Norðurslóð - 16.12.1980, Síða 3

Gíslí Kristjánsson:
BRÚÁ
SVARFAÐARDALSÁ
Einn mesti velunnari Norður-
slóðar er Gísli Kristjánsson frá
Brautarhóli, fyrrv. ritstjóri
Freys með meiru.
Meðfylgjandi fróðlega grein
nm byggingu Árgerðisbrúarinn-
ir sendi hann blaðinu nýlega. Er
þessi sögulega upprifjun tíma-
bær, ekki sist þar eð til stendur
ið byggja nýja brú á ána á næsta
ári. Verður þá gamla, góða
brúin rifin, en minningin ein
stendur eftir.
Þess skal getið að Gísli
skrifaði líka frásögn frá Bessa-
staðaheimsókn í mai blaði,
en nafn hans féll þar niður.
Ritstj.
Á skrifstofu Vegagerðar ríkis-
ins í Reykjavík er varðveitt
mappa ein, merkt A 51. á
forsíðu hennar er skráð með
blákrít:
„Brú á Svarfaðardalsá"
í sambandi við framkvæmdir
við brúargerðina á Svarfaðar-
dalsá hjá Árgerði munu fáir
áhorfendur hafa þar verið oftar
á ferli en ég á þeirri slóð. Það er
því ekki óviðeigandi að ég festi á
blað til birtingar í Norðurslóð
nokkur atriði viðvíkjandi bygg-
ingu þessa mannvirkis, sem árið
1929 þótti stórvirki í Svarfaðar-
dal. I eftirfarandi frásögn eru
minningar raktar og stuðst
annars við staðreyndir, sem í
umræddri möppu finnast, og
meginmagn innihalds hennar
eru annars burðarþolsreikning-
ar og teikningar ásamt kostn-
aðaryfirliti.
Brúin var fimmtug í fyrra og
því ekki óeðlilegt að endurnýja
þurfi mannvirkið og móta til
viðhorfs og við hæfi alls atferlis
á síðasta fjórðungi 20-ustu
aldar.
Það er langur aðdragandi að
því að brú yrði byggð yfir ána í
nyrsta hluta Svarfaðardals.
Löngu áður voru trébrýr gerðar
yfir Skíðadalsá í Hvarfinu og
Svarfaðardalsá hjá Hreiðars-
stöðum.
í fyrrnefndri möppu liggur
riss af brú - lausleg teiknin
skulum við segja - þrjátíu og
tveggja metra langri, sem fyrir-
hugað var að byggja hjá Holtsá.
Þessi lauslega teikning er dag-
sett 20. 7. 1909.
í möppunni er sama teikning,
miðuð við sama stað, á öðru
blaði eða 28. 8. 1917 og neðst á
því blaði stendur skrifað:
„samkvæmt viðtali við Stefán
alþingismann í Fagraskógi; eftir
„mjög lauslegri áætlun mun
brúin þar kosta 20 þús. krónur.
Undir þessari setningu standa
stafirnir: G.Z., en þeir munu
þýða Geir ZÖega, en hann var
vegamálastjóri þegar búin loks
var byggð hjá Árgerði.
Hvað um það. Sú fyrirhug-
aða brú varð aldrei annað en
teikning. Næsta markmið varð
að byggja _brú , yfir ána hjá
Árgerði - - Árgerðisána, eins og
hún Begga á Völlum (Sigur-
björg Þorsteinsdóttir orðaði
það.
Ég hef engar handbærar
heimildir um hvenær lögferja
kom hjá Árgerði, en kominn var
hún þegar héraðshátíðin (1000
árá byggðarafmæli) var haldin á
Dalvík 1910 og ég ætla að hún
hafi verið þar áður en Sigur-
jón læknir fluttist að Árgerði
1908. Þar var lögferja, sem
greiddi leið ferðamanna uns
brúin var vígð haustið 1929.
Ekki finn ég heimildir, sem
segja hvenær brúargerð þarna
var ákveðin en veturinn 1928
fóru fram kannanir á árbotnin-
um með því að reka þar níður
tréstaura svo staðfest yrði hve
djúpt þar væri á fasta og örugga
Gísli Kristjánson.
undirstöðu. Þetta var gert þegar
traustur ís var á ánni.
