Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.12.2015, Blaðsíða 52

52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.12. 2015
Sinfóníuhljómsveit Norðurlands, Hljómeyki
og Kammerkór Norðurlands koma að flutn-
ingi hinnar hátíðlegu Jólaóratóríu eftir Jo-
hann Sebastian Bach í Hamraborg í menning-
arhúsinu Hofi á sunnudagskvöld. Er um að
ræða hátíðartónleika Sinfóníuhljómsveit-
arinnar.
Einsöngvarar í verkinu, sem hefur verið
kallað það hátíðlegasta í vestrænni tónlist-
arsögu, eru þau Elmar Þór Gilbertsson,
Hanna Dóra Sturludóttir, Helena Guðlaug
Bjarnadóttir og Oddur Arnþór Jónsson.
Guðmundur Óli Gunnarsson stjórnar.
HÁTÍÐARTÓNLEIKAR Í HOFI
JÓLAÓRATÓRÍAN
Elmar Þór Gilbertsson er einn hinna kunnu ein-
söngvara sem taka þátt í flutningnum í Hofi.
Morgunblaðið/Ómar
Kammerhópurinn Camerarctica heldur ferna
kertaljósatónleika í kirkjum fyrir jólin.
Kammerhópurinn Camerarctica heldur ár-
lega kertaljósatónleika í kirkjum nú rétt fyrir
jólin. Hefur hópurinn leikið ljúfa tónlist eftir
Mozart við kertaljós í tuttugu og þrjú ár.
Tónleikarnir verða í Hafnarfjarðarkirkju í
kvöld, laugardagskvöld, í Kópavogskirkju á
sunnudagskvöldið, Garðakirkju á mánudags-
kvöldið og loks í Dómkirkjunni í Reykjavík á
þriðjudagskvöldið. Tónleikarnir eru klukku-
stundar langir og hefjast allir klukkan 21.
Flytjendur að þessu sinni eru Ármann
Helgason klarinettuleikari, Hildigunnur Hall-
dórsdóttir fiðluleikari, Svava Bernharðs-
dóttir víóluleikari og Sigurður Halldórsson
sellóleikari auk góðs gests, Einars Jóhann-
essonar, sem leikur á eitt af uppáhalds-
hljóðfærum Mozarts, bassetthorn.
CAMERARCTICA OG MOZART
VIÐ KERTALJÓS
Hinir árlegu Jólasöngvar
Kórs Langholtskirkju fara
fram nú um helgina. Fyrstu
tónleikarnir voru í gær-
kvöldi, föstudagskvöld, en
þeir verða endurteknir á
laugardags- og sunnudags-
kvöld, klukkan 20 bæði
kvöldin.
Fram koma Kór Lang-
holtskirkju og Gradualekór Langholtskirkju
undir stjórn Árna Harðarsonar, sem hleypur
í skarðið fyrir Jón Stefánsson vegna veikinda.
Hin vinsæla færeyska söngkona Eivør Páls-
dóttir verður gestur kórsins á tónleikunum á
laugardagskvöld. Aðrir einsöngvarar verða
Benedikt Kristjánsson, Andri Björn Róberts-
son og Ólöf Kolbrún Harðardóttir. Ein-
söngvari á táknmáli er Kolbrún Völkudóttir.
Einnig koma fram einsöngvarar úr báðum
kórunum.
SYNGJA Í LANGHOLTSKIRKJU
JÓLASÖNGVAR
Eivør Pálsdóttir
Menning
V
erkið er kraumandi af kynorku og
það skapar auðvitað mikla
spennu,“ segir Stefán Baldurs-
son leikstjóri um hið kunna leik-
rit Tennessee Williams, Spor-
vagninn Girnd, sem verður frumsýnt á Stóra
sviði Þjóðleikhússins annan í jólum. Stefán
hefur snúið aftur í Þjóðleikhúsið þar sem
hann var leikhússtjóri í fjórtán ár, 1991 til
2005, áður en hann tók að stýra Íslensku óp-
erunni. Þar lét hann síðan af störfum í vor
sem leið og er nú mættur á ný í Þjóðleikhúsið
og leiðir blaðamann um rangalana baksviðs
með viðkomu í leikmyndinni á sviðinu þar sem
sturtuklefi stendur fyrir miðju. Stefán segir
að við séum þar stödd í hinu þrönga rými, þar
sem persónurnar takast á og sturtuklefinn
verði stundum eina afdrepið.
