Morgunblaðið - 31.12.2016, Blaðsíða 34

Við áramót
Á
rið 2016 hefur verið viðburðaríkt og á margan hátt
einkenna óvæntir atburðir það. Það verður ekki
litið fram hjá miklum sviptingum í stjórnmálum,
sem þó urðu ef til vill minni en margir gerðu ráð
fyrir á vordögum. Ríkisstjórnin stóð af sér van-
trauststillögu og meirihluti þings hafnaði vorkosningum.
Stjórnarflokkarnir, sem vildu ljúka tilteknum lykilmálum, boð-
uðu þó til kosninga fyrr en áður var ætlað. Þrátt fyrir hag-
felldar aðstæður í efnahagsmálum okkar Íslendinga hafa nið-
urstöður þeirra kosninga reynst öllum flokkum flókið
úrlausnarefni. Leiðtogar stjórnmálaflokkanna ásamt nýkjörn-
um forseta hafa því þurft að takast á við stjórnarmyndun sem
hefur tekið lengri tíma en þekkst hefur í áratugi. Þótt æskilegt
sé að slík staða komi ekki upp hefur hún þó gefið flokkunum til-
efni til að ræða saman um hugmyndafræði og málefni á öðrum
nótum en venjulega tíðkast í íslenskum stjórnmálum. Ef til vill
hafa þau samtöl leitt til þess að þinginu auðnaðist að ljúka mik-
ilvægum málum fyrir jól, þar á meðal fjárlögum og brýnum
breytingum á lífeyrisréttindum opinberra starfsmanna, sem
verða mikilvægt lóð á vogarskálarnar þegar kemur að því að
mynda hér einn vinnumarkað.
x x x
Í gegnum tíðina hefur verið tekist á um ýmis hugmynda-
fræðileg álitaefni í íslenskri pólitík. Oft hafa þau snúist um af-
stöðu til utanríkismála. Áður fyrr
jafnan um það hvernig menn horfðu
ýmist til austurs eða vesturs en í
seinni tíð um hversu langt skyldi
gengið í alþjóðasamstarfi. Álitaefnin
hafa einnig snúið að sameiginlegum
auðlindum, hvernig mætti best mæta
þeirri kröfu að nýta og vernda og
skipta gæðunum sem þessar auðlind-
ir gefa af sér. Slík umræða er nauð-
synleg og átök um hugmyndir eru af
hinu góða. Í heilbrigðu umhverfi gef-
ur slíkt starf af sér málamiðlanir en
einnig nýjar hugmyndir sem hefðu
ekki orðið til nema með virkri og öflugri umræðu og samstarfi.
Þannig hafa lausnir fæðst í ýmsum erfiðum úrlausnarefnum,
eins og við uppgjör fallinna fjármálafyrirtækja og afnám hafta.
Þar hefur tekist einstaklega vel til og er áætlun um losun hafta
afrakstur þrotlausrar vinnu, með aðkomu innlendra og er-
lendra sérfræðinga, sem höfðu mismunandi sýn á ólíka þætti
vandans. Engum vafa er undirorpið að sú leið sem stjórnvöld
hafa farið við lausn þessara úrlausnarefna mun verða öðrum
fyrirmynd til framtíðar.
x x x
Nú við áramót er ástæða til að líta um öxl á árangur síðustu
ára. Á þessu ári varð ljóst að kostnaður íslenska ríkisins vegna
hrunsins yrði endurheimtur og gott betur. Afgangur fjár-
lagaáranna 2014-2016 vegur upp allan hallarekstur áranna á
undan. Þjóðarframleiðslan hefur náð sér á strik og er orðin
meiri en þegar best lét fyrir fall bankanna, uppgangur ferða-
þjónustunnar hefur þar gegnt stóru hlutverki.
Nú um áramótin taka gildi mikilvægar breytingar á tekju-
skatti og tollum. Skattar á launatekjur lækka og tollar falla nið-
ur. Afnumdir eru tollar á snyrtivörur, hreinlætisvörur, bús-
áhöld, barnavagna, ísskápa, sjónvörp, veiðivörur, bílavarahluti
og mikinn fjölda annarra innflutningsvara, en breytingin varð-
ar um 1.250 tollskrárnúmer. Auk þess að lækka vöruverð munu
þessar breytingar styrkja verulega stöðu innlendrar fram-
leiðslu sem treystir á innflutt aðföng.
Hið mikla úrlausnarefni stjórnmálanna nú er hvernig eigi að
varðveita og vinna úr þeirri góðu efnahagslegu stöðu sem hefur
skapast. Ísland á í fyrsta sinn í yfir 50 ár meira erlendis en það
skuldar, skuldastaða heimila og fyrirtækja er orðin betri en í
lok síðasta góðæris, verðbólga er lítil og kaupmátturinn vex
verulega ár frá ári. Í slíku ástandi felst áskorun. Áskorun um
að halda vel á spilunum og gæta þess að jafnvægi verði komið
á, þannig að ávinningur síðustu ára brenni ekki upp á stuttum
tíma, heldur verði einnig vöggugjöf komandi kynslóða.
Við skulum ekki gera þau mistök að halda að eitthvað sé unn-
ið með því að taka nú meira út í lífsgæðum en efni standa til. Af
reynslunni er víst að lífsgæðum, sem ekki er innistæða fyrir,
mun þurfa að skila til baka með
minna verðmæti gjaldmiðilsins,
verðbólgu og atvinnuleysi. Ljóst
er að til að langtímaárangur náist
þarf gott samstarf og samstöðu
um megináherslur milli stjórn-
valda og vinnumarkaðar. Í þeim
efnum þurfa allir að vera reiðu-
búnir að leggja sitt af mörkum í
þágu aukins stöðugleika.
