SÍBS blaðið - 01.11.2000, Blaðsíða 12

Málþmg^
S±Jaðið
Elísabet Arnardóttir, talmeinafræöingur:
Biýnum raustina á Reykjalundi
Raddþjálfun sem liður í hópmeðferð
Parkinsonsjúklinga
Á Reykjalundi hefur veriö boðiö upp á hópþjálf-
un fyrir Parkinsonsjúklinga síðan snemma árs
1998. Frá upphafi hefur einn liður í þjálfuninni
verið sérstök raddþjálfun. Mjög stór hluti þeirra
sem eru með Parkinsonveiki fær einkenni í tal
og má þar nefna óskýrmæli, hæsi og kraftlitla
rödd (sjá mynd 1). „Hefðbundin" tal-
þjálfun, t.d. að reyna að minnka
óskýrmæli, hægja á tali o.þ.u.l. hefur
ekki gefið nógu góða raun og erfitt
hefur verið að sýna fram á langtíma-
áhrif slíkrar meðferðar. Raddþjálfunin
beinist hinsvegar íýrst og fremst að því
að auka kraftinn í röddinni og vinna
gegn rangri tilfinningu sjúklinga um
eigin raddstyrk en þeir skynja illa
hversu lágt þeir tala (skynrænt einkenni
Parkinsonveiki). Raddþjálfun sú sem
beitt er á Reykjalundi er að bandarískri
fyrirmynd (Lee Silverman Voice Treatment). Sýnt
hefur verið fram á að þegar Parkinsonsjúklingar
Parkinsonveiki -
helstu einkenni í tali og rödd
/ Minnkuð blæbrigði SÉt
/ Oskýr framburður
/ Hraðanir
/ Hökt - „stam“
/ Hæsi eða ræma
/ Kraftminni rödd
Aö auki: Minnkud
svipbrigdi
Mynd 1. Um 75% einstaklinga með Parkinsonveiki
finna fyrir einhverjum vandamálum í tengslum við tal
og rödd. Þegar vöðvar í andliti stirðna dregur úr
svipbrigðum og við það minnka einnig
tjáningarmöguleikar viðkomandi.
hækka róminn þá um leiö tala þeir hægar og
skýrar. Þvi má segja að með því að tala hœrra
slái menn tvær flugur í einu höggi.
Hvernig er röddin þjálfuð?
Umrædd raddþjálfun fer fram 3-5 sinnum í
viku, hálftima í senn en hóparnir eru á
Reykjalundi um fimm vikna skeið. Þátttakendur
fá einnig æfingar sem þeir iðka fýrir utan
þjálfunartímana (radd- og andlitsæfingar) og
stundum eru raddæfingar fléttaðar inn í
vatnsleikfimina sem boðið er upp á þrisvar í
viku. Að auki fá þátttakendur fræðslu um tal
og rödd og þá kyngingartregðu sem fýlgt getur
Parkinsonveiki. Raddþjálfuninni má lýsa
þannig í stórum dráttum að byrjað er á
sérhljóðum, síðan orðum, setningum og í lok
jíjálfunartimabils eiga þátttakendur að geta
haldið uppi samræðum með kraftmeiri rödd. í
hverjum tíma er mældur raddstyrkur á löngu
/a/ hljóði (með desibelamæli) og einnig er mælt
hversu lengi fólk getur haldið röddun á sama
hljóði. Lykilatriðið með þessum mælingum er
að sýna fólki svart á hvitu raddstyrkinn, því
oft eiga þessir einstaklingar mjög erfitt með að
trúa því þegar maður bendir þeim á að þeir tali
lágt. Þá er gott að geta bent á mælinn sem
sýnir óumdeilanlega raunverulegan raddstyrk.
Hver einstaklingur setur sér í byrjun markmið
um raddstyrk og úthald og keppir að því með
æfingum að ná sínum markmiðum.
Ber þjálfunin árangur?
Próf eru lögð fýrir sjúklinga fýrir þjálfun, við
útskrift og 3 mánuðum eftir útskrift (eftirfýlgd).
Samantekt á þessum árangursmælingum hingað
til sýnir svo ekki verður um villst að þátttak-
endur í prógramminu ná kraftmeiri rödd og
eftirfýlgdarmælingar gefa ástæðu til að ætla að
meðferðarformið hafi langtímaáhrif (mynd 2).
Reynsla undirritaðrar sýnir að besta möguleika
Raddstyrkur - fyrir og eftir þjálfun
Langt/a/ Tal
Mynd 2. Bláu stöplarnir sýna raddstyrk fyrir þjálfun og
þeir vínrauðu eftir þjálfun. Um er að ræða samantekt
mælinga fyrir 34 einstaklinga sem tekið hafa þátt í hóp'
þjálfun á Reykjalundi. Fyrra stöplaparið sýnir raddstyrk
á löngu /al hljóði og það síðara í eðlilegu tali. Mun-
urinn fyrir og eftir þjálfun er marktækur (p<0,0001).
á árangri eiga þeir sem eru með sjúkdóminn á
fýrri stigum (Hoehn og Yahr 1-3) og geta til-
einkað sér nýja þekkingu. I því felst skýr
ábending til lækna um að vísa Parkinsonsjúkl-
ingum í talþjálfun sem fýrst eftir greiningu,
áður en einkenni í tali og rödd eru orðin of
alvarleg til að sporna við fótum með æfingum.
Heimildir:
Ramig, L.O.; Countryman, S.; O'Brien, C.; Hoehn, M.
Thompson, L. Intensive speecli treatment for patients with
Parkinson’s disease. Neurology. Des. 1996.
Ramig, L.O. Speech Therapy for patients with Parkinson’s
disease. Úr Koller, W. Et Paulson, G. (ritstj.) Tlierapy and
Parkinson’s disease. 1993.
Elísabet
Arnardóttir