Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1978, Blaðsíða 14

ekki á neinum þekktum ætum. Sýk-
ilinn er viðkvæmur fyrir hitabreyt-
ingum, þurrki og öðrum ytri áhrif-
um og því ekki hægt að senda sýni til
leitar að honum nema úr næsta ná-
grenni rannsóknastofunnar. Grein-
ing á syphilis er því að langmestu
leyti byggð á blóðvatnsprófum.
Blóðvatnspróf fyrir syphilis (lues-
próf) skiptast í tvo flokka: Reagin-
próf og treponemapróf. Aðeins rea-
ginpróf eru gerð á sýkladeild R.H.
Reaginpróf. Þau geta verið kom-
plementsbindingspróf (t. d. Wasser-
man) og flocculationspróf (t. d.
Kahn). Þau verða jákvæð í nokkrum
hluta sjúklinga þegar á 2. viku eftir
að einkenni koma í ljós og hækkar
hundraðstala jákv. jafnt og þétt á
fyrsta stigi sjúkd., og á öðru stigi
verða allt að 100% sjúklinga jákvæð-
ir í þessum prófum. Börn mæðra með
syphilis geta fæðst með reaginmót-
efni frá móður, en þau dvina út í
barninu á 2-5 mánuðum, ef það er
ekki sjálft smitað. Á þriðja stigi
sjúkdómsins eru þessi próf oft já-
kvæð en ekki alltaf. Reaginpróf má
einnig gera á mænuvökva og eru þau
oftast jákvæð bæði í blóðvatni og
mænuvökva við neurosyphilis. Rea-
ginmótefni dvína yfirleitt hægt og
hægt út eftir meðhöndlun sjúkdóms-
ins og tekur það því lengri tíma sem
sjúkdómurinn hefur staðið lengur
áður en meðferð er hafin. Hafi hann
staðið mjög lengi getur farið svo, að
reaginmótefni hverfi aldrei úr sjúk-
lingnum.
Reaginpróf eru ekki mjög sér-
hæfð til greiningar á syphilis, þann-
ig að „fölsk“ jákvæð próf koma
stundum hjá sjúklingum með ýmsar
bráðar sýkingar og jafnvel við þung-
un, einnig við ýmsa langvinna sjúk-
dóma, t. d. liðagigt, lupus erythema-
tosus disseminatus og febris rheu-
matica.
Treponemapróf. Af þeim má nefna
treponema immobilisationspróf
(TPA) og fluorescent treponemal
antibody próf (FTA). Þessi próf eru
miklu sérhæfðari til greiningar á
syphilis en reaginpróf, en sum þeirra
verða ekki jákvæð eins fljótt eftir
sýkingu og haldast lengur jákvæð
eftir meðhöndlun sjúkdómsins en
reaginprófin. Þau eru vandasöm í
framkvæmd og krefjast sérstakrar
rannsóknaraðstöðu.
Minnast ber, að stuttvarandi sýkla-
lyfjagjöf, t. d. vegna gonorrhoea sýk-
ingar getur dulið sypilissýkingu um
alllangan tíma.
3. Aðrir kynsjúkdómar
Helstu sýklar, sem valda kynsjúk-
dómum aðrir en N. gonorrhoeae og
treponema pallidum eru:
Trichomonas vaginalis.
Hemophilus ducreyi
Herpes simplex
Chlamydia lymphogranulomatosis
venerei.
Calymmatobacterium granulomatis.
Erfitt er að rækta alla þessa sýkla
nema helst herpes simplex. Tricho-
monas finnst við smásjárskoðun á
þvagi eða útferð frá vagina. Sýnið
þarf að vera nýtekið og er oftast
skoðað ólitað. Hemophilus ducreyi
veldur nokkuð einkennandi sári
(chancroid) og greinist helst með
smásjárskoðun á gramlituðu stroki
úr útferð frá sárinu. Lymphogranu-
loma venereum er greint með kom-
plementsbindingsprófi, Frei húðprófi
og bioupsiu. Calymmatobacterium
granulomatis veldur granuloma in-
guinale. Þetta er gramneikvæður,
kapsuleraður stafur, sem heldur sig
inni í mononuclear frumum og má
leita að honum í gramlituðu stroki
úr útferð frá vessandi sárum í nára.
4. Urethritis (óspecifik) og
Prostatitis
Erfitt reynist yfirleitt að finna or-
sök fyrir þessum sjúkdómum. Að
vísu ræktast oft ýmsar algengar bakt-
eríur, s. s. staph. albus, staph. aureus,
strept. non-hemol og corynebakteriur
úr útferð frá þessum sjúklingum, en
það sannar alls ekki, að þær séu or-
sökin.
Reynt hefur verið að sýna fram á,
að mycoplasma, s.k. T form, geti
verið orsök fyrir óspecifik urethritis,
en það hefur ekki sannast enn. Geta
má þess, að engar mycoplasmarækt-
anir eru gerðar á sýkladeild R.H., en
til er komplementbindingspróf fyrir
mycoplasma pneumoniae sem veldur
lungnabólgu, en slíkt próf er ekki til
fyrir mycoplasma genitalis (T form).
Þeir sýklar, sem nú er helst talið að
valdi allmiklum hluta af óspecifik
urethritis eru af þeim flokki örvera,
sem kallast chlamydiae. Ekki er hægt
að rækta þessa sýkla á sýkladeild
R. H.
HEIMILDIR:
1. Center for Disease Control, Public
Health Service, Atlanta Georgia, U.S.A.
Gonorrhea: Recommended Treatment
Schedules. Ann. Int. Medicine 82:230-
233, 1975.
2. Philips I. B. Lactamase-Producing,
Peniciliin-Resistant Gonococcus, Lancet,
11:656-657, 1976.
Leiðrétting
I formálsorðum greinarinnar „Kaffi-
bollinn og lokaðar dyr“, sem birt var
í 1. tölublaði 1978, misritaðist nafn
norska hjúkrunartímaritsins. Nafn
hlaðsins er Sykepleien.
Ennfremur var í greininni um
Arnarholt ekki farið alveg rétt með
starfsheiti hjúkrunarfræðinganna
Edithar Jónsson og Oskars Jónsson-
ar. Edith er aðstoðarhjúkrunarfor-
stjóri Borgarspítalans. Óskar, sem er
deildarstjóri Arnarholts,er sérmennt-
aður í geðhjúkrun. Blaðið biður
hlutaðeigandi aðila velvirðingar á
þessu.
12
HJUKRUN