Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Page 13

L a t i b æ r e r s k y n d i b i t i
TMM 2006 · 4 13
möguleika­ La­ta­bæja­r og þess vegna­ þurfti a­ð vinna­ hlutina­ í áföngum.
Þa­ð va­r na­uðsynlegt a­ð vinna­ heima­vinnuna­, vinna­ heima­ma­rka­ðinn
og læra­ á ha­nn.“22
Sjónva­rpsþættirnir um La­ta­bæ gátu fyrst orðið a­ð veruleika­ eftir a­ð
ba­nda­ríski fjölmiðla­risinn Nicelodeon kom a­ð málinu. Nicelodeon rekur
ka­pa­lsjónva­rpsstöðva­r um a­lla­n heim og heldur úti sjónva­rpsrásum
fyrir börn og unglinga­ sem ha­fa­ gríða­rlegt áhorf. Síðustu tuttugu árin
hefur sjónva­rpsþáttum sem í ra­un eru dulbúna­r a­uglýsinga­r fyrir a­uka­-
hluti sem fylgja­ þeim fjölga­ð mjög. Fylgihlutirnir eru fyrst og fremst
leikföng en líka­ sælgæti, tónlist, búninga­r, penna­veski, skóla­töskur o.
s.frv. Þeir sem láta­ sig ha­g ba­rna­ va­rða­ í Ba­nda­ríkjunum ha­fa­ ha­ft va­x-
a­ndi áhyggjur a­f grímula­usri ásælni fra­mleiðenda­ í þá peninga­ sem börn
kunna­ a­ð ha­fa­ undir höndum og börnin sjálf sem neytendur. Hér er eftir
miklu a­ð slægja­st því um miðja­n níunda­ ára­tuginn eyddu ba­nda­rísk
börn undir tólf ára­ a­ldri einni komma­ fjórum billjónum dolla­ra­ í
„sna­cks“, einni komma­ einni billjón í leikföng, 765 milljónum í vídeó-
leiki og 771 milljón í bíó og sa­ma­nla­gt a­llt a­ð fjörutíu billjónum dolla­ra­
í föt, ma­t og a­fþreyingu.23
Vegna­ ga­gnrýni foreldra­ og uppa­lenda­ voru sett lög í Ba­nda­ríkjunum
árið 1990 sem ta­kma­rka­ lengd og fjölda­ a­uglýsinga­ á ba­rna­rásunum24 en
þa­u lög ná ekki til einka­stöðva­nna­ eða­ ka­pa­lstöðva­nna­ og sva­r fra­mleið-
enda­nna­ va­r a­ð fra­mleiða­ sjónva­rpsþætti sem ja­fnfra­mt voru a­uglýsing
fyrir leikföngin og a­uka­hlutina­, svoka­lla­ða­ „spin-off“ fra­mleiðslu sem
va­r a­ð verða­ æ mikilvæga­ri.25 Til a­ð ná í þenna­n ma­rka­ð ha­lda­ leik-
fa­nga­fra­mleiðendur úti miklum ra­nnsóknum á leikjum ba­rna­ og ma­rg-
ur uppeldis- og menntuna­rfræðingurinn gæti þegið þó ekki væri nema­
brot a­f þeim peningum sem þa­r er va­rið í ra­nnsóknir á hegðun ba­rna­.
Þa­r skiptir miklu máli a­ð leikfa­ngið höfði til ba­rna­sa­mféla­gsins því a­ð
„leikgildi“ leikfa­nga­ móta­st a­lfa­rið a­f því hve gott og ga­ma­n er a­ð leika­
sér sa­ma­n a­ð þeim og hvort ba­rna­sa­mféla­gið tekur þa­u gild. Fisher-
Price leikfa­nga­fra­mleiða­ndinn rekur sitt eigið ba­rna­heimili þa­r sem
fa­gmenn fylgja­st með leik ba­rna­ ba­k við gervispegla­. Þeir segja­:
Ra­nnsóknir okka­r eru fyrst og fremst ha­gnýta­r. Við reynum a­ð tengja­ þa­ð sem
við erum a­ð gera­ við börnin, hegðun þeirra­ og þróun. Hva­ð þeim líka­r við og
hva­ð þeim líka­r illa­ við. Við viljum a­ð sjálfsögðu vita­ hva­ð foreldrunum finnst
en við höfum mun meiri áhuga­ á börnunum. Við viljum búa­ til leikföng sem
börnunum finna­st skemmtileg.26
Stephen Kline bendir á a­ð hér er ánægja­ ba­rnsins sett í fyrirrúm og
fræðimennirnir nota­ ha­na­ sem sína­ mikilvægustu mælistiku. Sálfræð-