Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1993, Blaðsíða 40

Ólafía Sigurjónsdóttir og Kristjana Kristjánsdóttir hjúkrunarfræðingar
Kvíði sjúklinga sem fara í aðgerð
og fræðsla til þeirra
Inngangur
Flestir sjúklingar fyllast
kvíða við tilhugsunina
um að leggjast inn á
sjúkrahús og ekki síst
þeir sem þurfa að gang-
ast undir aðgerð. Það er
því mikilvœgt fyrir okkur
hjúkrunarfræðinga að
hafa þekkingu og skiln-
ing á kvíða, einkennum
hans, afleiðingum og
hugsanlegum leiðum til
að draga úr kvíða.
Greinin skiptist í þrjá
meginþœtti; kvíða,
fræðslu og hjúkrun á
skurðstofu.
Almennt um kvíða
Það eru til margar kenningar
um kvíða. Menn geta greint á
milli sálræns, félagslegs og
lífeðlisfræðilegs kvíða, en engin
af þessum hugmyndum getur
skýrt kvíða á fullnægjandi hátt,
hvorki hvernig hann myndast,
né hvaða meðferð er hentugust.
Hvað er kvíði?
Við kvíða gerast ýmsar breyt-
ingar á líkamsstarfseminni. Talið
er að flest líffæri verði fyrir á-
hrifum. Helstu líkamleg ein-
.1 -v^ i K.i'

| Jrv;i
kenni kvíða eru aukinn púls,
hækkaður blóðþrýstingur, þyngri
og hraðari hjartsláttur, hröð
öndun og sumir eiga erfitt með
andardrátt. Önnur algeng ein-
kenni eru sviti, svimi, þurr
munnur, kökkur í hálsi, doði í
handleggjum og fótum, óeðlileg
hita- og kuldatilfinning, skjálfti í
líkamanum, sérstaklega útlimum
og titrandi rödd. Velgja, uppköst
og óþægindi í maga eru einnig
algeng kvíðaeinkenni (Rosen-
berg & Rosenberg, 1989, Atkin-
son & Kohn, 1986).
Kvíði hefur áhrif á allan
líkamann og stundum er líkams-
ástandið mest áberandi. Vægur
kvíði getur þó verkað örvandi, ef
menn hafa vald á aðstæðunum.
Kvíði hefur verið skilgreindur
í stig sem segir til um hvað ein-
staklingurinn gerir. Lág eða mild
kvíðastig eru talin auka fram-
kvæmdasemi einstaklinga og
örva skilning þeirra á umhverf-
inu. Sagt er að skynsemi og skil-
merkileg hugsun hefjist á þessu
stigi. En miðlungsstig kvíða er
talið þrengja skilningssvið ein-
staklinga og snúast meira um
það sem er að gerast á augna-
blikinu. Mikill kvíði getur aftur
á móti minnkað hæfileika ein-
staklinga til að hugsa rökrétt og
þrengt sjónarsvið þeirra. Rökrétt
hugsun er talin dvína með vax-
andi kvíða. Kvíðinn einstakling-
ur er upptekinn af sjálfum sér
frekar en ytri aðstæðum.
Sagt er að einstaklingurinn
finni fyrir kvíða þegar hann er
ekki fær um að skilja aðstæður
og því ekki fær um að stjórna
viðburðum. Þetta veldur van-
máttartilfinningu og vanmáttur
er ein aðalorsök kvíða (Boore,
1977).
Eðlilegur kx’íði
Þegar kvíði er viðbragð við
raunverulegri hættu er talað um
eðlilegan kvíða. Eðlilegur kvíði
er gagnlegt viðbragð við breyt-
ingum á ytra umhverfi manns-
ins. Þetta geta verið hættulegar
aðstæður eða ný og óþekkt atriði
í umhverfinu eins og t.d. skurð-
aðgerð. Rannsóknir hafa sýnt að
það er samhengi milli örvandi
ytri áhrifa og innri virkni líkam-
ans (Rosenberg & Rosenberg,
1989).
Það eru engin skýr mörk
40 HJÚKRUN '"2/93 - 69. árgangur