Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 117
107
Þóra Björk Hjartardóttir: íslenzk-færeysk orðabók
(7) bráðræði (= fljótfærni, glapræöi), fjargviðrast (= fjasa, fjöl-
yrða), fullreyna (= þrautkanna alla möguleika), hrakleg-
ur (= smánarlegur, skammarlegur), lausagangur (= hæga-
gangur, tómagangur), leyniþjónusta (njósnastarfsemi í
[svo!] vegum ríkisstjórnar), talnaband (= bænaband)
Ætíð fylgir einnig merkingarskýring innan sviga þar sem gerð er grein
fyrir ólíkri merkingu margræðra orða í sundurliðuðum undirflettum
og eru þær einnig í langflestum tilvikum teknar úr ÍO. Eins og með
aðrar merkingarskýringar gagnast þær einnig fyrst og fremst íslensk-
um notendum til að finna hið rétta færeyska jafnheiti hverju sinni.
Sérkennilegri eru þó grískar skýringar og orðfræðilegar upplýs-
ingar ritaðar með grísku letri sem finna má í stöku flettum, einkum
með sérhæfðum orðaforða af ýmsu tagi. Hér er eitt slíkt dæmi:
(8) myntsöfnun, -ar, kv. myntsavning (gr. vogtogaxoXoyía
< vó(j.to[ia ef. vógtogaxq mynt + Xóyta orð, fræði, þekking).
Spyrja má hver tilgangurinn með slíkum skýringum sé annar en al-
fræðilegur því í langfæstum tilvikum bæta þær nokkru við merking-
arskýringu uppflettiorðanna. Hér hefur áhugasvið höfundar fengið að
ráða helst til miklu en hann hefur eins og fram kemur í formála ÍF (bls.
7) lengi fengist við smíði grísk-íslenskrar orðabókar. Fyrirmyndina er
a.m.k. ekki að finna í ÍO. Það á hins vegar oft við um latnesk tegunda-
heiti við dýra- og plöntuheiti og önnur sérhæfð orð sem víða standa
við færeysku merkingarskýringarnar.
Margræðri merkingu eins og sama orðs er haldið aðgreindri og
komið á framfæri í tölusettum undirflettum. Yfirleitt er einungis al-
gengari merking sýnd og fágætari sleppt eins og samanburður við ÍO
á hluta stafkaflans D leiddi í ljós og greint var frá í 3.2. Þar voru nefnd
eftirfarandi dæmi um sjaldgæfari merkingu orða sem tilgreind er í 10
en ekki í ÍF: dekur 'óþarft skraut', deli 'defill, skrambi' og 'stuttur, digur
hákarl', demba 'hröð reið' og derringur 'kaldi, stinnur vindur'.
Orðasamböndum og notkunardæmum af ýmsu tagi sem undir-
skipuð eru einstökum flettugreinum er í hóf stillt og yfirleitt eru þau
mun færri en undir sambærilegum flettiorðum í 10. Þau eru þó með
því sama marki brennd og í ÍO að vera af ýmsu tagi og ekki alltaf
ljóst hvað ræður niðurröðun þeirra sem er reyndar oftast raunin um
íslenskar orðabækur að mati Jóns Hilmars Jónssonar (2005:28). Taka
má dæmi af sögninni deila. Þar eru aðeins nefnd tvö sambönd: það