Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.1997, Blaðsíða 24

í fyrsta lagi vil ég benda á að Félag íslenskra
hjúkrunarfræðinga er mjög sterkt félag og hefur víð-
tæk áhrif og völd. Heilbrigðisráðherra hefur ítrekað
hent á að Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga sé eitt
sterkasta fagfélag á Islandi nú og veit ég að ráðherra
er ekki einn um þá skoðun.
I öðru lagi vil ég nefna möguleikann til pólitískra
áhrifa en ekki þarf að fjölyrða um mikilvægi þeirra.
Asta Möller, formaður Félags íslenskra hjúkrunarfræð-
inga, hefur haldið sarnan upplýsingum um fjölda hjúkr-
unarfræðinga sem starfa annaðhvort að sveitarstjórnar-
málum eða eru á framhoðshstum til Alþingis og kem-
ur mörgum á óvart um hve marga hjúkrunarfræðinga
er að ræða. Eru þá ótaldir þeir fjölmörgu hjúkrunar-
fræðingar sem láta til sín taka heima í byggðarlögum
án þess að vera beinlínis aðilar að sveitarstjórnum.
I þriðja lagi vil ég nefna möguleika hjúkrunar-
fræðinga til að hafa áhrif með setu í ýmsum stjórnum
og ráðum sem falið hefur verið að móta heilbrigðis-
stefnuna. Þannig hafa nokkrir hjúkrunarfræðingar á
undanförnum misserum og árum verið í lykilhlut-
verki. Hjúkrunarfræðingar eru fjölmennasta heil-
brigðisstéttin og ekki til sú heilhrigðisstofnun að Jteir
komi Jiar ekki að verki. Það væri í hæsta máta óeðli-
legt að til þeirra væri ekki leitað við skipan í veiga-
miklar nefndir og ráð sem ætlað er að gera tillögur
um framtíðarskipan mála.
A undanförnum árum hafa hjúkrunarfræðingar á
Islandi styrkt stöðu sína verulega að mati margra.
Engri rýrð er kastað á hjúkrunarfræðinga fyrri tíma
þó bent sé á Jiessa staðreynd, hjúkrunarfræðingar á
Islandi hafa að sjálfsögðu ætíð verið sterkir og látið
til sín taka, en tækifærunum hefur fjölgað eftir Jiví
sem liðið hefur á öldina. Margir hafa velt fyrir sér
Jiessum auknu áhrifum og sýnist sitt hverjum um
ástæður Jieirra. Eg vil hér nefna þær ástæður sem ég tel
helstar kom’a til greina til skýringar á Jiessari hreyt-
ingu.
Fyrst ber að sjálfsögðu að nefna breytingar á hlut-
verki og stöðu kvenna í íslensku samfélagi. Þótt ýms-
um finnist hægt miða í átt til jafnréttis kynjanna hef-
ur Jió margt áunnist. Atvinnujiátttaka kvenna og geta
Jieirra og vilji til að axla aukna áhyrgð í atvinnulífinu
hefur að sjálfsögðu áhrif á allar kvennastéttir og
Jieim vex ásmegin.
I öllum eða allflestum löndum hins vestræna heims
fer nú fram gagnger endurskoðun á heilbrigðisþjón-
ustunni. Gagnrýnin heinist að mörgum þáttum, hún
hefur leitt til niðurskurðar fjármagns og mikilla
hreytinga á kerfum sein Jiróuð hafa verið um áratuga
skeið. Við þessar aðstæður hefur sjónum verið beint
að siðfræði heilbrigðisvísinda í vaxandi mæli. Sið-
fræði heilbrigðisvísinda er fræðigrein sem hefur verið
sinnt vel um áratuga skeið á Islandi. Engin heilbrigð-
isstétt hefur sýnt Jiessari grein jafnmikinn áhuga og
jafnmikla virðingu og hjúkrunarfræðingar. Við finn-
um til mikillar samsömunar við hina siðfræðilegu um-
ræðu um heilbrigðisvísindi, hún er lík þeirri grein-
ingu sem ég gat um í upphafi að ég hefði varið mínum
bestu árum í Ji.e.a.s. greining á hlutverki hjúkrunar
og eðli mannsins, samspili hans við umhverfið og skil-
greining á heilsu. Þarna standa því hjúkrunarfræð-
ingar sterkir að vígi og hafa margir hent á þá sérstöðu.