Um leið þarf að hafa hugfast að
viðfangsefni okkar eru ekki
bundin við efnahagsmálin ein.
Öruggt umhverfi, ánægja með
þjónustu og traust á stofnunum er til dæmis ekki eitthvað sem
er líklegt til að verða mælt í beinhörðum hagtölum. Þetta skipt-
ir þó allt miklu máli. Að byggja upp traust landsmanna, sem
hefur dvínað á svo mörgum sviðum, skiptir máli. Það hefur
dregið fram úr hófi úr samstöðu og sátt um lykilstofnanir og
verkefni, ekki einungis á sviði stjórnmálanna heldur í garð ým-
issa þeirra er leitast við að auka samheldni og þjóðarstolt.
Gagnrýni er nauðsynleg, en oft og tíðum mætti virða betur það
sem þó er vel gert. Reyna að sjá hið góða í fólki og leyfa
náungakærleik og umburðarlyndi fyrir ólíkum skoðunum að
njóta sín – sem og bjartsýni og jákvæðni í þjóðfélagsumræð-
unni. Í uppbyggingarstarfi eru slíkir eiginleikar nauðsynlegt
veganesti.
x x x
Árið hefur verið tíðindasamt á alþjóðlegum vettvangi. Heim-
urinn hefur ekki farið varhluta af hryðjuverkum og stríðs-
átökum og afleiðingar þeirra eru ekki staðbundnar. Fjöldi fólks
er á flótta og umsóknum um alþjóðlega vernd hérlendis hefur
fjölgað mikið. Á þessu ári hafa yfir 1000 manns sótt um hæli
eða um þrisvar sinnum fleiri en allt árið 2015. Ríkisstjórnin
ákvað haustið 2015 að leggja tvo milljarða til flóttamannamála
fram til ársloka 2016, en ljóst er að þar verður ekki staðar num-
ið. Verkefnið er áfram viðamikið og verður ekki unnið að lausn
þess öðruvísi en í alþjóðlegri samvinnu.
Andstætt spám ákváðu Bretar í sumarbyrjun að ganga úr
Evrópusambandinu. Útgangan mun reyna á Evrópusambandið
og ekki ljóst í hvaða farveg samskipti Breta og ESB verða
leidd. Brýnt er að vera vel vakandi fyrir því máli, enda miklir
hagsmunir fólgnir í tengslum okkar við Bretland. Þar hefur
fjöldi Íslendinga í gegnum tíðina sótt sér menntun og starfað,
auk þess sem Bretland er eitt mikilvægasta viðskiptaríki Ís-
lands.
Niðurstöður bandarísku forsetakosninganna komu einnig
mörgum á óvart. Við Íslendingar eigum mikla hagsmuni af vin-
samlegum samskiptum vestur um haf í margvíslegu tilliti. Þétt-
riðið samgöngunet í lofti sem á legi tengir löndin mikilvægum
viðskiptaböndum. Tækifæri til aukinna samskipta á sviði
mennta, menningar, vísinda og viðskipta eru ómæld. Samstarf
þjóðanna í öryggis- og varnarmálum hefur gegnt lykilhlutverki
í utanríkisstefnu okkar og mun gera áfram um ókomin ár.
x x x
Þennan síðasta dag ársins 2016 geta Íslendingar litið stoltir
um öxl. Árið hefur verið gjöfult á sviði menningar, lista, – og
ekki síst íþrótta. Við höfum fengið tækifæri til að gleðjast með
afreksfólki okkar sem hefur verið okkur til mikils sóma á al-
þjóðavettvangi. Það er nánast sama hvaða grein er nefnd, golf,
sund, handbolti, körfubolti, knattspyrna, fimleikar, kraftlyft-
ingar og áfram mætti telja – æ oftar má rekast á Íslendinga í
hópi þeirra bestu.
Líklega hefur fátt sameinað þjóðina jafn duglega og frammi-
staða íslenska landsliðsins í Frakklandi. Ekki einungis hjá
þeim sem lögðu land undir fót, heldur líka öllum þeim sem sam-
einuðust hér heima yfir sjónvarpinu og hlustuðu á Gumma Ben
breytast í mannlega hundablístru. Stemningin á Arnarhóli var
ólýsanleg og sýndi hvernig okkur tókst að víkingaklappa okkur
saman sem þjóð. Ég lít því björtum augum til ársins 2017 og
komandi afreka íþróttafólksins okkar, ekki síst íslenska
kvennalandsliðsins í knattspyrnu sem tekur þátt í úr-
slitakeppni EM í Hollandi.
x x x
Fyrir hönd Sjálfstæðisflokksins óska ég landsmönnum öllum
hamingju og velfarnaðar á nýju ári.
Bjarni Benediktsson formaður Sjálfstæðisflokksins
Morgunblaðið/Golli
’
Í slíku ástandi felst áskorun.
Áskorun um að halda vel á spil-
unum og gæta þess að jafnvægi
verði komið á, þannig að ávinn-
ingur síðustu ára brenni ekki upp á
stuttum tíma, heldur verði einnig
vöggugjöf komandi kynslóða.
34 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2016