Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.06.1993, Blaðsíða 52

» FAGMÁL «
Mvnd 2,
kvæma athafnir daglegs lífs
(adl). Sjálfsönnun er lærð hegð-
un sem þroskast í samskiptum
einstaklingsins við fjölskylduna
og aðra í þjóðfélaginu. Þessi
hegðun mótast af ýmsum áhrifa-
þáttum eins og menningu og trú
viðkomandi. Lögð er áhersla á
að einstaklingurinn velur hvem-
ig hann vill hegða sér. Mikil
áhersla er lögð á að hjúkrunar-
fræðingurinn skilji hvaða áhrifa-
þættir liggi að baki vali skjól-
stæðinga. Þannig aðstoðar kenn-
ingin hann við að meta orsakir
og afleiðingar ákveðinnar
hegðunar hjá skjólstæðingnum.
Því getur hjúkrunarfræðingurinn
frekar lagt fyrir skjólstæðinginn
tillögur um möguleg úrræði sem
hann vill samþykkja og vinna
eftir.
I öðru lagi er það kenningin
um sambandið milli þess hversu
virkur einstaklingurinn er við
sjálfsönnun og þess hvaða kröf-
ur þarf að uppfylla til að mæta
þörfunum. Þessi kenning lýsir
og útskýrir hvers vegna er hægt
að hjálpa fólki með hjúkrun ef
skortur er á sjálfsönnun.
í þriðja lagi er það kenningin
um hjúkrunarvirkni sem lýsir og
útskýrir það samband sem þarf
að koma á og viðhalda til að
framkvæma hjúkrun. Orem talar
um hjúkrun sem listgrein, þar
sem hver hjúkrunarfræðingur
tjáir sköpun sína með verkum
sínum og skapar ákveðinn stíl.
Hjúkrunin er skipulögð og
framkvæmd með það að mark-
miði að vera árangursrík og
ánægjuleg. Hjúkrunarvirkni
felur í sér þá eiginleika sem per-
sóna þarf að hafa til að geta veitt
öðrum hjúkrun. Það að hjúkra
annarri persónu, barni, fjöl-
skyldu eða hóp krefst sérstakrar
menntunar og hæfni sem gerir
viðkomandi kleift að fram-
kvæma umönnun sem bætir upp
skort skjólstæðingsins og hjálpar
honum til sjálfsönnunar.
Mismunandi sjálfsönnunar-
virkni gerir mismunandi kröfu
um aðstoð af hálfu hjúkrunar-
fræðingsins sem metur hvaða
leið er vænlegust til árangurs.
Þörfum skjólstæðinga hefur
verið skipt í 5 mismunandi stig
aðstoðar. Þar er fyrsta stigið
þegar gera þarf allt fyrir sjúkl-
inginn t.d. ef hann er meðvit-
undarlaus og næsta stig er að
leiðbeina honum t.d. varðandi
mataræði. Þriðja stigið felst í að
kenna ýmis atriði t.d. vegna
breytingar á lífsháttum og fjórða
er að veita stuðning t.d. foreldr-
um sem eru að eignast sitt fyrsta
barn. Síðast en ekki síst er að
aðlaga umhverfisaðstæður t.d. til
að fyrirbyggja að skjólstæð-
ingurinn fái atvinnusjúkdóm.
Meðvituð framkvæmd sjálfs-
önnunar opnar hjúkrunarfræð-
ingnum nýjan skilning á hvort
skjólstæðingar fylgja fyrir-
mælum eða ekki. Fyrst þarf
skjólstæðingurinn að vita hvað
liggur til grundvallar fram-
kvæmdinni, þ.e. þekking. Síðan
velur skjólstæðingurinn ákveð-
inn farveg, þ.e. ákvarðanatakan.
Síðast en ekki síst þarf hann að
framkvæma athöfnina. Dæmi:
Þarf að kunna hvernig á að
bursta tennur, ákveða að bursta
a.m.k. á morgnana og kvöldin
og framkvæma verkið sam-
viskusamlega eins og áætlað var.
3) Áhrifaþættir á sjálfsön-
nun (sjá mynd 2)
Þriðji þáttur undirbúnings-
fræðslu heilsugæslunnar fjallaði
um fimm grundvallaráhrifaþætti
á sjálfsönnun einstaklinga.
Þessir þættir hafa áhrif á sam-
bandið milli sjálfsönnunarvirkni
og kröfu sem áður var nefnd.
Við mat á skjólstæðingi söfnuðu
hjúkrunarfræðingar upplýs-
ingum um ákveðin atriði í hverj-
um þætti til að átta sig á hvaða
þættir voru orsakir eða afleið-
ingar skorts á sjálfsönnun.
Hver áhrifaþáttur skiptist
síðan í undirþætti og var hver og
einn þeirra krufinn til mergjar.
I. Heilsufar skjóstœðings og
lieilbrigðiskerfi
1. Sjúkdómsgreining, mat og
meðferð annarra heilbrigðis-
stofnana.
2. Alit skjólstœðings á eigin
heilsufari,fyrri reynsla skjól-
stœðings af heilbrigðisþjónust-
unni.
3. Sjúkrasaga, greining, lœknis-
meðferð.
4. Núverandi heUsufar skjól-
stœðings.
II. Aðstœður og líferni skjól-
stœðings
1. Ahrifaþœttir umhveifis.
52 HJÚKRUN 1 ~-/93 - 69. árgangur