Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.05.1976, Blaðsíða 24

Samkvæmt upplýsingum sem daggjaldsnefnd hefur,
munu sjúkrarúm, þegar með eru talin hjúkrunarheimili
og fávitastofnanir, vera milli 2900 og 3000 og þegar
með eru taldar dagvistunarstofnanir sem greidd eru
daggjöld fyrir svo og dvalarheimili fyrir aldraða, þá
mun rúmafjöldinn vera nálægt 4425.
Við vitum ekki nákvæmlega hve margt fólk starfar
við þessar stofnanir, en þegar frá eru talin hjúkrunar-
heimili, dvalarheimili aldraðra og stofnanir fyrir van-
gefna, aðrar en Kópavogshæli, þá er vitað um að við
2400 rúm, sem eru á þeim stofnunum sem þá eru eftir
störfuðu samtals 3530 manns í árslok 1974.
Mjög mikill hluti þessa hóps eða rúmlega 1500 manns
starfa á Landspítala, Borgarspítala og Fjórðungssjúkra-
liúsinu á Akureyri sem samtals hafa 660 rúm.
Af þessu er augljóst, að í kringum heilbrigðisþjón-
ustuna og sjúkrahúsin sérstaklega er gífurlega mikil
starfsemi og mjög margt fólk, sem starfar nú þegar í
þessum iðnaði, sennilega nálægt 5000.
Ef við lítum svo á afrakstur þessara stofnana þá er
erfiðara um vik. Það er erfitt að mæla lækninguna. Við
getum talið legudagana og vitum að þegar dvalarheim-
ili aldraðra eru undanskilin þá er greitt í gegnum kerfi
sjúkratrygginganna fyrir um 1.410.000 legudaga á ári
og samtals má gera ráð fyrir að um 36.000 til 37.000
sjúklingar fari um þessar stofnanir árlega.
Ef stofnunum er skipt upp eftir rekstraraðilum þá
voru árið 1974 um 10.600 sjúklingar lagðir inn á ríkis-
spítalana, 7000 sjúklingar lagðir inn á Borgarspítalann
og deildir hans, 10.800 sjúklingar lagðir inn á önnur
sjúkrahús sveitarfélaga, 8300 varu lagðir inn á einka-
stofnanir og 64 sjúklingar voru lagðir inn á fávita-
stofnanir.
Það voru því rúmlega 17% þjóðarinnar, sem fóru
inn á sjúkrahús árið 1974.
Þetta voru stultar upplýsingar um kerfið sjálft, en
það málefni sem hér átti að ræða var um heildarskipu-
lag sjúkraþjónustunnar.
Það er ekki nýtt mál að reyna að gera sér grein fyrir
því á hvern hátt best megi skipuleggja sjúkraþjónustuna
hér á landi. Tveir fyrrverandi landlæknar ræddu báðir
um þessi mál, hvernig best mætti skipuleggja sjúkra-
húsþjónustu og sjúkrahúsmál landsins, hinn fyrri rétt
fyrir 1950, hinn síðari rúmum áralug síðar.
Á einu stigi þessa máls komst skipulagningin svo
langt að það var gert ráð fyrir sjúkrahúsum í hverjum
fjórðungi landsins og bera nafngiftir sjúkrahúsa enn
merki um þær hugmyndir, sem þá lágu að baki skipu-
lagningu.
En hugmyndir eru eitt og framkvæmdir annað.
Ungir læknar, sem komið hafa heim frá útlöndum
og kynnst þar stórveldahugsunarhætti í sjúkrahúsmál-
um, hafa bent á, að það sé fjarstæða að hafa meira en
eitt sjúkrahús fyrir alla Islendinga og koma þá með
ferskar hugmyndir bæði frá Bretlandi og Svíþjóð, þar
sem engum dytti í hug að hafa heilt sjúkrahús, hvað þá
mörg, fyrir aðeins 200.000 manns.
En í sambandi við allar umræður um heildarskipu-
lagningu og áætlunargerð og að hún hafi ekki gengið
fram, verðum við að minnast þess að umræður um
skipulag heilbrigðisþjónustu eða „health planning“,
eru ekki gamlar í heiminum, og yngri í vitund flestra
manna.
Áætlunargerð í heilbrigðismálum, hvort sem mönn-
um líkar betur eða verr, er eins og flest önnur áætlana-
gerð, afkvæmi rússnesku byltingarinnar og aðeins í
byrjun hluti af efnahagslegri og félagslegri áætlanagerð.
I einu rita sinna bendir Karl Evang fyrrverandi land-
læknir Norðmanna á það, að hann sé nógu gamall til að
muna hve menn í Vestur-Evrópu hlógu dátt að áætlana-
gerð sovétmanna fyrir síðari heimsstyrjöldina enda þótt
nú, þ. e. 1965, þegar hann skrifar þetta, sé svo komið
að ekkert ríki Evrópu, sem hafi einhverja sjálfsbjargar-
viðleytni hafi ekki einhvers konar áætlanagerð á sínum
mikilvægustu sviðum, svo sem í efnahagsmálum, fram-
leiðslumálum og félags- og heilbrigðismálum og
menntamálum.
Niðurstaða hans er sú, að áætlanagerð í heilbrigðis-
málum hafi hvergi komist raunverulega af stað fyrr en
upp úr 1950 og miklu síðar hjá mörgum þjóðum.
I þessum fáu orðum, sem ég flyt hér, er ekki ætlunin
að ræða áætlanagerð í heilbrigðismálum sem heild,
heldur eingöngu að reyna að taka sjúkrahúsmálaþáttinn
út úr, þó að þau verði í reynd aldrei skilin frá öðrum
þáttum heilbrigðismála.
1 þessu sambandi er vert að minna á, að af bálfu
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar hafa verið gerð-
ar ítrekaðar tilraunir til þess að setja á stofn vinnu-
hópa og láta semja rit um stjórn heilbrigðismála og
stjórnun sjúkrahúsmála sérstaklega.
í þessu sambandi má minna á „expert committee on
organization of medical care“ frá 1957, sem rannsak-
aði „role of hospitals in programmes of community
health protection" og „Hospital planning and admini-
stration“ frá árinu 1966.
I þessari síðarnefndu bók, er bent á það að nútíma-
leg skoðun á spítala sé sú að hann sé aðeins hluti
af félagslegri og læknisfræðilegri starfsemi. Hlutverk
sjúkrahúss sé að sjá fólki fyrir læknisþjónustu bæði í
lækningaskyni og fyrirbyggjandi skyni. Sjúkrahúsþjón-
ustan taki bæði til inniliggjandi sjúklinga og göngu-
sjúklinga, og eigi að taka tillit til alls umhverfis manns-
62
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS