Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2005, Blaðsíða 24

Augljóst er að fjölmargir þættir geta snert öryggisbrag og því The Hospitals for Europe's Working Party on
mikilvægt að hjúkrunarfræðingar séu meðvitaðir um hvernig Quality Care in Hospitals áætlar að atvik verði
þessum málum er háttað á þeirra vinnustað og stuðli að því að hjá 10. hverjum sjúklingi á sjúkrahúsum í Evrópu
efla öryggisbrag. Sérstaklega er brýnt að stjórnendur hugi að ( í WHO, 2002) en þau leiða að sjálfsögðu ekki
þessum málaflokki þar sem áhrif þeirra geta verið mikil. nærri öll til dauða.
Gögn varðandi atvik í ýmsum vestrænum löndum
Atvik sýna að tíðni þeirra er áætluð um 3,2%-16,6 %
Hugtökin mistök, óhapp, frávik, atvik, óvæntur skaði hafa öll (WHO, 2002). Augljóslega er því um að ræða
verið notuð hér á landi við tilraunir til að þýða enska orðið mikinn fjölda og ekkert sérstakt hefur komið fram
incident. sem bendir til að tíðni slíkra atvika sé lægri á
Islandi en í öðrum löndum Evrópu. En líkja má
Samkvæmt 18. grein læknalaga er „Ovæntur skaði...þegar öryggi sjúklinga við að flysja lauk. Því meira sem
árangur og afleiðingar meðferðar verða önnur en gert var ráð skoðað er þeim mun meira finnst. Því meira sem
fyrir í upphafi" (Læknalög, 1988). finnst því meira er grátið! (Haig, 2004).
A Landspítala-háskólasjúkrahúsi er hugtakið atvik skilgreint á Skráning atvika er mikilvæg af ýmsum ástæð-
eftirfarandi hátt: „Eitthvað óvænt, sem sjúklingur verður fyrir um en slík atvik eru almennt mjög van-
við meðferð eða umönnun á sjúkrahúsinu eða á vegum þess, skráð á heilbrigðsstofnunum. Skv. Alþjóða-
án tillits til hvort það hefur áhrif á ástand hans og/eða með- heilbrigðismálastofnuninni (WHO) er tilgangur-
ferð“ (Landspítali-háskólasjúkrahús, 2003). I þessari skilgrein- inn með skráningu slíkra atvika sá að gera þau
ingu er ekki bara talað um atvik þegar eitthvað kemur fyrir, sýnileg, skoða ferli þeirra í þeim tilgangi að læra
líka þegar eitthvað óvænt gerist sem hefur ekki áhrif á ástand af þeim, og gera nauðsynlegar umbætur (WHO,
eða meðferð, sem sagt einnig svokallað nær-atvik (near miss). 2002).
Komið hefur í ljós að orsakir atvika eru í flestum tilvikum Ymislegt hefur áhrif á skráningu atvika og ber
vegna ágalla í skipulagi en ekki sök einstaklinganna sem fyrst að nefna öryggisbrag. Jarðvegur fyrir umbóta-
vinna verkið (Kohn, Corrigan og Donaldson, 2000). Sérstök starf og þar með atvikaskráningu virðist tengjast
athygli hefur beinst að svokölluðum duldum hættum (latent gildismati og viðhorfum (Walshe og Freeman,
errors/latent failures) (Lawton og Parker, 2002), þ.e. hættur 2002). Starfsstétt hefur líka áhrif og komið
sem eru innbyggðar, t.d. í vinnuskipulag eins og nefnt var hér hefur í ljós að hjúkrunarfræðingar eru líklegri til
að framan. að skrá atvik en læknar (Firth-Cozens, 2002).
Afleiðingar slíks atviks hafa einnig áhrif því
Rannsóknir á orsökum atvika í Bandaríkjunum með ákveðinni skráning er líklegri ef atvikið hefur afleiðingar
aðferð (root cause analysis) sýna að í 24% slíkra atvika átti (sama heimild).
skortur á hjúkrunarfræðingum hlut að máli,m.a. vegna þreytu
og misskilnings í samskiptum (JCAHO, 2001). Ef atvik eiga sér stað í flugi er einatt spurt: Hvað
gerðist? I heilbrigðisþjónustunni er því miður oft
Fjöldi atvika hefur ekki verið rannsakaður nákvæmlega hér spurt: Hverjum er það að kenna? (Bagian, 2002)
á landi en tölur frá útlöndum eru hrollvekjandi. I hinni vel því í heilbrigðiskerfinu er andinn oft þannig að
þekktu skýrslu To Err is Human: Building a Safer Health Care leita þarf að sökudólgi í stað þess að leita lausna
System áætlaði Institute of Medicine í Bandaríkjunum að (Lovísa Baldursdóttir, 2003). Augljóst er að
u.þ.b. 44.000 - 98.000 sjúldingar þarlendis hefðu látið lífið slíkur hugsunarháttur hvetur ekki til skráningar
árlega vegna mistaka í meðferð þeirra (IOM, 1999). Um mið- atvika og því brýnt að allir leggist á eitt við að
bik árs 2004 komu hins vegar fram niðurstöður úr rannsókn skapa öryggisbrag sem stuðlar að auknu öryggi og
sem sýndu að þessar tölur gætu verið mjög vanmetnar því þar gæðum þjónustu.
kom fram að u.þ.b. 195.000 sjúklingar hefðu látið lífið árlega
2000-2002 vegna atvika sem hefði verið hægt að koma í veg Áhersla á mælingar - gæðavísar
fyrir. I þeirri rannsókn voru skoðaðar 37 milljónir sjúkraskráa
(HealthGrades, 2004a) þannig að um mjög ýtarlega rannsókn Mælingar eru hornsteinn umbóta (WHO, 2003)
er að ræða. og gildir það einnig um umbætur sem snúa
Timarit hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 81. árg. 2005