Undirbúningur um efnis-
útvegun hófst snemma árs 1929,
en byggingaframkvæmdir þótti
ekki viðeigandi að hefja fyrr en
að afstöðnum vorleysingum og
mesta vatnagangi.
Aðdragandi athafna.
Að sjálfsögðu voru tæknileg-
ar athafnir til undirbúnings að
mestu framkvæmdar á vegum
vegamála ríkisins, en athafnir
innan sveitar ætla ég mestar
hafa verið i forsjá Gísla á Hofi,
og að nokkru á vegum hrepp-
stjórans, Þórarins á Tjörn.
Mín tengsl í þessu sambandi
hófust haustið 1928, þegar ég
hafði í ákvæðisvinnu vegalagn-
ingu frá aðalvegi sveitarinnar
utan við Árgerði, yfir Árgerðis-
túnið og að brúarenda á vestur-
bakka ’árinnar. f maímánuði
1929 hlaut ég að flytja möl á
þennan vegarstúf, henni ók
Guðjón Jónsson, á sínum sterka
Chevroletbíl, en hann kom til
Dalvíkur árið áður frá Reykja-
vík, vafalaust með tilliti til
atvinnumöguleika við brúar-
gerðina, enda flutti hann til
Siglufjarðar fáum mánuðum
eftir að brúarsmíðinni var lokið.
Störf mín í tengslum við
brúargerðina kom til að ég var
þá í starfi hjá Sigurði P.
Jónssyni (Sigga Jóns), bæðisem
búðarloka og sem forsjármaður
Grána, en eins og svarfdælskir
öldungar muna var Gráni fyrsti
bíllinn, sem kom í Svarfaðar-
dal, Fordbíll, með bensíngjöf í
stýrinu, vörubíll, með burðar-
magn ég man ekki hvort var 750
kg eða 1000 kg. Nokkrum
mánuðum eftir að Gráni kom
fékk Þorsteinn Jóhannesson
sinn Chevrolet-vörubíl, en sá
bíll kom ekkert við sögu í þessu
sambandi.
Einhverjir aðilar höfðu samið
við Sigga Jóns um að sjá
mötuneyti brúargerðarmanna
fyrir nauðsynjum, er þar þurfti
að nota. ^Kom það því í minn
verkahriríg, hjá Sigga Jóns, að
snúast við útvegun þess, sem
ráðskona mötuneytisins bað um
og setja Grána í gang og þeytast
í snatri með nauðsynjar handa
starfsliðinu, sem jafnan var 23-
30 manns. Guðjón ók sementi,
möl og öðru efni til brúarinnar,
en ég sá um allar vistir og
sitthvað fleira.
Sjálf brúargerðin tók ekki
langan tíma. Hún hófst 7. júli og
steinsteypu lauk7. septemberen
öðrum athöfnum að mestu við
lok septembermánaðar. Veður-
far var yfirleitt hagstætt meðan
á verkinu stóð og það gekk með
ágætum undir yfirstjórn hins
rómaða brúarsmiðs, Sigurðar
Björnssonar, sem um langa
áraröð var yfirsmiður við brúar-
gerðir vítt um landið.
Lýsing á brúnni.
Nærtækast og eðlilegast er að
láta vegamálastjóra sjálfan hafa
orðið þegar gerð er grein fyrir
stærð hennar og gerð. Er það
best gert með því að tjá orðrétt
hér skeyti, sem Geir Zóega,
þáverandi vegamálastjóri, sendi
þáverandi fjármálaráðherra á
Akureyri, _en því embætti gegndi
þá Einar Árnason á Eyrarlandi.
Skeytið var sent frá Reykja-
vík 13./10. 1929 og hljóðar
þannig:
" Fjármálaráðherra, Akureyri.
” Brú á Svarfaðardalsá lengd
” 76 metrar breidd 2,6 metrar
" milli handriða, brúin er öll
” gerð úr járnbentri stein-
” steypu, hvílir á 4 stöplum,
” undir hverjum stöpli standa
” 5 staurar úr járnbentri stein-
” steypu, eru þeir reknir árbotn-
” inn fallhamri 1200 kíló þung-
” um og standa 5 til 7 metra
” djúpt föstum botni. Staurar
” þessir eru 30 sinnum 30 senti-
" metrar þvermál, ísbrjótar eru
” framan á stöplumjárnvarðir.
