Fréttablaðið - 10.01.2017, Blaðsíða 13

Ég lifi og hrærist í vernduðu málaumhverfi. Fólkið sem ég umgengst hefur að miklu
leyti sömu lífssýn, sömu gildi og
sömu skoðun á mikilvægi íslenskr­
ar tungu og ég sjálf. Nýlega steig
ég út úr þessu verndaða umhverfi
og sótti námskeið ásamt fólki alls
staðar að úr atvinnulífinu. Þar
heyrði ég álengdar í jakkafata­
klæddum menntamanni sem var
á að giska á milli fertugs og fimm­
tugs. Hann hélt því blákalt fram að
íslenska sem tungumál væri óþörf
og í tæknigeiranum væri hún hrein­
lega fyrir. Hann klykkti að lokum
út með setningu sem er nú brenni­
merkt í huga mér: „Við hættum
ekkert að vera Íslendingar þótt við
tölum ekki íslensku.“
Hvenær hættum við þá að vera
Íslendingar? Þegar við hættum
að eyða um efni fram? Þegar við
hættum að standa í ógnarlöngum
röðum eftir hillum, vösum og
kleinuhringjum?
Trúið mér, ég hef reynt en fæ ekki
skilið að nokkur maður geti verið
á þessari skoðun. Skilgreinum við
ekki þjóðerni okkar út frá ætt­
erni, sögu og tungumálinu? Við
erum agnarsmá þjóð, einn óstönd­
ugur strákofi í alheimsþorpinu og
ef tungumálið er tekið af okkur
verður þess ekki langt að bíða að
enskumælandi menningarheimur
kokgleypi okkur.
Viðhorf mannsins sem ég lýsi hér
að ofan er sérstaklega hættulegt
í ljósi þeirrar stöðu sem komin er
upp í íslensku samfélagi. Sambland
af raddstýrðum tækninýjungum,
auknu aðgengi barna og unglinga
að ýmiss konar nettengdum tækj­
um og vaxandi straumur erlendra
ferðamanna hingað til lands setur
íslenskuna í raunverulega og óum­
deilanlega hættu. Erlendir ferða­
menn eru þjóðarbúinu nauðsyn­
legir og ég geri mér grein fyrir því
að ekki sé gerlegt að brenna Inter­
netið á báli og snúa aftur til tíma
húslestra og munnmælasagna. En
hvað er þá til ráða?
1. Styðja við íslenska máltækni með ráðum og dáð en mál­
tækni má skilgreina sem hvers
kyns samvinnu tungumáls og tölvu-
tækni sem hefur einhvern hag-
nýtan tilgang. Líkt og ég og margir
aðrir hafa komið inn á áður mun
íslenskan ekki lifa það af ef ekki
verður hægt að nota hana til radd­
stýringar. Ágæti, verðandi fjármála­
ráðherra (sem ég geri eðlilega ráð
fyrir því að lesi þennan pistil af
mikilli athygli): Hér þarf peninga og
nóg af þeim. Með því að styðja við
bakið á íslenskri máltækni og ljúka
við byggingu húss íslenskra fræða
gefa stjórnvöld það út að menning
okkar og tungumál skipti máli og
séu þess verð að fjárfesta í.
2. Erlendir ferðamenn skilja ekki íslensku og því verður að
koma til móts við þá. Það má þó
ekki gleyma þeim rétti fólks til að
geta notað móðurmál sitt á öllum
stigum þjóðfélagsins. Matseðlar,
skilti og vefsíður allra íslenskra
fyrirtækja ættu því undantekn­
ingalaust að vera á bæði íslensku
og ensku. Jafnframt er það óhæft
að ekki sé hægt að fá þjónustu á
vissum stöðum innan þjónustu­
geirans hér á Íslandi nema á ensku
og á því þarf að ráða bót.
3. Leggja áherslu á vandaðar og góðar þýðingar. Netflix, You­
Tube og erlendir tölvuleikir eru
meðal þess sem ekki verður ráðið
við en það er ýmislegt annað til
sem má þýða og hefur verið gert í
gegnum tíðina með miklum ágæt­
um.
4. Tala við börnin okkar, lesa fyrir þau og gera eins og við
getum til að þau heyri og sjái mikið
af vandaðri íslensku. Jafnframt
þarf að styðja við þau börn sem af
ýmsum ástæðum fá ekki ákjósan­
legt málauppeldi, bæta íslensku­
kennslu og auðvelda aðgengi að
talmeinafræðingum og öðrum
sérfræðingum máls og læsis. Þessi
fyrrnefndu börn ættu að fá sérstakt
utanumhald, málörvunarhópar
ættu að vera starfræktir á öllum
skólastigum og stofna ætti sérstaka
samræðuhópa fyrir þau börn sem
af einhverjum ástæðum eru í hættu
á að einangrast.
