Orð og tunga - 01.06.1990, Síða 34

12
Orð og tunga
Jóns saga baptista: sá yðvarr sem ii kyrtla hefir, gefi liann annan þeim sem
öngvan hefir, og sá sem vistir hefir, geri slíkt hið sama.
Ollum, sem fjallað hafa um þýðingu Odds, ber saman um ágæti hennar þótt
ekki sé hún með öllu hnökralaus. Um hana segir Sigurður Nordal m.a.:
Þó að ýmsir agnúar séu á máli hans, bæði í orðavali og orðaskipan, ef
það er borið saman við vönduðustu íslenzku fyrr og síðar, þá er stíll
hans svo svipmikill og mergjaður og mál lians svo auðugt, að enn er
unun að lesa guðspjöllin í þeim búningi (Sigurður Nordal 1933:29).
Mér hefur dvalist nokkuð við Odd og þýðingu hans en það var með vilja gert
þar sem allar síðari biblíuþýðingar hafa þegið frá lionum meira eða minna og enn
eru kaflar í nýjustu þýðingu á Nýja testamentinu sem eru næstum samhljóða
Oddi.
Oddur: Þó að eg talaði tungur mannanna og englanna, en hefða ekki kærleik-
ann, þá væri eg sem annar hljómandi málmur eður hvellandi bjalla. (1. Kór.
13. kafli.)
Biblían 1981: Þótt ég talaði tungum manna og engla, en hefði ekki kærleika,
væri ég hljómandi málmur eða livellandi bjalla.
5 Guðbrandsbiblía
Oddur vildi, í anda siðbótarinnar, gera meira en að þýða Nýja testamentið.
Bendir margt til þess að þeir Gissur Einarsson, síðar biskup, hafi ætlað sér að
þýða alla biblíuna, og Páll Eggert Olason gerir því ráð fyrir að þeir hafi skipt
henni á milli sín þ.annig að fyrri helmingurinn hafi komið í hlut Odds en síðari
helmingurinn í hlut Gissurar (1922:557). Nokkurn veginn er víst að Oddur hafi
þýtt Davíðssálma (Magnús Már Lárusson 1951:154; Westergárd-Nielsen 1977:
802-803) en Westergárd-Nielsen eignar honum einnig 5. Mósebók, Fyrri kon-
ungabók, Jobs bók og hluta Spámannabókanna (Westergárd-Nielsen 1984:28).
Gissur mun hins vegar hafa þýtt Síraksbók og Orðskviðina (Westergárd-Nielsen
1955:XI). Auk þeirra munu biskuparnir Olafur Hjaltason og Gísli Jónsson hafa
fengist við þýðingu úr Gamla testamentinu (Haraldur Níelsson 1925:186).
Guðbrandur Þorláksson biskup safnaði þessum þýðingum saman og breytti
þeim að sínum málsmekk en þýddi sjálfur það sem óþýtt var. Hann tók Nýja
testamenti Odds upp í biblíu sína og gerði á því óverulegar breytingar. Af sam-
anburði á Mattheusarguðspjalli bókanna beggja má sjá að mjög margar þeirra
snerta aðeins rithátt, sumar beygingarfræði, aðrar val einstakra orða. Hvergi
virðist Guðbrandur þýða að nýju. Um fyrirmyndir Guðbrands vinnst ekki tími
til að ræða hér en rétt er að geta þess að Westergárd-Nielsen (1946:320-321)
þóttist víða sjá sterk áhrif frá Stjórn. Mér vitanlega liefur enginn kannað það
efni en freistandi er að ætla að líkindi eigi fremur rætur að rekja til lifandi bibl-
íumálshefðar en beinna tengsla.
Biblía Guðbrands kom út á Hólum 1584 og var í næstu tvær aldir fyrirmynd
annarra biblíuútgáfna. Guðbrandur gerði sér far um að vanda málfar þess er