Norðurslóð - 13.10.1978, Blaðsíða 3

Sveinar kátir syngjum . . .
„Rctt á Tungubarði"
Sunnudaginn 17. septembervar
réttað á Tungurétt. Veður var
gott, féð margt og fallegt og
menn voru í besta skapi. Kven-
félagskonur seldu kaffi í rauða
skúrnum en bændur buðu hver
öðrum úr fleygum sínum við
dilkvegginn. í almenningnum
safnaðist hópur manna þegar
drætti lauk og tók lagið.
Og þannig hefur það gengið í
hálfa öld og lengur. Einn dag á
ári er Tunguréttin miðpunktur
alls lífs í Svarfaðardal. Því eins
og segir í gömlum brag:
Þangað koma allar, allar
yngismeyjarnar,
bændur, konur, blindir karlar,
börn og kerlingar.
og í öðrum brag:
Þangað koma hestar og hrútar,
haltar ær og brennivínskútar.
Einn dagur á ári. Endranær
kúrir réttin þarna á melhorninu
auð og yfirgefin og bíður síns
vitjunartíma næsta ár.
Sagan
En hvenær hófst þessi saga og
hverjir stóðu fyrir því, að aðal-
skilarétt sveitarinnar var byggð
einmitt á þessum stað? Heimild-
ir um það er að finna í fundar-
gerðum hreppsnefndar Svarf-
aðardalshrepps.
Það var á því herrans ári 1923
að hreppsnefndin tók þá ákvörð
un að byggja stóra skilarétt á
þessum stað, sem er mjög í
miðri sveit, og gera um leið all-
róttækar breytingar á fjallskil-
um í hreppnum. Ekki voru allir
bændur á einu máli um réttmæti
þessarar ráðabreytni og risu
öldur tilfinninga þónokkuð hátt
af þessu tilefni.
Hinsvegar gerðu sveitarskáld
in sér þetta að gamanmálum og
ortu bragi um hreppsnefndina
og sér í lagi fjallskilastjórann og
útistöður þær, sem hann átti í
við vissa góðbændur í dalnum.
í hreppsnefnd Svarfaðardals-
hrepps sátu þá eftirtaldir heið-
ursmenn: Þorsteinn Jónsson
kaupmaður á Dalvík, oddviti,
Gamalíel Hjartarson í Skeggja-
stöðum, fjallskilastjóri (og rétt-
arstjóri), Jóhann Páll Jónsson í
Hreiðarsstaðakoti, fátækra-
stjóri, Tryggvi Jóhannsson á
Ytra-Hvarfi, Björn R. Árnason
í Klaufarkoti (síðar á Grund og
í Lambhaga á Dalvík) og Þórar-
inn Kr. Eldjárn kennari áTjörn.
í fyrri hluta brags þess, er hér
er birtur, hugsar höfundur sér
að hreppsnefnd sitji á fundi,
þar sem ákvörðun skyldi tekin
um réttarbygginguna. Leggur
oddviti málið fyrir, en síðan
tekur hver hinna afstöðu, hver
eftir sínu eðli og innræti. Voru
kunnugir ekki í vafa um við
hvern hver vísa ætti.
í seinni hluta bragsins lýsir
höfundur (eða höfundar) því,
sem gerist á fyrsta réttardegi,
þar sem réttarstjórinn, Gamalí-
el í Skeggsstöðum, stjórnar af
skörungsskap og leiðbeinir al-
múganum. Ennfremur notar
hann tækifærið til að rukka
inn tillög til réttarinnar, en
mætir þá nokkurri andstöðu,
sem kemur fram í tveimur
síðustu vísunum, og hefur við-
mælandi hans þannig síðasta
orðið: ,,Upp á svona djöfli áttuð
þið ekki að fletta.“
Leiðrétting
við sam-
talsþátt
Þótt umliðið sé síðan viðtal
við Jón í Hvoli birlist hér í
blaðinu langar mig þó til að
koma að leiðréttingu á leiðin-
legri villu, sem þar varð af völd
um prentvillupúkans.
Jón lagði á það áherslu í
samtalinu, hve sér hefði verið
það mikið happ að komast til
heiðurshjónanna Guðrúnar
og Jóns á Hálsi, þar sem hann
var að miklu leyti frá 9-15 ára
aldurs. Þelta komst ekki til
skila vegna þess að niður féllu
3-4 línur í setningu greinarinn-
ar og sást yfir i lestri
prófarkar.