„Þetta er mjög þekkt verk og þótt það sé
að verða sjötíu ára gamalt þá er enn verið að
sýna það reglulega víða um lönd og sumar
setningar leikritsins orðnar heimsþekktar til-
vitnanir,“ segir hann. „Fyrir vikið er verkið
komið á ákveðinn stall, orðið nokkurs konar
íkon, og því fylgja þá hugmyndir og klisjur
um hvernig beri að leika það, ekki síst aðal-
hlutverkin tvö, Blanche og Stanley. Við reyn-
um að forðast að festast í slíku. Ég hef engan
áhuga á að sviðsetja einhverja fortíðardrauga
heldur vinna verkið út frá þeim leikurum sem
ég er að vinna sýninguna með.“
Eins og Stefán segir þá er Sporvagninn
Girnd víðfrægt leikrit, talið með þeim bestu
sem skrifuð voru á tuttugustu öldinni. Það var
frumsýnt í New York árið 1947 og þá lék lítt
þekktur leikari, Marlon Brando, aðalkarl-
hlutverkið, Stanley, en Jessica Tandy fór með
hlutverk Blanche. Leikstjóri var Elia Kazan.
Árið 1949 leikstýrði Laurence Olivier fyrstu
uppfærslunni í London með Bonar Colleano
og Vivien Leigh í aðalhlutverkunum. Kazan
leikstýrði síðan kvikmyndinni árið 1951 og
fóru þá Leigh og Brando með hlutverk
Blanche og Stanley og slógu í gegn.
Árekstur menningarheima
„Þegar Tennessee Williams skrifaði Sporvagn-
inn Girnd var leikritið samtímasaga og við
förum því svipaða leið og tökum þetta inn í
okkar samtíma, látum verkið ekki gerast um
miðja síðustu öld heldur í nálægri nútíð og í
New Orleans eins og gert er ráð fyrir. En
umfjöllunarefnið er svo sammannlegt að það
gæti gerst hvar sem er,“ segir Stefán.
– Þú segist vilja forðast klisjur, hefur þú
skoðað aðrar útgáfur eða séð leikritið oft?
„Ég hef séð það nokkrum sinnum. Það hef-
ur einu sinni áður verið sýnt í Þjóðleikhúsinu
fyrir fjörutíu árum og var þá látið gerast í
upprunalegum tíma. Seinna hef ég séð aðrar
uppfærslur þar sem aðrar leiðir voru valdar
en við förum okkar eigin leið.“
Stefán útskýrir lauslega efni verksins og
segir aðalpersónuna, Blanche, hafa upplifað
hálfgert hrun þegar verkið hefst. Hún er af
góðu fólki komin, kennslukona og vel efnum
búin en hefur misst allar eigur sínar og at-
vinnuna og leikritið hefst á því að hún leitar
ásjár hjá yngri systur sinni Stellu, sem fór
ung að heiman og býr í New Orleans ásamt
manni sínum, Stanley. Þau búa við mun erf-
iðari aðstæður en Blanche hefði getað ímynd-
að sér, í raun í einu herbergi, og þar sest
Blanche upp á þau, allslaus. Það segir sig
sjálft að samskiptin verða bæði náin og skrýt-
in, þó að ekki sé nema vegna þrengslanna.
„Og þarna verður líka árekstur ólíkra menn-
ingarheima, Blanche er rómantísk, ljóðelsk og
viðkvæm yfirstéttarkona en Stanley ómennt-
aður almúgastrákur af pólskum uppruna, ný-
kominn úr herþjónustu sem hefur mótað hann
og hert. Stella lendir á milli þeirra og vill
standa með báðum. Þarna verða því mikil
átök svo ekki sé minnst á að þetta unga fólk
er fullt af kynorku, sem líka flækir málin. Í
ljós kemur að Blanche býr yfir leyndarmálum
sem Stanley smám saman flettir ofan af með
skelfilegum afleiðingum,“ segir Stefán og bæt-
ir við að það sé verulega spennandi að glíma
við verkið, ekki síst vegna þess hve persón-
urnar séu vel skrifaðar og óútreiknanlegar.
Ungir leikarar í aðalhlutverkum
„Það er að mörgu leyti sérstakt við þessa
uppsetningu okkar hvað ég get notað unga
leikara í aðalhlutverkin,“segir hann. „Þau eru
á sama aldri og höfundurinn hafði hugsað sér
en vegna þess hvað verkið er frægt þá hendir
það oft að leikarar fá ekki að leika þessi hlut-
verk fyrr en þeir eru komnir undir miðjan
aldur og orðnir þekktir. En við erum svo lán-
söm að vera með leikara á hárréttum aldri.
