Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.12.1976, Blaðsíða 21
Blæðíngatruflanír hjá konum
Sigurður S. Magnússon læknir
Blæðingatruflanir geta verið margbreytilegar, skipta
má þeim í þrjá aðalflokka.
I. Blóðlát geta verið óvenju lítil eða varað óvenju
stutt (HYPOMENORRHEA), verið strjál (lengra milli
blæðinga en 35 dagar — OLIGOMENORRHEA), eða
alveg hætt (AMENORRHEA — tíðateppa).
II. í annan flokkinn falla óvenju mikil blóðlát (fari
þau yfir 60 ml í blæðingu - HYPERMENORRHEA/
MENORRHAGIA), tíð blóðlát (tíðahringur styttri en
21 dagur - POLYMENORRHEA) og blóðlát milli tíða
(METRORRHAGIA) - milliblæðingar.
III. Vanlíðan og sársauki samfara blæðingum
(DYSMENORRHEA).
I. Tíðateppa (AMENORRHEA). Gera ber greinar-
mun á því, hvort kona Iiefur áður haft á klæðum
(AMENORRHEA SECUNDARIA - þegar 3 mánuðir
eru liðnir frá blóðláti) eða ekki (AMENORRHEA
PRIMARIA - 18 ára aldri er náð). Sú síðarnefnda er
oftast af vefrænum uppruna, oft arfgeng, en þegar tíðir
falla niður er orsökin oftar sálræn, sé konan ekki ólétt.
Oft er vitaskuld eðlilegt að blæðingar liggi niðri, s. s.
hjá vanfærum og stúlkubörnum, eftir fæðingar og tíða-
hvörf.
I. A. Flestar konur, sem leita læknis vegna tíðateppu,
hafa áður haft blæðingar. Hjá þeim eru algengustu or-
sakirnar þessar:
a) Þungun. Þetta er algengasta orsökin og sú sem
oft gleymist. Hana ber því ævinlega að útiloka fyrst.
b) Post partum. Þegar konur hafa börn sín ekki á
brjósti, hefjast blæðingar að meðaltali 55 dögum eftir
barnsburð. Af hinum sem mjólka fá aðeins 33% blæð-
ingar innan 12 vikna. Láti blæðingar lengi á sér standa
eftir barnsburð, getur verið um Simmonds sjúkdóm að
ræða eða þá sjúkdómsmynd Sheehans, sem er vægari,
hvort tveggja mjög sjaldgæft. Þá hefur komið drep í
heiladingul konunnar í barnsfæðingunni og afkösl hans
skerst. Þriðja sjúkdómsmyndin, enn sjaldgæfari, kennd
við Chiari - Frommel, kemur til álita mjólki konan
samhliða tíðateppunni — (GALACTORRHEA).
c) Post abortem. Egglos er ekki að vænta fyrr en
3-4 vikum eftir fósturlát eða fóstureyðingu.
d) Þegar þungun er ekki til að dreifa, er orsakar
tíðateppu oftast (50% tilvika) að leita í hypotlialamus.
Hún er þá oftast sálræn, einhvers konar andstreymi
(s. s. hj ónabandsörðugleikar, fj árhagsáhyggj ur, hús-
næðisvandræði, óléttuhræðsla, langferðir o. s. frv). Þó
getur verið um að ræða æxli í námunda við nucl.-
supraopticus eða nucl.paraventricularis eða áverka á
þessa staði. Tíðateppan verður þá vegna þess að haldið
er aftur af miðstöðvum þeim í hypothalamus, sem gefa
frá sér „releasing faktorana“, sem síðan losa aftur um
gónadótrópínin úr heiladinglinum, en þau stýra tíða-
hringnum. Tíðateppa er talin vera af sálrænum toga
spunnin, þegar allar aðrar hugsanlegar orsakir, vefræn-
ar og starfrænar, hafa verið útilokaðar.
e) Heiladinguls-tíðateppa. Æxli í námunda við sella
turcia geta valdið tíðateppu, ef þau þrýsta á heilading-
ulinn og trufla starfsemi hans.
f) Lyf. Samsetta „pillan“ kemur m. a. í veg fyrir
egglos með því að halda aftur af þeim miðstöðvum í
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS
147