Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 112

102
Orð og tunga
(2) a. eiginnöfn: DavíÖ, Díana
b. heiti bókstafa: dé
b. skammstafanir: db, DDR, des.
c. fyrri eða síðari samsetningarliðir: desí-, -depla,
Mjög mikið er af sérmerktum orðum í /O og lætur nærri að helming-
ur orðaforðans sé merktur sértáknum. Orð þessi eru af hinum ýmsu
sviðum svo sem úr eldra máli, kveðskap, ýmsum sérfræðigreinum og
eru þar orð úr dýrafræði og grasafræði einna flest, auk þess sem stað-
bundinn orðaforði er allnokkur (sjá Guðrúnu Kvaran 1998; sjá einnig
Mörð Arnason 1998). í ÍF er hins vegar ekki mikið af staðbundnum
orðaforða, orðum úr skáldamáli eða öðrum fornyrðum. Hið sama má
segja um sérfræðiorð ýmiss konar, þeim er mjög stillt í hóf í ÍF. Taldist
mér til að í úrtakinu sem kannað var væru í ÍF 14 orð eða merkingar
táknuð sem sérfræðiorð ýmiss konar, eða um 13% flettiorðanna, en 68,
eða um 35%, í ÍO.
Afar lítið er af orðum í ÍF merktum með spumingarmerki sem
„ljótt (vont) mál" (bls. 13) en töluvert er af slíkum orðum í /O. Flest
þeirra em aðkomuorð af ýmsu tagi, misvel aðlöguð íslensku. Reyndar
virðist sem meðvituð stefna hafi verið að taka ekki með orð af erlend-
um uppruna í ÍF eða takmarka fjölda þeirra, a.m.k. fundust þau sára-
fá, en þó nokkuð er hins vegar af slíkum orðum í /O oft án nokkurrar
merkingar. I broti stafkaflans D sem til athugunar var er aðeins eitt
stjörnumerkt orð, ?dempari, sem auk þess er sérmerkt sem iðnaðar- og
tækniorð. í ÍO em auk þess orðin ?davíöa, ?dekklest, ?della (í merking-
unni 'ástarpungur', líka merkt sem staðbundið), ?dentíð og ?desímal-
kerfi. Einu ómerktu aðkomuorðin í ÍF em orðin debet og desílítri en í /O
eru þau mun fleiri, t.d. demókrati, depónera, desember og desíbel. Hugsan-
lega er hér haft að sjónarmiði að notendur ÍF þurfi ekki að fletta upp
erlendum orðum sem þeir kunna að rekast á í íslenskum texta, þau
séu þeim skiljanleg, en þó er allt eins líklegt að málræktarsjónarmið
hafi ráðið hér mestu um orðavalið.
Segja má að fágætari orð eða orðamerking sem allnokkuð er af í
/O hafi almennt ekki ratað á síður ÍF og orðaforðinn samanstandi að
stærstum hluta af almennu orðafari sem rekast má á í rituðum textum
íslenskum af margvíslegu tagi. Hér munar auðvitað líka miklu um
fækkun sérmerktra orða af ýmsu tagi eins og rakið hefur verið. Þau
orð sem talin eru upp í (1) eru því frekar til marks um undantekningu
en reglu. Þetta er vitaskuld ályktun sem dregin er af örlitlu úrtaki en