Stanley leikur til að mynda ungur leikari,
Baltasar Breki, sem var rétt að skríða út úr
Leiklistarskólanum. Ég þekkti hann ekki fyrir
en fékk hann í prufu ásamt nokkrum öðrum
og sá að hann hafði það sem til þurfti. Það er
mjög spennandi að kynna hann til leiks.“
– Sástu þá strax fyrir þér hvernig Stanley
þú vildir?
„Leikarinn þarf að uppfylla ákveðnar kröf-
ur um persónuleika, útlit og annað en auðvit-
að fyrst og fremst að vera góður leikari.
Breki uppfyllti þessar kröfur og reyndist flott-
ur leikari, algjör framtíðarmaður. Mér finnst
líka hafa tekist mjög vel að velja leikarana
saman, sem er lykilatriði. Nína Dögg Filipp-
usdóttir, með sína miklu sviðsreynslu og út-
geislun, leikur Blanche, Lára Jóhanna Jóns-
dóttir, sem hefur nokkurra ára flottan feril að
baki leikur Stellu og sama má segja um Góa,
Guðjón Davíð Karlsson, sem leikur Mitch,
vonbiðil Blanche. Það hefur verið einstaklega
ánægjulegt að vinna með þeim öllum.“
– Þegar óvanir og nýútskrifaðir leikarar
takast á við svona stór hlutverk, þarft þú þá
sem leikstjóri að vinna með þeim á annan hátt
en ef um vanari leikara væri að ræða?
„Þau sem koma beint úr námi eiga auðvitað
eftir að afla sér reynslunnar en ég get ekki
sagt að ég vinni öðruvísi með þeim óvönu, þó
að þeir þurfi stundum meiri athygli og leið-
sögn. Allur leikhópurinn sem er með mér í
þessari sýningu er afar samstæður, skapandi
og skemmtilegur en alls eru tíu leikarar í sýn-
ingunni.“
– Sum verk verða sígild, eins og þetta.
Hvað veldur? Hver er galdurinn hér?
Stefán telur upp: gott umfjöllunarefni,
vönduð efnistök, spennandi persónusköpun.
„Þegar næst að láta allt þetta ganga upp
geta verk orðið sígild. Það er líka ákveðið
tímaleysi yfir verkinu. Ef umfjöllunarefni
verka er algilt og sammannlegt eins og við
þekkjum í klassíkinni alveg aftur til Shake-
speare og Grikkjanna, þá geta verk öðlast
framhaldslíf. Það má líta á Sporvagninn sem
einskonar nýklassík. Við erum ekki að af-
byggja verkið eins og nú er mjög í tísku,
heldur leikum textann eins og hann kemur frá
hendi höfundar, að vísu dálítið styttan. Þar
með ekki sagt að sýningin sé endilega mjög
hefðbundin. Við reynum að taka verkið fersk-
um tökum og skoða það okkar eigin augum og
sjá til þess að þessar persónur öðlist líf hér og
nú. Við vinnum með nýja þýðingu Karls
Ágústs Úlfssonar.“
Leikstýrði Rigoletto í Hollandi
Stór hluti vinnu Stefáns hefur verið á sviði
listrænnar stjórnunar menningarstofnana,
Leikfélags Reykjavíkur, Þjóðleikhússins og
Íslensku óperunnar en þar lét hann af störf-
um í vor. Nýtur hann frelsisins, að geta tekið
að sér verkefni hér og þar, eins og þetta?
„Já. Mér fannst tími til kominn að breyta
til. Mér stóð til boða að vera lengur í Óper-
unni en kaus að hætta. Við vorum búin að
flytja Óperuna úr Gamla bíói í Hörpu, sem
var mikill áfangi, og þó að það væri vissulega
nokkuð sérstakt að koma upp óperusýningum
í sal sem bara var hannaður fyrir tónleika-
SPORVAGNINN GIRND EFTIR TENNESSEE WILLIAMS ER JÓLASÝNING ÞJÓÐLEIKHÚSSINS
Spennandi glíma við
klassískan Sporvagn
„ÉG HEF ENGAN ÁHUGA Á AÐ SVIÐSETJA EINHVERJA FORTÍÐARDRAUGA HELDUR VINNA VERKIÐ ÚT FRÁ ÞEIM
LEIKURUM SEM ÉG ER AÐ VINNA SÝNINGUNA MEÐ,“ SEGIR STEFÁN BALDURSSON UM FRÆGT LEIKRIT WILLIAMS.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Stefán Baldursson segir umfjöllunarefnið gott og persónusköpun spennandi í klassísku verkinu.
Morgunblaðið/Einar Falur