” Staurarnir voru steyptir bráð-
” harðnandi sementi sem einnig
” er mjög sterkt og voru sumir
” reknir niður aðeins fárra daga
” gamlir. Brúin er þrískipt eru
” endabrýrnar jafnstórar 32,5
” metrar inn í miðop brúar-
” innar. Útreikningar brúarinn-
” ar eru miðaðir við að hún beri
" 400 kíló á fermetra eða
” samtals yfir 1000 manns.
Hafa jafnaðarlega unnið 23-
25 menn, brúin var fullsteypt
” 7. september en brúargerð
” lokið síðustu mánaðamót.
" Brúin mun kosta nálœgt 45
” þúsund krónur.
Vegamálastjóri.
Við lestur þessarar lýsingar á
brúnni skal þess minnst, að hér
um ræðir skeyti, í því er
forsetningum og samtengingum
að mestu sleppt, sjálfsagt í
sparnaðarskyni, en greinargerð-
in er jafngóð fyrir þvi.
Brúin vígð til umferðar.
Þegar litið er yfir þau gögn,
sem í fyrrnefndri möppu geym-
ast, er fróðlegt að skoða sundur-
liðun yfirsmiðsins. Þar segir
m.a. að steinsteypa hafi numið
106 m3, sementsnotkun var 270
tunnur, sandur og möl 150 m3
og grjót við stöpla og keilu
200 m3.
Kostnaðarreikningur yfir efni
og vinnu er sundurgreindur í 9
liðum í krónum og aurum,
samtals 47.753.07, en frá þeirri
upphæð dróst síðar verðmæti
seldra afganga og hluta, er ekki
þótti taka að flytja burt, eftir að
brúarsmíði á Hálsánni var
einnig lokið, en hún var gerð í
beinu framhaldi af umræddri
brúarsmíði.
Um sölu efnisafgangs getur í
skýrslu frá Þórarni Kr. Eldjárn,
hreppstjóra á Tjörn, til vega-
málastjóra í ágúst 1930, en þar
gerir hann grein fyrir seldum
leifum; timbri, flotpalli, sprengi
efni o.fi. sem seldist fyrir um 555
krónur, en eitthvað var þá óselt.
Óþarft er að rekja þessi atriði
í lengra máli, aðeins má bæta
því við, að Einar á Eyrarlandi
stóð fyrir vígslu brúarinnar, sem
fór fram í hálfgerðu hryssings-
veðri þann 29. október að
viðstöddum hópi manna. Flutti
hann þar lýsingu á brúnni
samkvæmt skeyti vegamála-
stjórans hér að framan. Og
þegar Laufey, dóttir fjármála-
ráðherrans á Eyrarlandi, klippti
silkiborðann og opnaði brúna
til almennrar umferðar- var
markað eftirtektarvert spor og
vel þegið til aukins hagræðis
ferðamönnum og um leið brott
numin nauðsyn þess að lögferja
á „Árgerðisánni“ yrði starfrækt
lengur.
Spor var stigið til aukinnar
umferðarmenningar í takti við
framtíðarviðhorf og tilkomu
vélknúinna ökutækja.
Fimmtug brúin er nú fánýt
orðin en þó til nokkurs nýt.
Senn kemur að því að nýtt spor
verður markað við hlið þess
fimmtuga með því að byggja
nýja brú við hæfi samgöngu-
magns og samgöngutækja
komandi tíma.
Brúin yfir Svarfaðardalsá nýbyggð. Árgerði og Böggvisstaðir í baksýn.
Pantanir í jólaölið frá SANA þurfa að
berast fyrir 20. desember.
Móttaka pantana í Víkurbakaríi, sími 61432.
Verð á 10 ltr. kassa kr. 4,700,-
Sparið og hafið SANA-drykki á jóla-
borðinu.
Við bendum á Mirinda, Pepsi Cola og Seven
Up í 1 ltr. flöskum, Mix og að ógleymdu
THULE ölinu.
Gleðileg jól, þökkum viðskiptin á árinu.
SANA-umboðið, Dalvík.
Ualvik,
nærsveitir
NORÐURSLÓÐ - 3