Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 23

Heilsufar starfs- og þjóðfélagshópa
Rúnar Vilhjálmsson athugaði heilsufar 20-70 ára
íbúaá Stór-Reykjavíkursvæðinu ogathugaði meðal-
talsmun milli starfsstétta (Rúnar Vilhjálmsson,
2000). Spurt var um skammvinn og Iangvinn
heilsuvandamál. Þjónustustarfsfólk og verkafólk á
samkvæmt svörunum við lleiri líkamleg óþægindi
að stríða en aðrar stéttir og tilhneigingar gætti til
að vandamálum í stoðkerfi fjölgaði með lækkandi
starfsstétt en hlutfall slíkra vandamála mæld-
ist hæst meðal verkafólks (Rúnar Vilhjálmsson,
2000). Heilsuvandamálin töldust oftast fæst í
hópi embættismanna og sérfræðinga. Rúnar segir
að lítið sé vitað um stéttamun í heilsufari hér-
lendis en þær upplýsingar, sem fyrir Iiggi, bendi
til þess að stéttamunur hérlendis sé að nokkru
leyti eins og í nágrannalöndunum.
Olafur Ólafsson, fyrrverandi landlæknir, kannaði
m.a. tengsl atvinnu, húsnæðis, lífshátta og heilsu-
fars og byggði könnunina á upplýsingum sem
safnað var í hóprannsókn Hjartaverndar á árunum
1967-1987. Ólafur fjallar um helstu niðurstöður
þessara rannsókna í afmælisriti sínu Ur handraða
Ólafs landlæknis (Ólafur Ólafsson, 2004).
Nokkrar greinar hafa birst bæði í innlendum og
erlendum fræðiritum byggðar á efnivið Hjartaverndar
þar sem komið hefur fram að marktækur munur er
eftir lengd skólagöngu á áhættuþáttum kransæðasjúk-
dóma og dánartíðni (Hardarson, T., Gardarsdottir,
M., Gudmundsson, K. T., Thorgeirsson, G., Sig-
valdason, H., og Sigfusson, N. (2001); Kristján Þ.
Guðmundsson, Þórður Harðarson, Helgi Sigvaldason
og Nikulás Sigfússon, 1996; Maríanna Garðarsdóttir,
Þórður Harðarson, Helgi Sigvaldason og Nikulás
Sigfússon, 1998). Hjá báðum kynjum voru í flestum
tilfellum fleiri áhættuþættir hjá þeim sem höfðu
stutta skólagöngu að baki heldur en hjá öðrum.
Höfundur þessarar greinar hefur kannað dánartíðni
og nýgengi krabbameina hjá nokkrum starfshópum
á Islandi miðað við þjóðina í heild en langlífi er
að sínu leyti mælikvarði á heilsu (Hólmfríður K.
Gunnarsdóttir, 1997). Fram kom að bændur nutu
meira langlífis og fengu síður ýmis krabbamein, i
blóðþurrðarsjúkdóma hjarta- og öndunarfærasjúk-
dóma en aðrir þegar borið var saman við alla karla
á Islandi. Niðurstöðunum bar í stórum dráttum
saman við það sem erlendis hefur sést í rannsókn-
um meðal bænda. Einnig var athuguð dánartíðni
RITRÝND GREIN
Ojöfnuður í heilsufari á Islandi
og nýgengi krabbameina hjá ófaglærðum verkakonum og hjúkr-
unarfræðingum (Hólmfríður K. Gunnarsdóttir, 1997) og iðnverka-
konum. (Hólmfríður K. Gunnarsdóttir og Vilhjálmur Rafnsson,
1999; Hólmfríður K. Gunnarsdóttir og Kristinn Tómasson, 2002).
Sjálfsvíg vegna ofskammta lyfja voru tíðari meðal hjúkrunarfræðinga
en almennt meðal kvenþjóðarinnar og átti þetta einkum við meðal
ungra kvenna en tilfellin voru fá og öryggismörk víð. Voveifleg
dauðsföll voru einnig tíðari meðal iðnverkakvenna en annarra.
Nýgengi reykingatengdra krabbameina var hærra meðal iðnverka-
kvenna en annarra (Hólmfríður K. Gunnarsdóttir og Vilhjálmur
Rafnsson, 1999) en það endurspeglaðist ekki í hærri dánartíðni
vegna Iungnakrabbameins. Alyktað var sem svo að vera kynni að
dauðsföll af völdum reykingatengdra sjúkdóma gætu átt eftir að
koma fram í hópnum (Hólmfríður K. Gunnarsdóttir og Kristinn
Tómasson, 2002). Mun erfiðara var að túlka niðurstöður rannsókn-
anna á kvennahópunum en niðurstöðurnar varðandi bændur.
Heilsufar barna
Rannsóknir Matthíasar Halldórssonar og félaga bentu til þess
að börn foreldra, sem höfðu skamma skólagöngu að baki og
lítii efni, byggju við lélegri heilsu og líðan en börn þeirra sem
betur mega sín (Matthías Halldórsson, Cavelaars, Kunst og
Mackenbach, 1999). Ályktun höfunda var að tengsl félags-
hagfræðilegrar stöðu og heilbrigðis og líðanar á fullorðinsárum
mætti greina þegar á barnsaldri, jafnvel meðal einsleitra þjóða
þar sem jafnræði væri talið ríkja.
Aðstæður öryrkja
Sigurður Thorlacius og félagar könnuðu í hve miklum mæli
félagslegar aðstæður nýskráðra öryrkja væru frábrugðnar aðstæð-
um þjóðarinnar almennt (Sigurður Thorlacius, Sigurjón B.
Stefánsson og Stefán Olafsson, 2001). Þegar könnunin var gerð
var örorka enn metin á grundvelli heilsuf'arslegra, félagslegra'
og fjárhagslegra forsendna. Menntunarstig öryrkjanna reyndist
lægra og þeir höfðu í meira mæli unnið við ófaglærð störf en
gengur og gerist hjá þjóðinni.
Geðlyfjanotkun
Tómas Helgason, Kristinn Tómasson ogTómas Zoéga athuguðu
algengi og dreifingu nolkunar geðdeyfðar-, kvíða- og svefnlyfja
hérlendis og byggðu umfjöllun sína á könnun Áfengis- og vímu-
varnarráðs í nóvember 2001. Spurningalisti var lagður fyrir
slembiúrtak 4000 manna á aldrinum 18-75 ára. Niðurstaðan
var sú að geðlyfjanotkun var mest hjá þeim sem verst voru
settir félagslega og fjárhagslega; hjá þeim sem höfðu minnstu
menntun, lægstar tekjur, voru ófaglærðir starfsmenn eða ekki á
almennum vinnumarkaði, einhleypir eða ekki lengur í sambúð
(Tómas Helgason, Kristinn Tómasson og Tómas Zoéga, 2003).
Timarit hjúkrunarfræðinga 2. tbi. 81. árg. 2005
21