Þetta hefði þó að nokkru
getað leiðrést seint isamtalinu
þar sem aftur var minnst á
hjónin á Hálsi. En prent-
smiðjupúkinn kom einnig í
veg fyrir það með þvi að
breyta á i ó, svo þau voru
kölluð Hólshjón.
A þessum mistökum vil ég
nú biðja velvirðingar.
H.E.Þ.
Réttarbragurinn
r-
A hreppsnefndarfundi
Svarfdælingar sagðir eru fróðir
og sæmilega í framkvæmdum góðir.
í upphafi þeir öllu halda í leyni
en allt vilja byggja úr steini.
Hœdúllía - dúllía - dúllía
Ein er bygging öllum hér meiri,
sem átti fyrst að byggjast úr leiri.
En yfirvöldin unnu að því í leyni,
að öll höllin byggð yrði úr steini.
,,Nú sitjum vér hér allir, yfirvöldin
og eigum nú að vinna bak við tjöldin.
Grjót er ekki hérna neitt að greipa
svo gott væri nú réttina að steypa.“ (Þ../., oddviti)
,, Já, mér finnst það vœri fyrirtak að steypa
og fjöldinn allur mundi við því gleypa.
En hvað segið þið nú um það allir hinir,
eruð þið ekki sáttir á það, vinir?" (Gamalíel)
„Vandi er úr vöndu hér að ráða.
Virðist mér að nokkuð muni gráða.
Ég vildi fá að hugsa um það heima
og helst um það ákvörðun geyma. (Hallgrímur)
„Sammála við sigur eigum tryggja,
því sjálfsagt finnst mér réttina að byggja.
Þúsund krónur, þetta hef ég reiknað,
þarna er blaðið, upp hef ég það teiknað.“ (Jóhann Pálí)
„Fyrst að þetta er nú ekki meira
við ættum ekki að þurfa að skrafa fleira.
Fátækrastjórinn finnur alltaf ráðið,
við fjandann ekki hirðum neitt um gráðið.“ (Tryggvi)
„Ég veit það ekki, verkið verður mikið,
mér virðist líka öfugt tekið strikið.
Og æði mikið er búið að mala,
en eitthvað verður kennarinn að tala.“ (Björn R.)
„Mér finnst það best þeir fyrstu hafi völdin
í framtíðinni líka þakkargjöldin.
En eitt er víst að okkar minnisvarði
á að vera rétt á Tungubarði.“ (Þórarinn)
Teikningin frá tveimur herrum runnin
tígulega viss og dável unnin.
Verðið lágt og vissa um lán var fengin
og vel frá öllum hnútum þar var gengið.
Byggingin er sögð fyrir sauði
svo að ekki grandi þeim dauði.
Með háum veggjum, helvíti fínum
svo hvergi sést þar glufa þótt við rýnum.
Á réttardaginn
Á gangnadögum glatt er á hjalla
og gaman fyrir kunningjana að spjalla.
Þar koma bæði hestar og hrútar,
haltar ær og brennivínskútar.
Réttarstjórinn röskur og glaður
rómmikill og nokkuð hátalaður.
Um sig slær og utan sig lemur
ákaft kallar: „Reksturinn kemur.“
„Ég gleymdi í hvaða dilk ég átti að draga,
drengur góður, viltu þetta laga?“
„Já, einhversstaðar á ég að hafa skjalið
því allt er mér á staðnum hérna falið."
„Þú átt að draga í dilkinn þarna stóra
í dilkinn, sem hún stendur við hún Móra.
En ég þarf nú í flýti að fara héðan
að fá mér kaffi. Hafið það gott á meðan.“
„Hættið nú í hasti hér að draga.
Ég held við ættum eitthvað hér að laga.
Grindurnar við verðum víst að færa,
ég veit það best og þið eigið að læra.“
„Að fénu skal í horninu herða
og héðan þegar býst ég til ferða.
Úrtíninginn eflaust mun ég passa
eins og hann væri í peningakassa."
„Þú ættir nú með bljúgu geði að borga
því búinn er ég allt hitt inn að dorga.
Á endanum varð ónefndur þíður.
Þú ættir eins og hann að verða blíður."
„Út úr mér þið ekki hafið eyri
úteftir þótt lögfræðing þið keyrið.
Og lögtakið, það lítið mun mig saka .
þið liðugt skuluð greiða það til baka.“
„Grundvöllurinn er gersamlega fúinn
og grindin öll með lygum saman snúin.
Þið sjáið brátt, hvort sagði ég ei hið rétta.
Upp á svona djöfli áttuð þið ekki að fletta.“
NORÐURSLÓÐ - 3