Orð og tunga - 01.06.2008, Síða 40

30
Orð og tunga
sökum meira en ella til hins sögulegra sjónarhoms, merkingar- og
notkunareinkenni orðanna séu rakin í sögulegu samhengi og í sinni
föstu mynd en minna sé hirt um vitnisburð lifandi málnotkunar. Hér
ræður að nokkm sú rótgróna hugmynd um notkun orðabóka að þær
megi kalla til vitnisburðar um gamla og rótgróna málvenju þegar mál-
notendur standa andspænis ókunnuglegri eða undarlegri mál- og
orðanotkun.
I þessu ljósi er vert að hugsa til þess að hinar stærstu og efnismestu
orðabækur hljóta að sínu leyti að eiga erfiðast með að endurnýjast til
samræmis við líðandi stund en efnisgnótt þeirra er hins vegar líkleg til
að tryggja að þær haldi þrátt fyrir það betur gildi sínu en efnisminni
orðabækur. Þegar haft er í huga að slík meginverk verða gjarna við-
miðun og fyrirmynd annarra minni orðabóka er skiljanlegt að fram-
þróun í gerð orðabóka sé víða tiltölulega hæg.
Þótt orðabækur og gerð þeirra mótist enn af þessum aðstæðum
hafa á undanförnum ámm átt sér stað breytingar sem kalla á ný við-
horf til orðabókarlýsingar og skapað hafa forsendur til að byggja upp
heildstæð orðabókarverk á traustari og víðtækari gmnni en áður. Hér
er að baki sú tæknilega bylting sem gerir mögulegt að safna, flokka
og greina orðabókarlegan efnivið á stórvirkan og markvissan hátt og
skila orðabókarlýsingu í rafrænum búningi. Sú efnisskipan og fram-
setning sem sniðin var að hinum prentaða búningi ræður ekki lengur
ferðinni og nýjar leiðir hafa opnast til að miðla orðabókarlegum upp-
lýsingum á beinni og skilvirkari hátt en áður. í því felast m.a. mögu-
leikar á að bregðast betur en áður við þeim vanda sem leiðir af fram-
vindu tímans.
Hér verður reynt að rýna ofurlítið í þá stöðu sem orðabókum og
orðabókarlýsingu er búin að þessu leyti og þá bæði litið til ríkjandi
hefðar og nýrra möguleika. Andspænis þeirri kyrrstæðu mynd sem
prentaðar orðabækur birta verða reifaðar hugmyndir um samfellda og
síkvika orðabókarlýsingu í rafrænu formi með margbreytilegri efnis-
þáttum og sveigjanlegri aðgangsskipan.