5. Til eru snjalltæki sem skilja íslensku og eru með íslenskan
hugbúnað. Því væri mikið heilla­
skref að skipta vörum frá Apple
(spjaldtölvum og símum til dæmis)
út fyrir tæki með annað stýrikerfi.
Mörgum finnst ýmist óþægilegt eða
asnalegt að hafa nettengdu tækin
sín á íslensku en það er einkum
vegna þess að þeir hafa vanið sig á
enskuna og kannast jafnvel ekki við
íslensku orðin yfir sumt af því sem
er að finna í tækjunum þeirra. Ef
börn hafa íslensku fyrir augunum
í tækjunum strax frá upphafi hafa
þau einskis að sakna.
Mikilvægast af öllu er þó að
við berum virðingu fyrir málinu.
Virðingar­ og afskiptaleysi gagn­
vart íslenskunni mun að endingu
gera út af við hana því enginn berst
fyrir einhverju sem honum stendur
á sama um. Það fer enginn á mót­
mæli með skilti sem á stendur:
„Hvaða læti eru þetta eiginlega?“
Mér er annt um málið mitt og mun
rífa íslenskan kjaft eins lengi og
þurfa þykir. Hvað með þig?
Er íslenska óþörf?
Linda
Markúsdóttir
íslensku- og tal-
meinafræðingur
Nýlega steig ég út úr þessu
verndaða umhverfi og sótti
námskeið ásamt fólki alls
staðar að úr atvinnulífinu.
Þar heyrði ég álengdar í
jakkafataklæddum mennta-
manni sem var á að giska á
milli fertugs og fimmtugs.
Hann hélt því blákalt fram
að íslenska sem tungumál
væri óþörf og í tæknigeiran-
um væri hún hreinlega fyrir.
Á nýársdag sýndi RÚV beint frá árlegum Nýárstón­leikum Vínarfílharmóní­
unnar. Stjórnandi tónleikanna
var Gustavo Dudamel frá Venesú­
ela. Hann hefur gegnt stöðu aðal­
hljómsveitarstjóra Los Angeles
fílharmóníunnar í 8 ár. Áður var
hann aðalhljómsveitarstjóri Gauta­
borgar sinfóníunnar og stjórnaði
eftirminnilegum tónleikum hennar
í Hörpu árið 2011.
Gustavo Dudamel, sem er ofur­
stjarna í hinum klassíska tónlistar­
heimi, heldur því statt og stöðugt
fram að það séu mannréttindi að fá
að læra og kynnast tónlist. Þetta er
í raun grunnhugmyndafræði ung­
sveita El Sistema, sem eiga sér um
40 ára sögu. Þar hlaut Dudamel
sína tónlistarmenntun. Upphafs­
maður og hugmyndasmiður El
Sist ema er hagfræðingurinn og tón­
listarmaðurinn Jose Abreau. Hann
er nálægt því að vera í guða tölu
hjá hundruðum þúsunda barna í
Venesúela og víðar um heiminn.
Barna sem hlotið hafa tónlistar­
menntun sem byggir á gleðinni að
leika saman í hljómsveit. Þau hafa
kynnst tónlist án þess að þurfa að
greiða skólagjöld.
Manni gæti þótt Dudamel taka
ansi stórt upp í sig. Sérstaklega
þegar litið er til þess að í Venesú­
ela hefur undanfarið ríkt slík
ógnarkreppa að þar hefur þurft að
skammta rafmagn. Höfuðborgin
Caracas er því hálfmyrkvuð. En
Dudamel berst gegn menningar­
myrkri. Hann veit að tónlist er ljós
í slíku myrkri og að klassísk tónlist
er hluti af menningararfi heimsins
sem allir eiga að hafa aðgang að
hvar í heimi sem þeir eru, hvort
sem þeir eru fátækir eða ríkir.
Það er hverjum manni ljóst að
til að geta notið bóka þarf að læra
að lesa. Það sama á við tónlist og
annað menningarlæsi. Til þess að
geta metið það til fulls þurfum við
að fá að tileinka okkur það og upp­
lifa á eigin skinni.
Ísland er stundum dálítið langt
frá umheiminum. Það getur haft
sína kosti og galla. Það getur t.d.
komið sér vel að standa fyrir utan
heiminn þegar heimsstyrjaldir
geisa. Þannig gekk það fyrir sig í
síðustu heimsstyrjöldinni. Þegar
heiminum blæddi fór okkur að
vegna betur. Við náðum að tækni­
væða fiskveiðarnar og okkur tókst
að snúa okkur undan danskri
stjórn og öðlast sjálfstæði.
Í árdaga lýðveldisins, árið 1950,
var Þjóðleikhúsið opnað og Sin­
fóníuhljómsveit Íslands stofnuð.
