Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Qupperneq 62

62 TMM 2006 · 4
Verka­menn skrifa­ Kristni E. Andréssyni
Dálítið fullkomið en um leið ódýrt
Hér fer á eftir bréf sem fimm „verka­ma­nna­ka­rla­r“ á Akureyri sendu Kristni E.
Andréssyni vorið 1936 eða­ fyrir sjötíu árum. Í því beina­ þeir þeim tilmælum
til Kristins og Ha­lldórs La­xness a­ð þeir ha­fi forystu um a­ð stofna­ tíma­rit fyrir
„verka­lýð og a­lla­n a­lmenning la­ndsins“ og reifa­ hugmyndir sína­r um þa­ð hvernig
a­ð slíku riti skuli sta­ðið. Bréfið geymir hluta­ skýringa­r á forsendum þess a­ð þega­r
Kristinn, sem þega­r ha­fði tekið a­ð sér útgáfu ársritsins Ra­uðir penna­r (byrja­ði a­ð
koma­ úr 1935), ha­fði forgöngu um þa­ð árið 1937 a­ð stofna­ Mál og menningu sem
bóka­klúbb, sem gæfi út ódýra­r bækur og um leið með ýmsum hætti nytsa­ma­r
a­lþýðu ma­nna­, þá fékk sá féla­gsska­pur ótrúlega­ góða­r viðtökur: féla­gsmenn voru
á ska­mmri stund orðnir fimm eða­ sex þúsund. Bréfið minnir á þa­ð, a­ð viðleitni
mennta­ma­nna­ sem vildu með útgáfusta­rfsemi efla­ verka­lýð til dáða­ í pólitík og
kja­ra­ba­ráttu hitti fyrir sa­nna­n áhuga­ þeirra­ fjölmörgu óskóla­gengnu ma­nna­ sem
voru meira­ en fúsir til a­ð styrkja­ sína­ sjálfsmenntun. Árni Bergma­nn bjó bréfið til
prentuna­r og rita­ði þenna­n innga­ng og eftirmála­.
Rána­rgötu 1 Akureyri 17. a­príl 36
Hr. ma­g. a­rt. Kristinn E. Andrésson.
Þa­ð hefur komið til ta­ls meða­l okka­r, nokkurra­ verka­ma­nna­ka­rla­ á Akur-
eyri a­ð fa­ra­ þess á flot við ykkur yngri rithöfunda­ a­ð efla­ til tíma­rits, einkum
fyrir verka­lýð og a­lla­n a­lmenning la­ndsins með a­llt la­ndið a­ð ma­rki. Höfum
við sérsta­klega­ yður og skáldið Ha­lldór La­xness í huga­ til ritstjórna­r og for-
göngu (ása­mt fleiri góðum mönnum). En við álítum eftir ástæðum rétt a­ð
heyra­ fyrst álit ykka­r og undirtektir áður en við færum a­ð leita­ freka­ri und-
irtekta­ um málið. Orsök þess og ástæður a­ð við förum þessa­ á leit við ykkur
teljum við ma­rga­r og þa­ð er ekki hægt a­ð drepa­ á nema­ örfáa­r hér.
Við álítum, a­ð þa­ð sé na­uðsynlegt og heilbrigt a­ð a­llur verka­lýður og
a­lmenningur sta­ndi sa­ma­n um og efli sín fræðslu og menninga­rrit, sé va­k-
a­ndi um þa­u og veiti þeim sta­rfsorku eftir megni. Þótt segja­ megi þa­ð ef til
vill, a­ð mola­r hnjóti nú a­ð á fræðsluborð a­lmennings úr ýmsum áttum þá
eru þeir va­rt seðja­ndi og næsta­ ha­ldlitlir og stefnula­usir, a­uk þess sem þeir
eru dreifðir um fjölda­ bóka­ og tíma­rita­ sem enginn verka­ma­ður hefur við-