SÍBS blaðið - 01.11.2006, Blaðsíða 25

verið með að klæða sig, borða eða tala. Afleið-
ingar fötlunar geta einnig breytt hlutverkum
innan fjölskyldu og viðkomandi getur ekki
stundað sömu vinnu og áður. Sumir sjúkdómar
eru langvinnir og jafnvel versnandi þar sem
einkenni breytast eftir framgangi sjúkdómsins.
Mikilvægt er að endurmeta stöðu einstaklings
ef ný einkenni koma fram og bregðast við þeim
og því verður endurhæfingin stundum áfram-
haldandi ferli.
Endurhæfingin er fjölþætt
Á tauga- og hæfingarsviði er unnið eftir hug-
myndafræði International Classification of
Functioning and Health (ICF). Með notkun ICF
er litið á færni og færniskerðingu með tilliti til
heilsu. Þar fæst góð mynd af fötlun einstakl-
ingsins, einkennum, styrkleikum hans og veik-
leikum. Auðvelt er að sýna hvaða þörf viðkom-
andi hefur fyrir meðferð og úrrræði.
Hugmyndafræði ICF samrýmist því vel vinnu í
endurhæfingu, þar sem lokatakmark meðferðar
er alltaf að viðkomandi nái sem mestri virkni
og þátttöku miðað við getu sína.
Einstaklingur. Með endurhæfingu er leitast
við að hjálpa fólki að ná fyrri færni í lífinu.
Hér er átt við líkamlega, andlega og félagslega
færni. Eins og sést að framan eru sjúkdómar og
einkenni fólks á tauga- og hæfingarsviði mis-
munandi, en einnig aldur og hlutverk fólks í
lífinu. Hvernig hver og einn bregst við mótlæti
og hverjir styrkleikarnir eru er einstaklings-
bundið. Í byrjun endurhæfingingar þarf því að
greina vandann út frá sjúkdómi eða skaða. Síðan
skilgreina vandamál sem eru mest ríkjandi og
þarfnast úrlausnar hverju sinni. Meta þarf mark-
mið viðkomandi og hvaða virkni hann óskar
eftir að ná. Meðferð getur síðan verið fólgin í
þjálfun ýmissa vöðva eða athafna til að minnka
einkenni. Prófa nýja virkni og leiðbeina hvernig
megi yfirfæra nýjar áherslur í eigið umhverfi.
Út frá þessu er tekin afstaða til hvaða fagaðilar
koma að meðferð. Það er styrkur þverfaglegrar
endurhæfingar á stað eins og Reykjalundi að þar
er samankominn hópur sérfróðra fagaðila sem
vinna saman í teymi og þannig fær einstakling-
urinn bestu ráðgjöf og meðferð sem völ er á.
Samfara allri meðferð er almenn fræðsla um
mikilvægi þess að viðhalda þeirri virkni sem
viðkomandi ræður við. Því eftir endurhæf-
ingu er mikilvægast að framfylgja markmiðum
sínum þegar heim er komið.
Umhverfi. Á tauga- og hæfingarsviði er lögð
áhersla á að halda fjölskyldufundi þar sem
nánustu aðstandendum er boðið til fundar
ásamt einstaklingnum sem er í endurhæfingu.
Meðferðaraðilar teymis upplýsa á fundinum
um styrkleika og veikleika viðkomandi og lögð
er áhersla á áframhaldandi virkni. Fræðsla er
einnig veitt eftir þörfum. Oft eykst skilningur
fjölskyldu á málefnum einstaklingsins sem leið-
ir til betri stuðnings sem auðveldar honum að
halda markmið sín þegar heim er komið.
Algengt er þó að fólk með flókin líkamleg og
vitræn vandamál þurfi meiri stuðning og þarf
þá einnig að leita til þjónustu samfélagsins,
eins og félagsþjónustu, svæðisskrifstofu um
málefni fatlaðra eða heimahjúkrunar.
Nauðsynlegt getur verið að meta hvort fötlun,
annað hvort líkamleg eða vitræn, skerði mögu-
leika til náms eða vinnu. Fræðsla og stuðningur
inn í skóla eða vinnustaði er oft mikilvæg. Þar
er upplýst um einkenni viðkomandi svo hægt
sé að sniðganga takmarkanir í vinnuumhverfi
en leggja áherslu á það sem einstaklingur
ræður við. Með þessari nálgun eru auknar líkur
á vinnuhæfni og þar með aukinni þátttöku í
þjóðfélaginu.
Lokatakmark endurhæfingar
er virkur einstaklingur
Eftir því sem einkenni og skerðing fólks er fjöl-
breytilegri, er mikilvægara að fá hjálp til að
greina vandann og beina augum að styrkleikum
hvers og eins. Þegar málum er þannig háttað er
þverfagleg endurhæfing nauðsynleg. Sameig-
inlegt lokatakmark er alltaf að virkja einstakling-
inn til þátttöku. Sú þátttaka getur beinst að eigin
umsjá, fjölskyldu eða námi/starfi, allt eftir getu.
Ólöf H. Bjarnadóttir
yfirlæknir á tauga- og hæfingarsviði
Reykjalundi