Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1976, Blaðsíða 41

Nitrofuratoin, Nalidixinsýra, Cephaloridin (ef gefa
þarf frusemid eða etakrinsýrur með), Chloramphenicol
og Trimetroprim-sulfamethoxazol.
F. Verkunarháttur
Sýklalyfjum má skipta í 2 flokka eftir því hvort þau
geta drepið sýkil eða einungis heft vöxt hans:
1. Sýkladrepandi (bacteriocid): Penicillin, allar teg-
undir, Cephalosporin, Kanamycin, Gentamycin,
Polymixin, Colistin, Trimethoprim-sulfamethoxazol,
Fucidin. Sé magn þessara lyfja í blóði lágt, getur
verkunin orðið einungis sýklaheftandi.
2. Sýklaheftandi (bacteriostatisk): Öll hin, þó geta
sum verið sýkladrepandi gegn einstökum sýklum ef
magn þeirra er mjög mikið t. d. erythromycin.
Við sumar tegundir sýkingar er æskilegt eða óhjá-
kvæmilegt að nota sýkladrepandi lyf. Dæmi: Hjarta-
þelsbólga, meiri háttar sýking í blóði, beinasýking,
nýrnasýking, sýkingar í fólki með hvítblæði, lymphoma
eða útbreitt krabbamein og fólki á sterum, í geislun eða
á öðrum immunosuppressiv lyfjum, sýkingar í nýfædd-
um börnum og hjá mjög gömlum einstaklingum.
Sýklaheftandi og sýkladrepandi lyf notuð samtímis
geta hæglega dregið hvert úr verkunum annars, imdan-
tekning er þó penicillin -j- sulfa. Best er að nota ein-
ungis eitt sýklalyf í einu og þá með sem þrengsta verk-
un miðað við yfirstandandi sýkingu. Segja má að því
breiðari sem verkunarsvið þess lyfs eða lyfja er sem
sjúklingur fær og því langvinnari sem notkunin er því
meiri hætta er á að öllum eðlilegum hakteríugróðri
líkamans verði útrýmt og þá taki sér hólfestu sýklar
með aukna lyfjamótstöðu eða sveppir.
G. Gjöf fleiri en eins sýklalyfs samtímis
í ýmsum tilvikum er réttlætanlegt og nauðsynlegt að
gefa fleiri en eitt sýklalyf samtímis:
1. Til að ná með samverkun sýkladrepandi verkun
(Trimeth./sulfa).
2. Um er að ræða fleiri en einn sýkil með mismunandi
næmi.
3. Til að tefja fyrir að lyfjamótstaða myndist (óhjá-
kvæmilegt við m. tuberc.).
4. Lyfið sem við á hefur hættulegar aukaverkanir í
háum skömmtum og eru þá notaðir lægri skammtar
af því en öðru lyfi bætt við sem hefur minni auka-
verkanir.
5. I byrjun meðferðar á svæsinni, óþekktri sýkingu.
H. Orsakir árangurslausrar meðferðar
Sýklalyf þurfa vissan tíma til að ná verkun sem kem-
ur kliniskt í ljós, oftast a. m. k. 1-2 sólarhringa. Ber að
öðru jöfnu að varast að skipta of ört um lyf þar eð
meðferð getur þá oröið alveg gagnslaus.
Nái meðferð ekki tilætluðum árangri ber að athuga:
Hvort sjúklingur hafa tekið lyfið.
Hvort hann hafi tekið það í réttum skömmtum.
Hvort lyfið hafi ekki frásogast vel, t. d. vegna uppkasta,
niðurgangs, máltíða eða sjúklegs ástands meltingar-
vegar.
Hvort lyfið hafi ekki komist að hinum sýkta stað t. d.
lokaðri ígerð.
Hvort sýni hafi verið skakkt tekið eða næmispróf ekki
rétt.
Hvort lyfið hafi eyðilagst í líkamanum vegna áhrifa
sýkla (penicillinasi).
Hvort sýrustig þvags sé hæfilegt miðað við viðkomandi
lyf (mandelamin, streptomycin).
Hvort 2 lyf gefin samtímis séu að draga úr verkunum
hvors annars.
Hvort um sýkingu af ónæmum sýklum (t. d. veirum)
sé að ræða eða hita af öðrum orsökum en sýkingum.
Hvort sýklar hafi vaxið upp með mótstöðu gegn við-
komandi lyfi eða sýklagróður líkamans hafi raskast
svo að það hafi leitt til sýkingar (superinfektion).
I. Varnandi meðferð
Notkun sýklalyfja til að koma í veg fyrir hugsanleg-
ar sýkingar á lítinn rétt á sér og er nú í flestum tilvik-
um fordæmd þar eð hún getur raskað eðlilegum sýkla-
gróðri líkamans og gefið fótfestu sýklum með mót-
stöðu gegn þeim lyfjum sem verið er að nota.
I vissum tilvikum á slík meðferð þó rétt á sér s. s. á
undan aðgeröum hjá fólki með hjartalokugalla. Nota
skal lyfið í sem stystan tíma. Eigi t. d. að framkvæma
tanndrátt eða tannaðgerð hjá slíkum sjúklingi skal
gefa honum benzylpenicillin 1 mill. ein. % klst. fyrir
aðgerðina og halda svo áfram með fenoxmethyl penic-
illintöflur næstu 2-3 daga. Sé sjúklingur ofnæmur fyrir
penicillini eða hafi hann fengið það dagana á undan,
skal gefa honum inj. cephaloridin 500 mg þó klst. fyrir
aðgerð eða erythromycin í stórum skömmtum. Við að-
geröir á þvagvegum og innyflum er ráðlagt að gefa
þessum sjúklingum inj. ampicillin fyrir aðgerö og halda
síðan áfram með sama lyf per os í stuttan tíma. Sumir
telja rétt að nota ampicillin á sama hátt við fæöingar
hjá konum með hj artalokugalla.
Langvinn varnandi meðferð er stundum nauðsynleg
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS
35