Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 13
RITRYND GREIN
því klínísk reynsla 70% hjúkrunarfræðinganna sam-
ræmist ekki niðurstöðum margra rannsókna. Telja
má víst að Trendelenburg-legustellingin hafi verið
kennd við hjúkrunarfræðideild Háskóla Islands þar
sem 80% hjúkrunarfræðinga hafa fengið vitneskju
sína um Trendelenburg-stellinguna í náminu.
Þriðjungur hjúkrunarfræðinga í þessari rannsókn er
með skemmri starfsaldur en 5 ár. Hjúkrunarnámið
felst í bóklegum tímum, verklegri kennslu og verk-
námi á sjúkrahúsum. I verknámi á sjúkrahúsunum
hafa eflaust margir lært hjá hjúkrunarfræðingum
að bregðast við Iágum blóðþrýstingi með því að
grípa til Trendelenburg-legustellingarinnar þar
sem meirihluti hjúkrunarfræðinga í þessari rann-
sókn segist hafa vitneskju um stellinguna frá
heilbrigðisstarfsfólki, hjúkrunarfræðingum og lækn-
um. Þar sem nær allir hjúkrunarfraeðingar í rann-
sókninni hafa notað Trendelenburg-legustellinguna
og 70% þeirra telja hana hafa áhrif á blóðþrýsting
kemur það ekki á óvart að Trendelenburg-legustell-
ingin skuli vera kennd hjúkrunarfræðinemum
á heilbrigðisstofnunum. Því virðist notkun
Trendelenburg-legustellingarinnar vera skýrt dæmi
um hjúkrunarmeðferð sem er byggð á hefð fremur
en rannsóknarniðurstöðum.
Nær allir hjúkrunarfræðingar í þessari könn-
un hafa notað Trendelenburg-legustellinguna
og þriðjungur þeirra hefur orðið var við auka-
verkanir tengdar Iegustellingunni. Ýmsar auka-
verkanir voru nefndar og ber helst að nefna
öndunarerfiðleika, hræðslu og ógleði. Vegna allra
þeirra neikvæðu aukaverkana, sem tengjast því að
leggja sjúkling í Trendelenburg-legustellinguna,
er nauðsynlegt að vega og meta kosti og galla
hennar (Zotti, 1994). Rannsakendur velta fyrir
sér hvort aukaverkanir, sem fylgja Trendeleburg-
legustellingunni, geti verið algengari en rann-
sóknir gefa til kynna þar sem blóðþrýstingur getur
oft fallið snögglega hjá sjúklingi og margt annað
er gert samtímis, t.d. að gefa vökva og lyf, til að
hækka blóðþrýstinginn aftur. Þar af leiðandi er
ef til vill ekki tími til að meta og fylgjast með
líðan og áhrifum legustellingarinnar á sjúkling-
inn. Ahugavert er í þessu sambandi að sjá rann-
sókn Ostrow og félaga (1994) því það er aðeins
í þeirra rannsókn að greint er frá aukaverkunum,
það er ógleði og verkjum, hjá þátttakendum. Því
spyrja rannsakendur sig hvort vökult auga Ostrow
sem hjúkrunarfræðings hafi hjálpað henni að sjá
heildarmyndina í rannsókn sinni.
Viðhorf og notkun hjúkrunarfr.
á Trendelenburg-legustellingunni
Kostir rannsóknaraðferðarinnar, sem notuð var, er vafalaust
hagkvæmni gagnasöfnunar hvað varðar tíma og kostnað. Við
framkvæmd könnunar á veraldarvefnum þarf að huga að mörg-
um þáttum út af aðferðafræði og nýir þættir bætast við. Huga
þarf að aðgengi þátttakenda að netinu og almennri tölvureynslu
þeirra (Gyða Björnsdóttir og Ingibjörg Þórhallsdóttir, 2001).
Nokkrir gallar komu í ljós við framkvæmd rannsóknarinnar.
Stærstu gallarnir voru tengdir aðferðafræðinni. Þar sem þetta
var netkönnun var ekki hægt að fylgjast með hverjir svöruðu
könnuninni, þ.e. hvort hver og einn hjúkrunarfræðingur svaraði
oftar en einu sinni eða hvort aðrir en hjúkrunarfræðingar
svöruðu könnuninni. Annar galli á rannsókninni var sá að
erfitt var að fylgjast með tæknilegum atriðum, svo sem hvort
öll svörin hefðu borist á leiðarenda. Auk þessa hefði bilun í
tölvum eða vankunnátta þátttakenda getað valdið vandræðum.
Eitthvað var um að þátttakendur gátu ekki opnað tengilinn
sem fylgdi tölvupóstinum. Fengu rannsakendur níu fyrir-
spurnir þess efnis frá starfandi hjúkrunarfræðingum sem gátu
ekki opnað tölvupóstinn. Brugðust rannsakendur þannig við
að fara á þær deildir sem vandamálin komu upp og leiðbeina
þátttakendum við að Ieysa vandann.
Rannsakendur komust að því að netfangalistar deildanna
voru ófullkomnir. Marga hjúkrunarfræðinga vantaði á listana.
Þessar niðurstöður eru því ábending til deildarstjóra um að
bæta netfangalista sína og athuga tölvukunnáttu starfsmanna
sinna. Með þessa svörun að leiðarljósi spyrja rannsakendur sig
hvort notkun hjúkrunarfræðinga á tölvupósti sé mikil.
Lokaorð
Eins og sjá má í hinni fræðilegu umfjöllun hér að framan benda
allflestar rannsóknir, sem gerðar hafa verið á Trendelenburg-legu-
;stellingunni, til að legustellingin hafi lítil sem engin áhrif í þá
veru að hækka blóðþrýsting. Rannsakendur hafa lengi velt þessari
legustellingu fyrir sér og rætt við marga heilbrigðisstarfsmenn og
fræðimenn úr ólíkum áttum um árangur og notagildi hennar.
Eins og sést í niðurstöðum rannsóknarinnar er það mat flestra
að legustellingin hækki blóðþrýsting. Virðist þessi skoðun ekki
eingöngu vera bundin við hjúkrunarfræðinga og teljum við að
sama gildi um flestallar heilbrigðisstéttir en þetta þarfnast frek-
ari rannsókna. Sá lærdómur, sem draga má af þessari rannsókn
um Trendelenburg-legustellinguna, er einkum sá að niðurstöður
rannsókna fara ekki alltaf saman við skoðanir og vinnubrögð.
Brúa þarf þessa gjá sem er milli fræðimanna annars vegar
og klínískra starfsmanna hins vegar. Að okkar mati er þessi
umrædda gjá nokkuð stór innan hjúkrunarfræðinnar á íslandi
og er ástæða þess margþætt en verður ekki rædd frekar hér.
Með aukinni menntun og þverfaglegri samvinnu bindum við
vonir við að gjáin hverfi með tímanum. Áhugavert væri að gera
klíníska rannsókn á áhrifum Trendelenburg-legustellingarinnar
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 81. árg. 200