Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 16

6
Orð og tunga
,,[e]inkenni skýringaorðabókar koma fram í því að yfirleitt er ekki
látið nægja að þýða enskt heiti með íslensku þegar vísun hugtaks-
ins liggur notendum ekki í augum uppi, heldur er lðgð áhersla á að
leiða mðnnum merkingu orðsins fyrir sjónir með íslenskri skýringu"
(1985:290). Þetta er vissulega rétt en ekki má gleyma eins og áður er
getið að stundum er enska heitið alls ekkert þýtt og bókin virkar eins
og einsmáls skýringaorðabók nema hvað skýringin sjálf er á íslensku.
Það er í þessu „þýðingarleysi" sem bókin sýnir stöðu enskrar tungu
í íslenskri menningu, orðið er látið óþýtt en aðeins sett fram skýring
eins og í einsmáls orðabók.
4 Umdæmi orðanna
Það er mér auðvitað víðs fjarri að ætla þýðendum, höfundum og öðr-
um aðstandendum verksins nokkuð annað en það sem þeir segja og
reyndu eftir bestu getu að gera og gerðu með miklum glæsibrag. En
það er nákvæmlega hin empíríska aðferð bókarinnar sem gerir það að
verkum að til verða göt í henni sem birta okkur götin í íslensku máli
og orðaforða. Hún sýnir einnig þá miklu þekkingu á ensku sem til er
hér á landi og um leið vaxandi tregðu til íslenskunar á því sem er orðið
svo kunnuglegt að okkur finnst óþarfi að „þýða" það. Það er til dæm-
is ekki mjög líklegt að við gerð ungversk-íslenskrar orðabókar hefðu
höfundar farið þá leið að hafa aðeins skýringar þar sem orðin sjálf er
ekki að finna. Annaðhvort kæmu þeir með nýyrði eða slepptu einfald-
lega færslunni. Skýringin er sú að ungverska og ungversk menning er
okkur meira framandi en hin bresk-bandaríska sem er orðin hálfopin-
ber hjá okkur og birtist í ástar-haturssambandi okkar við enska tungu
og að hluta bresk-bandaríska menningu undanfarna áratugi.
Við getum fundið ótal dæmi: það klassíska eru heiti bresk-banda-
rískra kvikmynda og sjónvarpsþátta og arinað í þá veruna. Frá því
kvikmyndasýningar á íslandi hófust voru titlar kvikmynda lengst af
þýddir þótt ekkert annað væri þýtt á íslensku. Eftir að þýðingar á
kvikmyndum hófust á árunum 1965-66 voru titlar kvikmynda oftast
þýddir áfram en á níunda og tíunda áratug 20. aldar fóru dreifing-
araðilar bandarískra mynda að þrýsta á um að hætta þessu. Morgun-
blaðið þráaðist lengi við en í kringum 1997 virðist þetta fjara út og nú
er svo komið að ekki er einu sinni alltaf haft fyrir því að þýða titla
barnamynda og kvikmyndahúsaeigendur bjóða meira að segja upp á