Þá bjuggu aðeins 50.000 manns í
Reykjavík. Af hverju voru menn
og konur að standa í þessu fyrir
svona örfáar hræður? Jú – til að
færa Ísland nær umheiminum. Til
að tryggja aðgengi að þeim menn­
ingararfi sem við deilum með
heiminum, gefa okkur hlutdeild
í honum og gera okkur þannig að
heimsborgurum.
Þröngur stakkur sniðinn
Síðustu misseri hafa tónlistar­
kennarar verið samningslausir.
Þeir berjast fyrir leiðréttingu launa
sinna þannig að þau séu sambæri­
leg við laun annarra kennara. Tón­
listarskólum hefur sömuleiðis verið
þröngur stakkur sniðinn og ljóst að
þróun tónlistarkennslu á Íslandi
hefur gert það að verkum að það er
að miklu leyti komið undir efnahag
og aðstæðum foreldra hvort börn
fá tækifæri til að læra á hljóðfæri,
nokkuð sem Gustavo Dudamel lítur
á sem mannréttindi.
Sinfóníuhljómsveit Íslands
byggir á tónlistarmenntun landans.
Ekki bara hvað varðar hljóðfæra­
leikara uppi á sviði sem starfa við
stöðugt harðari alþjóðlega sam­
keppni, heldur ekki síður áheyr­
endur úti í sal. Þeir sem kunna að
spila fótbolta hafa meira gaman af
því að horfa á fótbolta en þeir sem
aldrei hafa sparkað í bolta. Það
sama gildir um tónlistina.
Að vera læs á tónlist opnar okkur
stórkostlegan heim. Heim sem við
eigum öll rétt á að vera hluti af,
hvort sem við erum fædd á eyju í
Norður­Atlantshafi eða í fátækra­
hverfum Caracas. Heim sem geymir
einhver stórkostlegustu listaverk
mannsandans á borð við 9. sin­
fóníu Beethovens með Óðinn til
gleðinnar innanborðs. Tónlist sem
þekkir engin landamæri og virðir
enga múra en hefur mátt til að sam­
eina og skapa samhljóm.
Það er skylda okkar að tryggja
börnum okkar aðgengi að þeim
vestræna tónlistararfi sem svo
sannarlega er þeirra. Þar er grund­
vallaratriði að tónlistarkenn­
urum séu tryggð sömu kjör og
öðrum kennurum í landinu og
tónlistarskólar geti hagað rekstri
sínum þannig að kennslan nýtist
öllum börnum, óháð efnahag eða
aðstöðu.
Tónlist fyrir alla
Arna Kristín
Einarsdóttir
framkvæmda-
stjóri Sinfóníu-
hljómsveitar
Íslands
Það er skylda okkar að
tryggja börnum okkar
aðgengi að þeim vestræna
tónlistararfi sem svo sannar-
lega er þeirra. Þar er grund-
vallaratriði að tónlistar-
kennurum séu tryggð sömu
kjör og öðrum kennurum í
landinu og tónlistarskólar
geti hagað rekstri sínum
þannig að kennslan nýtist
öllum börnum, óháð efna-
hag eða aðstöðu.
auktu lífsgæðin
lærðu á liðina
linaðu verkina

ertu með
í hné eða mjöðm?
VERKI
Vönduð námskeið með áherslu á fræðslu og sértækar æfingar, haldið af
reyndum sjúkraþjálfurum á þremur stöðum á landinu.
Námskeiðin hafa fengið frábærar viðtökur.
Hámark 12 í hverjum hópi. Kennt er tvisvar sinnum í viku.
Hafnarfjörður · Námskeið hefst 17. janúar
Sjúkraþjálfarinn | Strandgötu 75
Sími 555 4449 | afgreidsla@sjukrathjalfarinn.is
Akureyri · Námskeið hefst 15. febrúar
Efling sjúkraþjálfun | Hafnarstræti 97
Sími 461 2223 | thorleifur@eflingehf.is
Neskaupstaður · Námskeið hófst 4. janúar
Vilborg Stefánsdóttir | Þiljuvöllum 21
Sími 864 1193 | thiljuvellir21@simnet.is
Slitgigtarskólinn www.slitgigt.is
Tveggja vikna námskeið:
Fræðsla og kennsla æfinga kr. 20.000
Átta vikna námskeið:
Að auki; mælingar, sex vikna sértæk þjálfun og eftirfylgni kr. 45.000
w
w
w
.godverk.is
s k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 13Þ R i ð J u D A G u R 1 0 . J A n ú A R 2 0 1 7
1
0
-0
1
-2
0
1
7
0
5
:4
1
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
B
E
5
-6
D
A
8
1
B
E
5
-6
C
6
C
1
B
E
5
-6
B
3
0
1
B
E
5
-6
9
F
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
4
8
s
_
9
_
1
_
2
0
1
7
C
M
Y
K