Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2005, Blaðsíða 17

GREIN
Erfitt að meðhöndla offitu
barna
aðeins þriðjungur barna, sem eru of þung eða of
feit við 2ja ára aldur, enn of þung eða of feit 6
ára. Þyngdarþróun fyrstu ár ævinnar skiptir því
miklu og til mikils að vinna að koma í veg fyrir
ofþyngd barna við 6 ára aldur þar sem of mikil
líkamsþyngd við skólagöngu er hættumerki. Ekki
er útilokað að fleiri þyngist og verði of þungir í
efri bekkjum grunnskóla. Þetta eru niðurstöður
rannsóknar á vegum Rannsóknarstofu í næring-
arfræði, RIN, og birtist á heimasíðu hennar. Dr.
Inga Þórsdóttir veitir rannsóknarstofunni for-
stöðu en hún tekur þátt í rannsókninni á 9 og 15
ára börnunum.
RÍN hefur til skamms tíma verið að athuga tengsl
mataræðis, orku og ofþyngdar 2, 6 og 11 ára barna
og segir Inga að það þurfi milda sérþekkingu til
að meta orkuþörf og reikna orkunám, sérstaklega
meðal barna. „Þegar kannað er hvort neysla er
of mikil þarf að taka tilliti til grunnefnaskipta," |
segir hún.
Feitari börnin þrekminni
Samkvæmt erlendum langtímarannsóknum er
fjölgun feitra einstaklinga mest meðal unglinga.
Miklar líkur eru á því að börn og unglingar, sem
eru yfir kjörþyngd, eigi eftir að verða of þung á
fuliorðinsárum en erlendar rannsóknir sýna að
70-80% feitra barna verða yfir kjörþyngd sem
fullorðnir einstaklingar og styðja íslenskar rann-
sóknir þessa niðurstöðu. Offituvandinn getur
þannig undið sífellt upp á sig.
Þegar athugaður er Iffsstíll barnanna kemur fram
í forrannsókninni að lítill munur er á sjónvarps-
áhorfi, tölvu- og netnotkun 9 ára barna, sem eru
yfir kjörþyngd, og þeirra sem voru eðlilega þung
og kom það rannsakendunum á óvart.
Þegar tengsl holdarfars og nokkurra spurninga
um matræði var skoðuð með tilliti til kjörþyngdar
barna kom í Ijós Iftill eða enginn munur á fjölda
máltíða í viku og tíðni neyslu á sælgæti, nasli,
hamborgurum, frönskum, pylsum, pítsum og
sætum drykkjum. Virtust þyngri börnin jafnvel
borða ívið hollari fæðu eins og ávexti. Niðurstaða
rannsakendanna úr forrannsókninni er sú að
vandamálið virðist í þessum aldurshópi fremur
eiga rætur að rekja til hreyfingarleysis heldur en
mataræðis.
Taka skal frarn að forrannsóknin á mataræðinu byggðist á ein-
földum spurningum sem ekld höfðu verið prófaðar með tilliti
til gildis og áreiðanleika. Nákvæmari aðferðir voru notaðar
síðar til að kanna mataræði ungmennanna en vinnsla þeirrar
könnunar er enn í gangi.
1 rannsókninni voru athuguð áhrif hreyfingar á magn líkams-
fitu hjá 9-15 ára börnum veturinn 2003-4. Markmið rannsókn-
arinnar var að meta hreyfingu barna og kanna tengsl hennar
við holdarfar þeirra. Holdarfar barnanna var mælt með því að
mæla þykkt húðfellinga og hreyfing var mæld með hröðunar-
mælum sem börnin báru við hægri mjöðm í 4 virka daga og
2 helgidaga. Ekki verður farið nánar út í aðferðarfræðina en
niðurstaða þessara athugana er sú að hreyfing 1 5 ára stúlkna
virtist ekki vera næg til að hafa áhrif á fitusöfnun þeirra öfugt
við karlkyns jafnaldra þeirra. A hinn bóginn virðist hreyfing 9
ára stúlkna hafa áhrif á fitusöfnun þeirra. En meginályktunin
var sú að því feitari sem börnin voru því þrekminni voru þau,
og sterkt samband milli þreks og holdarfars undirstrikar sam-
spil þessara þátta, að sögn Þórarins Sveinssonar, dósents í líf-
eðlisfræði við HÍ, en hann er einn af rannsakendunum. Börn,
sem eru of þung, hreyfa sig líka marktækt minna en börn sem
falla undir kjörþyngd. Einnig er fylgni á milli magns húðfitu og
hreyfingar en það gefur til kynna að börn, sem hreyfa sig lítið,
eru lfklegri til að vera of þung en börn sem hreyfa sig mikið.
„Lítið" þarf til þess að safna umframþyngd
En hver er talin skýringin á ab ofþyngd og offita eykst á meðal
barna?
„Fólk verður einfaldlega of þungt ef það neytir orkuefna langt
umfram nýtingu því þá safnar líkaminn fituvef. Tiltölulega
„litla" breytingu þarf að meðaltali á dag til að safna umfram-
þyngd eða fituvef," segir dr. Inga Þórsdóttir sem er prófessor
við HI í næringarfræðum.
Onnur ástæða, sem Þórólfur Þórlindsson, prófessor við Hl,
einn af rannsakendunum, nefnir er að á tiltölulega fáum árum
hafa orðið mildar breytingar á högum barna og unglinga þar
sem kyrrseta er orðinn ráðandi þáttur í lífi þeirra. Nú eyða
þau meiri tíma fyrir framan sjónvarp og tölvur og sitja meira í
bílum. Frjálsir leikir utandyra hafa minnkað. Margir sem eldri
eru minnast þess þegar þurfti að lokka börnin inn f mat því það
;var svo gaman að leika sér úti með félögunum. Nú er þessu
öfugt farið. Fleiri atriði koma til, eins og að börnum er nú ekið
mun meira í bílum á milli staða en áður var.
Mataræði hefur breyst töluvert á undanförnum árum. Óhófleg
neysla samfara betri efnahag einkennir auk þess nútímaþjóð-
félög. I landskönnun á mataræði, sem Manneldisráð stóð fyrir
Tímarit hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 81. árg. 2005
15