
irleitt ekki lotukerfið fyrr en í
menntaskóla. Það þyrfti að rekja
þessa kennslu og fræðslu niður í
grunnskólana og vekja áhuga
barnanna á skemmtilegan hátt.“
Katrínu er líka umhugað um að
berjast á móti staðalímyndum um
vísindamanninn; sem er yfirleitt
sýndur sem gamall sérviskulegur
karl í slopp. Það væri ákjósanlegt
ef barn gæti strax á unga aldri far-
ið að tengja við það að geta orðið
vísindamaður og séð það sem eitt-
hvað sem er töff.
„Svo má auðvitað ekki hætta
þegar börnin eru orðin full af
áhuga. Mjög góð aðferð til að
rækta vísindaáhuga hjá ungmenn-
um er að leggja rækt við Al-
þjóðlegu Ólympíukeppnirnar í
raunvísindum. Árlega sendum við
Íslendingar um 15 ungmenni til
keppni í efnafræði, eðlisfræði og
stærðfræði. Hér á landi eru því ár-
lega landskeppnir í þessum grein-
um og tækifæri íslenskra ung-
menna eru meiri en annarra þjóða
því öll lönd mega senda jafnmarga
keppendur til leiks.
Ungmennin sem taka þátt í Ól-
ympíukeppnunum búa að því alla
tíð. Bæði læra þau mikið í faginu
og svo komast þau í samband við
unga vísindamenn um allan heim
sem opnar dyrnar að alþjóðlegu
vísindasamstarfi í framtíðinni.“
En það er að fleiru að hyggja en
að hvetja börn og ungmenni áfram
í vísindastarfi. Katrín segir hlutfall
kvenna í leiðandi störfum í vís-
indaheiminum sé sláandi.
„Ég get tekið sem dæmi að kon-
ur eru um helmingur starfsfólks
Háskóla Íslands en þetta hlutfall
hefur hækkað lítillega síðustu fjög-
ur árin, eða um tæp 3%. Hins veg-
ar þegar við skoðum hlutfall
kvenna í stöðu aðjúnkta, lektora,
dósenta og prófessora þá lækkar
hlutfallið eftir því sem staðan er
hærri. Sem dæmi eru aðjúnktar
73,7% konur en aðeins 28,4% pró-
fessora. Þetta eru heildartölur fyrir
öll svið skólans og hlutfallið er enn
lægra þegar við skoðum verkfræði-
og náttúruvísindasvið, þar eru í
prófessorsstöðum 12 konur á móti
64 körlum. Og ef við förum alla
leið í raunvísindadeild eru 27 karl-
menn í prófessorsstöðum og engin
kona.
Þannig að þótt konur séu al-
mennt í nokkrum meirihluta innan
háskólans þá eru karlar þar al-
mennt leiðandi í rannsóknarstarfi.“
Katrín hefur líka skoðað hlutfall
nemenda í háskólanum eftir ein-
stökum deildum og má þar nefna
að í hjúkrunarfræði eru 47 konur á
móti hverjum karlmanni, í fé-
lagsráðgjafadeild eru 13 konur á
móti hverjum karlmanni. Þótt hlut-
fall kvenna í námi í HÍ sé um 66%
eru í raunvísindadeild ennþá fleiri
strákar en stelpur. Konur eru þó
að sækja í sig veðrið. Það var fyrst
árið 1986 sem konur urðu meiri-
hluti nemenda við skólann og kon-
ur eru hægt og bítandi að ná
hærra hlutfalli í leiðandi vísinda-
starfi.
„Þetta virðist ekki vera ráðning-
arferlinu eða starfsumhverfinu um
að kenna því það er jákvætt og
konur fá mikla hvatningu. Mín til-
finning er sú að konur vilja upp-
fylla öll skilyrði þegar þær sækja
um stöðu, vera hæfar og rúmlega
það, á meðan karlmenn þora frekar
að sækja um í þeim tilfellum þegar
þeir uppfylla ekki allar kröfur. Þeir
eru frakkari í því að sækjast eftir
stjórnunarstöðum innan vísinda-
geirans og kannski á það við al-
mennt í lífinu. Ég held að konur
þurfi að vera frakkari því það er
alls ekki stefna háskólans að karl-
menn séu í meirihluta í leiðandi
rannsóknarstöðum. Ég er líka full-
viss um að Rannís geri ekki grein-
armun milli kynja þegar þeir út-
hluta styrkjum. Tækifærin skortir
ekki heldur þurfum við að hafa trú
á okkur,“ segir Katrín að lokum.
Þurfum að
vera frakkari
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Í LEIÐANDI STÖÐUM Í VÍSINDASAMFÉLAGINU ERU
KARLMENN Í MEIRIHLUTA. KATRÍN LILJA SIGURÐ-
ARDÓTTIR, AÐJÚNKT VIÐ HÁSKÓLA ÍSLANDS Í EFNA-
FRÆÐI, SEGIR EKKI SKORTA UPP Á TÆKIFÆRIN HELDUR
ÞURFI KONUR AÐ VERA FRAKKARI. ÞÁ SÉ MIKILVÆGT
AÐ KYNNA VÍSINDI BETUR FYRIR BÖRNUM.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
Katrín Lilja Sigurðardóttir, aðjúnkt
við Háskóla Íslands í efnafræði,
segir hlutfall kvenna í leiðandi
störfum í vísindaheiminum sláandi.
* Almennt þyrftiefnafræði-kennsla að byrja
fyrr og í raun mætti
byrja að gera ein-
faldar tilraunir og
skoða eiginleika efn-
anna í kringum okk-
ur strax í leikskóla.