I öðru lagi vil ég geta Jiess að hin unga fræðigrein,
heilsuhagfræðin, mun liafa vaxandi vægi á komandi
árum. Islenskir hjúkrunarfræðingar hafa sannarlega
bætt við sig á sviði hagfræði, stjórnunar og reksturs
og hafa Jiar sýnt að þeir hafa ýmislegt til að bera til
þess að ná góðum tökum á þeirri fræðigrein. Bent
hefur verið á að grunnhugmyndafræði hjúkrunar og
heilsuhagfræðinnar sé um margt samrýmanleg, sam-
rýmanlegri en til dæmis grunnhugmyndafræði lækn-
isfræði og heilsuhagfræði. Hjúkrunin eins og Virginia
Henderson skilgreinir hana, eins og Kristín Björns-
dóttir fjallar um hugmyndafræðina og eins og við
höfum leitast við að skilgreina hana síðustu áratugi
beinist að því að ná sem mestri heilbrigði fyrir sem
flesta. Áherslur læknisfræðinnar t.d. beinast fremur
að Jiví að ná sem mestum árangri fyrir hvern ein-
stakling og Jiað er almennt talið hlutverk læknisins að
beita sér fyrir einstaklinginn af öllu aíli. Sjálf tel ég
mjög hagkvæmt fyrir sjúklinga jafnt sem heilbrigða
að hæði sjónarmiðin séu vakandi í heilbrigðisþjón-
ustunni, jafnvel að þau takist á, og tel því það fyrir-
komulag, sem við búum við hér, af hinu góða. En
jafnframt er ljóst að ineðan vægi heilsuhagfræðinnar
eykst á hjúkrunarfræðin auðveldara en oft áður með
að koma sjónarmiðum sínuin á framfæri.
I Jiriðja lagi vil ég svo huga aftur að grein Jieirra
Soma Hewa og Hetherington sem getið var um í upp-
hafi máls míns. Þau benda á Jiá kreppu sem hjúkrun
er í, en skilja ekki við lesandann þar. Þau benda á
að mjög margt í þjóðfélögum samtímans muni hafa
Jiað í för með sér að grunnhugmyndafræði hjúkrunar
muni reynast nytsamlegra líkan til að byggja heil-
brigðisjjjónustuna á en hið dýra hátæknikerfi sem við
höfum húið við. Fari svo, hefur hjúkrunin öðlast
annan sess en nú er, og J)á munu löggjöf og áherslur
í fjárveitingum taka meira mið af grunnhugmyndum
hjúkrunar heldur en við eigum að venjast. Eg er ekki
sannfærð um að svo verði en ég tel að greinin sé góð
lesning og tilraun til að horfa inn í framtíðina.
Ég hef látið hugann reika um sviðið, reynt að
tengja saman hjúkrun og heilbrigðisstefnu, gert grein
fyrir hvernig samspil þessara hugtaka er og reynt að
greina hvað framtíðin beri í skauti sér fyrir samhúð
þessara tveggja hugtaka í nýjum heimi.
Eg hef í starfi mínu fundið hve heilbrigðisstéttirn-
ar eru áhugasamar og viljugar við að láta til sín taka
við mótun heilbrigðisstefnu. Það er að sjálfsögðu
mikilvægt að nota þann áhuga og efla samvinnuna til
góðs fyrir alla J)á er þiggja heilhrigðisjijónustu.
Hewa, S. og Hetherington, R. (1990). SpeciulÍMtK Without Spirit: Crisis in
the Nursing Profession. Joumal of Nursinff Ethics 16, 179 - 184
88
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2. TBL. 73. ÁRG. 1997